TÜRMENİSTAN`DA AT BAYRAMI

Hayrettin Turan hayrettin@kmedya.com

öZEL DOSYA

Ahal Teke atları, çok hızlı koşuyor, çöl şartlarına dayanabiliyor, açlık ve susuzluk ile mücadele edebiliyor.

Parlak renklere sahip olan bu asil atlar, canlı ve parlak gözleri, uzun boyunları, ipeksi tüyleri, güçlü kas ve kemik yapılarıyla büyüleyici bir güzelliğe sahip.

Tarih boyunca at, özellikle Orta Asya Türkleri için kültürün en değerli sembollerinden biri olmuştur. Güzel insanları ve özellikle sadeliğine erişilmez alçak gönüllü kadınları, tüylü kalpak giyen aksakallı bilge yaşlıları, Türkmen milletinin günlük hayatının ayrılmaz bir parçası olan düğün kıyafeti (toy kıyafetleri), düğün pilavı, dünyaca meşhur halıları, ve misafir perverliğiyle dikkat çeken Türkmenistan’da at sevgisi bambaşka bir tutku…

Ekonomik açıdan hızla büyüyen Türkmenistan, dünyanın çeşitli bölgelerinde yaşayan Türkmenleri biraraya getirmek amacıyla her yıl çeşitli festivallere de imza atıyor. Bu yıl, Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül ile Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker’in de katıldığı ve renkli görüntülere sahne olan At Bayramı, bu önemli etkinliklerinden biri. Her yıl geleneksel olarak düzenlenen At Bayramı’nda, Ahal Teke atları göz dolduruyor. Dünyada At Bakanlığı’nın bulunduğu tek ülke olan Türkmenistan‘da; bir sanat eseri gibi ince, uzun ve zarif yapılarıyla hayranlık uyandıran bir güzelliğe sahip olan ve Türk bayrağımızı taşıyan asil atlar kelimenin tam anlamıyla izleyenleri büyülüyor. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov, Türkmen milli kıyafetiyle, at üzerinde şov yapıyor, hünerlerini gösteriyor. Berdimuhamedov, Ahal Teke atını şaha kaldırarak adeta dans ettiriyor. Şov, bizden ve dünyanın dört bir yanından gelen izleyicilerden büyük alkış alıyor.

3 DEVLET BAŞKANI AT BAYRAMI’NDAYDIBAŞKANI AT BAYRAMI’NDAYDI

Dünya genelinde At Bakanlığı bulunan tek ülke konumundaki Türkmenistan’da, atlara büyük önem veriliyor. Bu nedenle her yılın Nisan ayının son pazar günü At Bayramı olarak kutlanıyor. Bu yılki kutlamalar üst düzeyde gerçekleştirildi. Törenlere Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov, Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Tataristan Cumhurbaşkanı Rustam Minnihanov onur konuğu olarak katıldı. At Bayramı kapsamında düzenlenen etkinliklere bu yıl 46 ülkeden 1200’e yakın yabancı misafir katıldı. Törenler, Uluslararası Atçılık Spor Kompleksi’nde yapıldı. 3 ülke devlet başkanını bir araya getiren tören, Türkmenistan, Türkiye ve Tataristan folklor ekiplerinin gösterisi ile başladı. Türkiye için yapılan halk oyunları gösterisinde ünlü şarkıcı Zara sahne aldı ve ‘Zeytinyağlı yiyemem‘ şarkısını seslendirdi. Dans gösterilerini ise Cumhurbaşkanları ayakta izledi ve ekipleri alkışladı. Daha sonra at yarışlarının düzenlendiği Hipodromda Türkmen atçılar, at üzerinde nefes kesen gösteriler yaptı.

NEFES KESEN GöSTERİLER

Atların üzerinden sarkan sporcular, izleyiciler tarafından ayakta alkışlandı. Bir at eğiticisi atı ile özel bir gösteri düzenledi. Yetiştiricisinin talimatlarına uyan at şaha kalkıp dans etti. Ardından Türkiye Cumhurbaşkanlığı adına özel koşu düzenlendi. Toplam 7 koşu yapılan yarışlarda ilk defa Arap atlarının koşusu da izlendi. Koşulardan birini ‘Anadolu Rüzgarı‘ isimli atın Türk jokeyi Onur Atmaca birincilikle kazandı. Koşuların tamamlanmasının ardından ödül törenine geçildi. At Bayramı‘na katılan Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker ile Türkmenistan‘ın çeşitli bakanları, yarışlarda ilk 3‘e giren jokeylere para ödülü ve otomobil hediye ettiler.

