PETROL ZENGİNİ KUZEY IRAK

İnşaattan altyapıya, turizmden sanayiye, tarımdan madenciliğe kadar birçok alanda yatırımcılar için önemli fırsatları barındıran bölge, geleceğin Dubai’si olarak nitelendiriliyor.

Kuzey Irak’ın, merkezi hükümet ile yaşadığı sorunlar nedeniyle belirsizlik içinde ilerlemesi, büyük bir risk olarak görülüyor. Ancak çok karlı bir pazar olması nedeniyle de “fırsatlar bölgesi” olarak nitelendiriliyor.

Türkiye’nin sınır komşularından biri olan Irak‘ın kuzeyinde yer alan Bölgesel Kürt Yönetimi, özerk bir bölge olarak hızla büyüyor. Kürtler, Irak Türkmenleri, Asuriler ve Süryanilerden oluşan Kürt Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nin temelleri 1970‘teki anlaşmayla atıldı. özerklik anlaşmasına göre Irak‘ın kuzeyindeki üç il, yaklaşık 37 000 km2’lik bir bölge, Erbil‘de kurulacak yerel parlamento tarafından yönetilecekti. Bunun yanı sıra Irak Meclisi’nde; 5 Bakan ve Başbakan Vekili de Kürt olacaktı. Ayrıca Kürtçe ülke genelinde Arapçanın yanı sıra ikinci resmî dil olacaktı. Ancak İran-Irak Savaşı sırasında durum değişti. Bu bölge, merkezi hükümetin kontrolünden çıktı ve İran saflarında, Saddam Hüseyin‘e karşı yer aldı. Bu nedenle anlaşma rafa kaktı. 1974‘te Kürt bakanları Irak Meclisi’nden çıkarıldı. Barzani‘ler isyan etti. Birinci Körfez Savaşı öncesi ve savaş sırasında Saddam Hüseyin‘den kaçan on binlerce Kürt, Türkiye‘ye sığındı. Tarihe, Halepçe Katliamı olarak geçen vahim olaylar bu dönemde yaşandı. Türkiye tarafından kurulan kamplarda Kürt mültecilere sağlık, barınma ve giyim yardımları yapıldı. Saddam Hüseyin devrilip Kürt liderler, yeni dönemde söz sahibi olana kadar yurt dışına çıkışlarda Türk pasaportlar kullanıldı.

KUZEY IRAK KüRT BöLGESEL YöNETİMİ

ETNİK VE DİNİ MOZAİK ZENGİN

Kuzey Irak petrollerine dünyanın ilgisi artıyor ve Türkiye dahil, ABD, İngiltere, Kanada, Norveç, BAE, çin, Hindistan, Güney Kore, Fransa, Macaristan, Moldova, Avusturya, Kıbrıs, Avusturalya gibi ülkelerin enerji, petrol ve gaz, inşaat, taahhüt altyapı firmaları başı çekiyor. Tüm dünyanın petrolü için göz diktiği Irak’ın kuzeyinde Türkiye başta enerji ve taahhüt alanlarında önemli avantajlara sahip. Bölge hemen hemen pek çok ihtiyacını Türkiye ile ticaretinden sağlıyor. Erbil, Irak genelinde diğer yerleşim yerlerine göre gece ve gündüz en güvenlisi sayılıyor. Kişi başı gelirlerinde son yıllarda önemli bir artış gözleniyor.

PETROL ZENGİNLİĞİ KUZEY IRAK’A İLGİYİ ARTTIRIYOR

Kuzey Irak petrollerine dünyanın ilgisi artıyor ve Türkiye dahil, ABD, İngiltere, Kanada, Norveç, BAE, çin, Hindistan, Güney Kore, Fransa, Macaristan, Moldova, Avusturya, Kıbrıs, Avustralya gibi ülkelerin enerji, petrol ve gaz, inşaat, taahhüt altyapı firmaları başı çekiyor. Tüm dünyanın petrolü için göz diktiği Irak’ın kuzeyinde Türkiye başta enerji ve taahhüt alanlarında önemli avantajlara sahip. Bölge hemen hemen pek çok ihtiyacını Türkiye ile ticaretinden sağlıyor. Erbil, Irak genelinde diğer yerleşim yerlerine göre gece ve gündüz en güvenlisi sayılıyor. Kişi başı gelirlerinde son yıllarda önemli bir artış gözleniyor.

