Orta Vadeli Program (2016-2018) ne kadar gerçekçi?

2016-2018 yıllarını kapsayan 3 yıllık Orta Vadeli Programın (OVP) konjonktürel gelişmelere ve değişmelere bağlı olarak, 2016 ve 2017 yılları için mevcut hedefleri değiştiridi ve 2018 yılı için de ilk kez hedefler belirlendi.

OVP’da Türkiye’nin orta gelir tuzağından çıkamadığı hususu kamuoyundan gizlendi

OVP’da GSYH’nın ve kişi başına gelirin dolar cinsinden gerçekleşen değerlerinin hızla gerilemiş olması ve Türkiye’nin GSYH bakımından iki kademe aşağı düşerek Endonezya ve Hollanda’nın altına inmesi bilinçli bir şekilde perdelendi ve kamuoyundan saklanmak istendi.

GSYH hesaplamasında yöntem değişikliğine gidilerek ekonomik algıların iyileşme yönünde oluşması sağlanmaya çalışıldı

önceki dönemlerde Dolar cinsinden GSYH, cari fiyatlarla hesaplanan GSYH’nın ortalama dolar kuruna bölünmesiyle hesaplanırken bu kez Satın alma Gücü Paritesi- SAGP (Purchasing Power Parity-PPP) esas alınarak hesaplandı. Bu değişiklikle, kişisel gelirin 2015 yılında 9.079 dolara düştüğü dikkatlerden kaçırılarak 19.054 dolar olduğu algısı öne çıkartılmak istendi.

Satın alma gücü paritesi, para birimlerinin sadece kendi ülkelerinde harcandığı varsayımına dayandığı için ekonomik birimler açından fiili hayatta karşılığı ve işlevselliği yoktur. Bilindiği üzere SAGP, birbirinden farklı para birimleri arasındaki satın alma gücünü eşitleyerek ülkeler arasındaki fiyat düzeylerini aynı seviyeye getiren bir sanal değişim oranıdır. Ancak, SAGP teorik bir kıyaslama katsayısı olup, fiili hayatta ekonomik birimler için hiçbir işlevselliği yoktur. Belirli bir mal ve hizmet sepetinin alınabilmesi için gereken ulusal para tutarlarının birbirleriyle oranlanması şeklinde hesaplanıyor. Bu oran kullanılarak farklı para birimlerine dönüştürülen harcamalar, ülkeler arasında gerçek anlamda karşılaştırabilir veriler sağlıyor. örneğin, 1 kg armudun fiyatı Türkiye’de 7 TL, ABD’de 8 USD ise; Armut için 1 ABD Dolarının Satın Alma Gücü Paritesi; [ (7 TL / 8 USD) = 0,875 TL/USD ] olarak hesaplanır. Bu değer, armut için ABD’de ödenecek her bir Dolara karşılık Türkiye’de 0,875 TL ödeneceği anlamını taşır. Bu oran kullanılarak mevcut bir para ile ABD’de ve Türkiye’de satın alınabilecek Armut miktarının karşılaştırılması sağlanmış olur.

2015 yılında GSYH da % 11,64 oranına bir düşüş meydana gelmiş, kişi başına gelir ise 9.079 USD ye gerilemiştir önceki dönemlerde Dolar cinsinden GSYH, cari fiyatlarla hesaplanan GSYH’nın ortalama dolar kuruna bölünmesiyle hesaplanıyordu.

Buna göre; 2014 yılı GSYH’sı dolar cinsinden 799 Milyar Dolar, kişi başı gelir ise 10.388 USD iken 2015 yılında dolar cinsinden GSYH ve kişi başı gelir daha da aşağılara düştüğü görülüyor. 2015 yılının ortalama dolar kurunu 2,73 kabul edersek GSYH da % 11,64 oranına bir düşüş meydana geldiği ve 2015 yılı GSYH’sının 706 Milyar Dolar, kişi başına gelirin ise 9.079 USD’ye gerilediği görülüyor.

İKİNCİ SPOT

önceki dönemlerde Dolar cinsinden GSYH, cari fiyatlarla hesaplanan GSYH’nın ortalama dolar kuruna bölünmesiyle hesaplanırken bu kez Satın alma Gücü Paritesi- SAGP (Purchasing Power Parity-PPP) esas alınarak hesaplandı. Bu değişiklikle, kişisel gelirin 2015 yılında 9.079 dolara düştüğü dikkatlerden kaçırılarak 19.054 dolar olduğu algısı öne çıkartılmak istendi.

OVP’ın kendi içeriğinde direkt olarak yer almamakla birlikte zımni olarak varsayılan USD kurları bariz bir şekilde düşük ve fiili gelişmelerden oldukça uzak öngörüldü.

OVP’ın kendi içeriğinde ve açıklamalarında direkt olarak yer almamakla birlikte OVP’ın içeriğinden hareketle USD kurlarının 2016 yılı için 3,09, 2017 yılı için 3,25 ve 2018 yılı için ise 3,3 olarak varsayıldığı anlaşılıyor. Bu kurla üzerinden hesaplama yapıldığında 2016 yılında GSYH’nın 694 Milyar Dolara, kişisel gelirin ise 8.833 dolara, 2017 yılında GSYH’nın 732 Milyar dolara, kişisel gelirin ise 9.222 dolara ve nihayet 2018 yılında GSYH’nın 800 Milyar dolara, kişisel gelirin ise 9.980 dolara ulaşacağı görülüyor. Bu durumda önümüzdeki dört yılsonunda dahi 2014 seviyesinin altında kalınacağı bizzat OVP içeriğinde dahi zımnen görülüyor.