AHAL TEKE ATLARI

Türkler, çağlar boyunca atları sosyal hayatın bir parçası olarak görmüş, adeta bir dost, savaşlarda ise mücadelenin can yoldaşı saymıştır. Hatta atlar birçok destan da başkahraman olarak nitelendirilmişler. Atlar, Türkmenistan için önemli bir anlam ifade ediyor. Türkmenler tarih boyunca atlara verdikleri önem sayesinde ticari, ekonomik, kültürel anlamda farklı bir konuma sahip olmuştur. Dünyanın en değerli atları bu ülkede bulunuyor. Dünyada sadece bu ülkede At Bakanlığı bulunması, atlara verilen değerin en mühim göstergesi. Dünyaca ünlü Ahal Teke atlarının yüzyıllardan beri cinslerini korumayı başaran Türkmenler, bu atların en iyi şekilde yetiştirilmesi için büyük çaba sarfediyor.

İŞTE MUHTEŞEM ATLARIN öZELLİKLERİ

Bu atların vücudu her zaman parlar. Kılları çok ince ve yumuşaktır. Hareketleri çok rahat ve esnektir. Dik bir duruşu,uzun ve ince bir boynu, eğimli omzu, uzun bir sırtı, uzun bacakları ve küçük sert kalçası vardır. Yelesi yumuşak ve azdır. Kulakları diğer atlardan uzun ve hafif olarak şekillenir. Gözlerinin etrafı siyah olduğu için gözleri, badem şeklinde görülür. Ahal Teke Türkmen atlarının en önemli özelliklerinden biri de hızlı koşmalarıdır. Susuzluğa ve uzun yürüyüşe dayanıklı, koşuda ise çok süratli olan Türkmen atlarının bir özelliği de yüksek ve boylarının uzun olmasıdır. Bu atlar verilen eğitimi kolayca alıyor. Türkmenler, atlara gerek savaş, gerekse başka zamanlar için gerekli terbiyeyi sürekli, özellikle tay iken vermeyi ihmal etmiyor. Bakımı güzel yapılıyor. Bu atlara zaman zaman ekmek, koyun-keçi iç yağı ve yumurta veriliyor. Yonca ve arpa bu atların birinci yemleridir.

AT BAYRAMI, TüRKMEN HALKI İçİN NE İFADE EDİYOR?

Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbangulı Berdimuhamedov‘un, hemen hepsinde hazır bulunduğu ve bizzat binici olarak katıldığı At Bayramı resmi törenleri; yarışlar, at güzellik yarışmaları, sergiler, fuarlar ve daha birçok organizasyona ev sahipliği yapıyor. Türkmenistan’ın meşhur Ahal Teke cinsi atları sadece kültürel bir miras değil. Aynı zamanda 22 yıl önceki bağımsızlıktan beri tesis edilmeye çalışılan ulus bilincinin de en önemli unsurlarından biri. Devletin resmi ambleminin baş figürü olan at için bu ülkede resmi bayram da var, At Bakanlığı da…

Ahal Teke atları, geleneksel Türkmen kültürünün en vazgeçilmez unsurlarından biri. Türkmenlerin 3 bin yıl önce evcilleştirilen ilk at türü olarak kabul ettiği soylu Ahal Tekeleri, aynı zamanda Türkmen tarihinin de taşıyıcısı. Ahal Teke atlarından; Dede Korkut öykülerinden Mahdumkulu Divanı‘na, Mete Han‘dan Köroğlu‘nun beyitlerine kadar her yerde övgüyle bahsedilir.

BU ATLAR SATILMIYOR SADECE HEDİYE EDİLİYOR

Türkmenistan’ın bütün vilayetlerine yayılmış haralarda yetiştirilen Ahal Teke atlarının sayısı 3 bin civarında. Satılmıyorlar ancak hediye ediliyorlar. Yurt dışında presti¬jli kimselere hediye edildiklerinde ise kısırlaştırılarak veriliyorlar. Böylelikle soylarının melezleştirilmesi, ya da bozulması önleniyor. Ancak son dönemlerde yurt dışında tanıtımına hız verilmeye başlanmış durumda. Bu amaçla ülkede düzenlenen bayram ve fuarların dışında İtalya‘da ciddi bir tanıtım faaliyetine girilmiş durumda. Türkmenler‘in dediği gibi; Ahal Teke, Türkmen için sadece at değil “kardeş” hatta “can yoldaşı”.

İNGİLİZ ATLARININ SOYU AHAL TEKE’YE DAYANIYOR

Türkmen atları, eğitimlerde diğer atların zorlandığı hareketleri çok kolay yapar. Cesur, zeki, duygusal bazen de çok inatçıdır, sezgileri güçlüdür, sahibine daima bağlıdır. Buzul çağından kalmış, mumyalaşmış at iskeletlerinden anlaşıldığı kadar tek safkan at cinsidir. Ahal Teke kanı, Avrupalı atsoylarının çoğunda bulunur. İngiliz atının soyu Osmanlılardan giden 3 safkan Ahal Teke atından gelir. Koşuda çok süratli olan Ahal Teke atları, Türkmenistan’dan alınıp Rusya, Almanya ve Arabistan’a getirilen ve buralarda bilinen pek çok atın kökenini de oluşturuyor. Bu yönüyle bu atlar dünyada birçok atın soylarının gelişmesinde önemli bir role sahip. Her türlü yürüyüşte başarılı bir performans sergileyen Ahal Teke atları, binicisinin ruh dünyasına hitap eden sadık bir dost olması yönüyle nadir ve değerlidir.