Kuzey Irak petrolü uluslararası piyasalarda:

GüNLüK 400 BİN VARİL PETROL

Kuzey Irak‘tan Türkiye‘ye petrol akışının başlamasının ardından Türkiye şimdi bu petrolü uluslararası piyasalara sevketmeye başladı. Ceyhan‘da bekleyen Kuzey Irak petrolünün uluslararası piyasaya sevkiyatı başladı. 13 Aralık 2013‘te ilk petrolün boru hattına gönderilmesinin ardından, Silopi‘ye kadar olan bölümdeki test çalışmaları tamamlanmış, test çalışmalarının ardından da Kuzey Irak‘tan sevkiyat 2014‘ün ilk günlerinde başlamış ve petrol Ceyhan‘a kadar gelmişti. Kuzey Irak‘tan çıkarılan petrol Erbil‘in Xurmala ilçesinde depolanarak petrol boru hattı ile Türkiye‘ye gönderiliyor. Kürt Bölgesel Yönetimi‘nin 2014 hedefi günlük 400 bin varil petrol ihraç etmek. Beş yıl içinde de günlük 1 milyon varil kapasiteye ulaşılması planlanıyor. Uluslararası fiyatlara göre, ilk etapta taşınacak petrolün yıllık değeri 11,5 milyar doları bulacak. Boru hattında sevkiyat tam kapasiteye ulaştığında ise bu rakam 38 milyar dolara ulaşacak.

SİLAHLI Güç PEŞMERGELER

Silahlı Kürt savaşçılarına verilen ad olan Peşmerge kelimesi “ölümle karşı karşıya olanlar” anlamına geliyor. Peşmerge, Irak‘a özgürlük Operasyonu sırasında ABD Ordusu ve koalisyon güçlerinin yanında savaştı. Daha sonraki yıllarda, Peşmerge, Kürdistan ve Irak‘ın diğer bölgelerindeki güvenliğinde hayati bir rol oynadı. Peşmerge aynı zamanda anti-terör operasyonları için Bağdat ve Al Anbar İli vilayetleriden konuşlandırıldı. Kürdistan Bölgesi, Irak anayasasına göre kendi ordusuna sahiptir ve yasalara göre merkezi Irak ordusunun Kürdistan Bölgesine girmesine izin verilmez.

KüRTçE, ARAPçA VE İNGİLİZCE

Kürt Bölgesel Yönetimi‘nin kuruluşundan önce, ilköğretim ve ortaöğretim neredeyse tamamen Arapçaydı. Yükseköğretim de her zaman Arapça olarak öğretildi. Bu durum Kürdistan özerk bölgesinin kurulması ile değişti. İlk uluslararası okul olan Choueifat Uluslararası İngiliz Koleji, 2006 yılında Irak Kürdistanı‘nda şubesini açtı. Diğer uluslararası okullar da açıldı ve Kürdistan‘da İngiliz Uluslararası Okullar Eylül 2011‘de Süleymaniye‘de planlı bir şekilde faaliyetlerine başladı.

2 HAVAALANI MEVCUT

Bölgede Erbil ve Süleymaniye kentlerinde olmak üzere iki adet uluslararası havalimanı var. Buradan İstanbul, Ankara, Viyana, Frankfurt, Stockholm, Amsterdam, Dubai, Umman‘a doğrudan uçak seferleri düzenleniyor.