Gelecek dönemlerde kişisel gelirler OVP tahminlerinin de altında olacaktır:

OVP tarafından esas alınan dolar kurlarının da oldukça düşük olduğu dikkate alınır ise gerçek durumda GSYH’nın ve kişisel gelirin daha da düşük çıkacağı yüksek olasılıktır. 2014 yılındaki On bin USD’lik kişisel gelir seviyesine tekrar ulaşılmasının ve orta gelir tuzağından çıkılmasının çok daha uzun yıllar alacağı yüksek olasılıktır.

SAGP, sadece yurtiçinde üretilen veya tüketilen mal ve hizmetleri kapsar, ihracatın etkisini kapsamaz

Yine satınalma gücü paritesi, tek bir ürün için değil, piyasada yer alan mal ve hizmetlerin genelini kapsayan GSYH ve harcama bileşenlerini de kapsar.. Satın alma Gücü Paritesinin temel amacının, GSYH ve bileşenlerinin uluslararası reel karşılaştırmasına yönelik göstergelerin elde edilmesi olduğuna göre ve ayrıca ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını gidererek GSYH ve bileşenlerinin bu tür uluslararası karşılaştırmalarına olanak veren ortak bir değişim oranı olduğuna göre, elbette hesaplanmasında da yarar var.

Satınalma Gücü Paritesi Döviz Kuruna göre hesaplanan GSYH’nın alternatifi olarak kullanılmaz

SAGP, ülkelerin para birimlerinin reel satın alma gücünün bir göstergesi iken döviz kuru ekonomik, siyasi ve idari kararların etkisi altında kalan ve bu alanlardaki değişikliklerden etkilenen bir değişim oranıdır. SAGP hesaplamalarında, döviz kurlarının belirlenmesinde doğrudan rol oynayan faiz ve sermaye hareketleri gibi çeşitli ekonomik değişkenler dikkate alınmaz. Satınalma Gücü Paritesi, Para Birimin Gerçek Değerini de belirleyemez.

SAGP HESAPLAMALARI TüİK’İN SORUMLULUĞUNDADIR

Satınalma Gücü Paritesi Kapsamı, bu konu üzerindeki çalışmalar ve dikkate alınan mal ve hizmet sepetinde yer alan maddelerin seçimi, Türkiye İstatistik Kurumu (TüİK) tarafından yürütülüyor. Mal ve hizmet sepetinde 5000 civarında madde bulunuyor. Bunun 2500’ü tüketim mal ve hizmetlerinden, 40’ı ücretlerden, 600’ü makine ve teçhizat araçlarından, 1700’ü inşaat projelerinden oluşuyor.

SAGP Hesaplamalarda temel olarak ABD dikkate alınmakta ve ortak para birimi olarak ABD doları kullanılıyor. Türkiye’nin kişi başı GSYH’sı 2014 yılında 10.388 dolar, satınalma gücü paritesine göre kişi başına GSYH’sı 19.054 dolar olarak hesaplanıyor. Bu şu anlama geliyor; 10.388 dolar geliri olan bir Türk ile bir Amerikalı karşılaştırıldığında, Türk o parayla 19.050 dolar değerinde alışveriş yapabilirken, Amerikalı 10.388 dolarlık alışveriş yapabiliyor. Kısacası, aynı dolar gelirini elde eden bir Türk, Amerikalıya göre hemen hemen 2 katı daha fazla alışveriş yapabilme imkanına sahip oluyor. Aradaki bu fark satınalma gücünden kaynaklanıyor.

SAGP ye göre hesaplanan Kişi başı gelirleri Döviz kuruna göre hesaplanan kişisel gelirden daha yüksek olması Türkiye’nin gelişmemiş ülke olduğunu gösteriyor. ABD’nin hem cari fiyatlarla hem de satınalma gücü paritesine göre aynı tutarda kişi başına gelire sahip olacak. Ancak genellikle gelişmekte olan ülkelerin SAGP’ye göre hesaplanan kişi başı gelirleri döviz kuruna göre hesaplanan kişisel gelirden daha yüksek iken gelişmiş ülkelerde bunun tersidir.

ENEFLASYON HEDEFLERİ OLMASI GEREKENDEN DüŞüK TAHMİN EDİLDİ

Enflasyon için tahmin edilen hedefler aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere, enflasyonda yıllar itibariyle gerileme yaşanacağı ve 2018’de yüzde 5’e ineceği varsayıldı. Bu hedeflerin oldukça iyimser olduğunu ve piyasa gelişmeleriyle örtüşmediğini söyleyebiliriz.

Cari açık seviyesinin 2015’ten itibaren düşmeye başlayacağı yönündeki OVP öngörüsü reel durumu yansıtmıyor. OVP’de cari açığın her yıl sürekli olarak azalacağı ve Cari Denge /GSYH (%) rasyosunun 2018 yılında 4,4’e gerileceği öngörüldü. Halbuki üretim yapısının ve ekonomik büyümenin ithalata bağımlı olma durumu bir kaç yılda hemen değiştirilmeyeceği ve yapısal reformları uzun sürelerde sonuç vereceği için cari açığın hemen azalmayacağını tam aksine artacağını bizler öngörüyoruz.

Türk ekonomisinin tasarruf seviyesi hemen hemen aynı kalacağı öngörülürken, % 4 ile % 5 arasında büyüme öngörüsü karşısında cari açığın seviyesinin düşmesini beklemek doğru değil. Ayrıca beklenen büyüme seviyelerinin işsizliği hafifletmeyeceği OVP’da da zımnen kabul ediliyor. İhracatın ithalatı karşılama oranlarında öngörülen artış küresel talebin yetersiz ve zayıf olduğu gelecek dönemlerde fazlasıyla iyimser kalıyor.

JCR EURASIA RATING

Orhan öKMEN

Başkan