AT İLE İLGİLİ MEŞHUR ATASöZLERİ:

AT DOSTU, ATA DOSTU

Türkmenlerin at ile alakalı yüzlerce meşhur atasözü var: “At dostu, ata dostu” bunların en çok bilinenlerden biri. Yüzyıllar boyu Ahal Teke atlarının cinslerini koruyan Türkmenler, atların yetiştirilmesine de büyük önem veriyor. Yine başka bir atasözünde, at beslemenin kıymetini anlatmak için; “At saklamak dövlet” denir. “İlki öyini beze, sonam atını beze” (önce evini beze, sonra atını) atasözü ise, Türkmenlerin yaşamında evin ardından atın geldiğini gösteriyor.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül:

TüRKİYE CUMHURBAŞKANLIĞI KOŞUSU BENİ MEMNUN ETTİ

Türk devletleri ile ilişkilerin güçlendirilmesine çok önem veriyoruz.Bu kapsamda ortak dil, din, inanç, tarih ve kültüre sahip olunan Türkmenistan ile ilişkilerde son yıllarda muazzam bir ivme yakaladık. 6 yılda Türkmenistan‘ı 6. kez ziyaret ettim. Aynı süre zarfında devlet başkanı düzeyinde karşılıklı yapılan 11‘inci ziyaret oldu. Ahal Teke atları adına düzenlenen geleneksel Atçılık Bayramı kutlamaları, Türkmen kültürünün ve sosyal hayatının önemli bir parçası. Atçılık Bayramı kutlamaları kapsamında bir ilke imza atılarak, ilk kez “Türkiye Cumhurbaşkanlığı Koşusu” düzenlenmesi beni çok memnun etti.

GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANI MEHDIEKER:

AT SEVGİSİ BAYRAMA DöNüŞMüŞ

At Bayramı kutlamaları çok güzel bir faaliyet… Türkmenler tarihinde, kültüründe atların yeri tartışılmaz. At sevgisi Türkmenistan’da, At Bakanlığı ve At Bayramı ile kendini gösteriyor. Devlet olarak bunu millî bayrama dönüştürmüş ve her yıl önemli faaliyetlerle bu bayram kutlanıyor. Ahal Teke atları çok zarif ve güzel bir cins. Türkmenler, atlarını çok iyi yetiştiriyorlar. Ellerinde öyle bir popülasyon var. Kültürlerinin bir parçası haline getirmişler. Bunu, dünya ile de paylaşıyorlar.”

TüRKIYE JOKEY KULüBü BAŞKANI SERDAL ADALI:

GEçMİŞTEN BUGüNE UZANAN TUTKU

Türkmenistan’da, At Bayramı etkinleri kapsamında burada bulunmaktan son derece gururlu ve mutluyum. At, biz Türkler için geçmişten bugüne kadar oldukça önemli bir yer tutmuştur. Bu vesileyle at sevgisini tüm dünyaya gösteren Türkmen kardeşlerimize bir kez daha teşekkür ediyorum.

Shanghai Corich Sports & Leisure Co Başkanı Peili Pang:

çİN’DEKİ AT SAYISI 6 MİLYON

At bayramına katılmaktan memnuniyet duydum. Dünyaca meşhur Ahal Teke atlarını bu kadar yakından izlemeyi çok istiyordum. 2000 yıl önce çin imparatoru en iyi atları aramak için Orta Asya‘ya temsilci gönderdi. çinliler atı çok sever. çin kültüründe, Ahal-Teke Atları güçlü, güzel ve sevimli olarak bilinir. çin ve Türkmenistan arasındaki dostluk at kültürüyle daha da güçleniyor. Şirketim Corich, 2003 yılından beri at ve binicilik alanında faaliyet gösteriyor. Şimdilerde çin’in at ekipmanları için çalışan en büyük kurumlarından biri. At sayısı 6 milyonu bulan çin, at nüfusu bakımından dünyada ikinci sırada.

Fotoğraf Sanatçısı Kerri-Jo:

ATLARIN GüZELLİĞİ FOTOĞRAFLARA YANSIYOR

Kanadalı bir fotoğraf sanatçısı olarak Türkmenistan’daki muhteşem atların resmini çekmek harika. çektiğim özel fotoğraflarla bir çok ödül aldım. At sevgisi olan herkesin Türkmenistan’daki At Bayramı coşkusunu görmesini öneririm. Türkmen atlarıyla ilgili geniş bir araştırma yapıyorum.özellikle Ahal Teke atlarının yapısını, nereden geldiğini, dayanıklılığını, profesyonel fotoğraflarımla tesbit ettim.Benim için oldukça zevkli bir iş. çalışmalarım kapsamında Türkmenistan atlarının yanı sıra İngiliz, çin ve Arap atlarını da yerinde inceleyerek fotoğraflandırıyorum.