1500 TüRK FİRMASI KUZEY IRAK’TA

Türkiye‘nin, Almanya’nın ardından en çok ihracat yaptığı ikinci adres Irak’tır… Türk firmaları için önemli bir yatırım adresi olan Irak’ta, Kuzey Irak öne çıkıyor. çözüm süreci ve enerji hamleleriyle Kürt Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi ile yeni bir sayfa açılırken, Türk firmalarının yatırımlarında artış sürüyor. İnşaat, enerji, bankacılık ve gıda başta olmak üzere çeşitli sektörlerde yaklaşık 1500 Türk firması, Kuzey Irak‘ta iş yapıyor. Bunların büyük bir kısmı, inşaat sektörü ve ilgili alanlarda faaliyet gösteriyor. Diğer firmalar ise, gıda, tekstil, kırtasiye ve her türlü ürün ihracatı ve hizmet sektörüyle ilgili…

Kuzey Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Başkanı Mesut Barzani‘nin; geçtiğimiz aylarda Diyarbakır‘a gelmesiyle, ilişkiler yeni bir boyut kazanmış, Türkiye ile Kuzey Irak yönetimi daha da yakınlaşmıştı. özel sektörün bu gelişmeler üzerine hızlı davrandığı ve ticaret hacminin hızla büyümesi için yatırımlarını arttırdığı gözleniyor.

10 MİLYAR DOLARLIK TİCARET

Türkiye ile Irak arasındaki ticaret hacminin ağırlıklı kısmını Kuzey Irak bölgesi oluşturuyor. 2008‘de 4 milyar dolar olan Irak‘la ticaret hacmi, 2009‘da 5 milyar dolar, 2010‘da 6 milyar dolar, 2011‘de 8.3 milyar dolar, 2012‘de 9.9 milyar dolar ve 2013‘te ise 10 milyar 865 milyon doları aştı. Bu ticaret hacminin 10 milyar 737 milyon dolarlık kısmı ihracat, 128 milyon doları ise ithalata ait.

TüRK FİRMALARI 2013 YILINDA 824 PROJEYE İMZA ATTI

Türk firmaları Irak’ta ilk kez 1981 yılında proje üstlenmeye başladı. Irak müteahhitlik pazarına giren Türk firmalarının bu ülkedeki faaliyetleri, savaş sonrası dönemde ivme kazanan altyapı ve üst yapı yatırımları nedeniyle 2003 yılından itibaren hızlandı. 2007 yılında 545 milyon dolar tutarında 39 adet proje üstlenilirken, 2008 yılında bu rakam 72 adet proje ile 1,43 milyar dolara ulaştı. Türk müteahhitlik firmaları Irak‘ta 2003-2008 yılları arasında 4,8 milyar dolar değerinde 450‘yi aşkın proje üstlendi. Firmalar, yeniden yapılanma sürecindeki Irak‘ta çeşitli konut projelerinden askeri tesislere, yol, köprü, baraj gibi altyapı projelerinden okul, hastane gibi sosyal tesislere pek çok alanda faaliyet gösteriyor. Erbil‘de yeniden yapılanma faaliyetleri hızla devam ederken, şehirdeki inşaat işlerinin büyük bölümünü Türk firmaları üstlendi. 2013 yılı sonuna kadar Türk müteahhitlik firmalarınca üstlenilen 824 projenin toplam değeri 19.5 milyar dolara ulaştı. 2013 yılında üstlenilen 65 projenin değeri ise 2.1 milyar dolar olarak gerçekleşti. 2013 yılında Kuzey Irak’ta üstlenilen projelerin yaklaşık değeri 900 milyon dolar seviyesine ulaştı. Bu da 2013 yılı için Irak’ta üstlenilen projelerin yüzde 43’üne tekabül ediyor. Kuzey Irak’ta ticaret ve yatırım faaliyetlerinde bulunan firmaların yüzde yüz Türk sermayeli 700 milyon dolar değerinde yatırımı bulunuyor.

Kuzey Irak’ın her yerinde Türk firmalarının izi, damgası var. Nitekim Taşyapı, Kuzey Irak‘taki Kürt Bölgesel Yönetimi‘nin merkezi Erbil‘in yollarını yapıyor. Erbil ve Süleymaniye uluslararası havaalanları, Süleymaniye ve Erbil‘de inşa edilen yeni üniversiteler, bölgesel yönetimin bakanlıkları, Mesut Barzani‘nin başkanlık sarayı, cezaevleri, kültür ve alışveriş merkezleri, karayolları, kanalizasyon ve su şebekeleri, konutlar kısacası son yıllarda inşa edilen hemen her şeyin altında, Makyol, Tepe grubu, Nursoy, Elegan, Günay İnşaat gibi Türkiye‘nin tanınmış firmalarının imzası var. Bütün büyük projeler bölgesel yönetimin açtığı ihalelerle dağıtılıyor. Türk şirketlerinin sahipleri ve çalışanları olarak bölge makamlarından oturma izni alanların sayısı ise 15 bin civarında. İnşaat dışında bir çok sektörde özellikle gıda ve hizmet sektörlerinde yine Türk firmaları ve ürünlerinin ağırlığı dikkat çekiyor.

KUZEY IRAK’TA 5 TüRK BANKASI

Kuzey Irak’ta 1.500 Türk firması faaliyet gösteriyor. Bu firmaların yüzde 55-60’ı inşaat ve inşaat malzemeleri, yüzde 30’u genel ticaret (ev eşyaları ve giyim) ve kalan yüzde 10-15 ise inşaat elektrik ve enerji, lojistik-nakliye-turizm, reklam – pazarlama, gıda, AVM-lokanta, otel işletmeciliği, yemek servisi hizmetleri, danışmanlık, müşavirlik, petrol arama-çıkarma, araç kiralama, sigortacılık gibi alanlarda faaliyet gösteriyor. Kuzey Irak hem coğrafik olarak hem de nüfus bakımından küçük bir bölge. Ancak yüksek bir yatırım ve kazanç potansiyeline sahip. Bu nedenle bölgede bankacılık sektörü hızlı bir gelişme gösteriyor. Türk bankaları, sektörün lokomotifi konumunda. Gerek devlet gerekse Türk özel sektörü, bölgenin bu özelliği nedeniyle bankacılık sektöründe bir hayli aktif. özellikle Türkiye’nin interlandında yeralan ülkelerde bir hayli aktif olan Ziraat Bankası, Kuzey Irak’ta da öne çıkan bir banka. Devlet bankası olarak Ziraat Bankası, Türk yatırımcıların güvenli bir limanı konumunda. Bölgede etkin olmaya çalışan bir başka banka Vakıfbank. Keza İş Bankası da, Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nde en güçlü bankalardan biri olarak dikkat çekiyor. özellikle Avrupa ülkelerinde ve Balkanlar’da ciddi bir atılım içine giren İş Bankası, Kuzey Irak’ta çimento fabrikası gibi büyük projelerin finansmanında etkin bir rol oynuyor. Türk yatırımcıların yanı sıra uluslararası firmalara da ağırlık veren İş Bankası, bölgede şube ağını genişletmeyi hedefliyor. Kuzey Irak’ta faizsiz bankalar da yerini almış durumda. Körfez ülkelerinde bir hayli etkin olan faizsiz bankalar, Kuzey Irak’ı bölgenin önemli bir pazarı olarak görüyor. Albaraka, Kuzey Irak’a özel bir önem veriyor.

HANGİ SEKTöRLERDE YATIRIM VE İŞ FIRSATLARI VAR?

Kuzey Irak, hızlı bir şekilde artan petrol gelirlerini altyapı yatırımları için kullanıyor. Ayrıca iğneden ipliğe her şeyi dışarıdan, özellikle de Türkiye’den ithal ediyor. Bu nedenle Kuzey Irak, Türkiye için, potansiyeli bir hayli yüksek bir pazar niteliği taşıyor. Başka bir değişle, Irak‘ın yatırım ve yeniden yapılanma hedefleri, tüm sektörler için önemli ticaret fırsatları sunuyor. Türk firmaları için konut, kara yolları, demir yolları, sulama sistemleri gibi alt yapı yatırımları ile özellikle çimento başta olmak üzere, inşaat malzemeleri önemli bir pazar oluşturuyor. Enerji ve gıda sektörü de yatırım yapılması halinde yüksek kazanç sağlanabilecek sektörlerin başında geliyor. Irak‘ın yeniden inşası için Ulusal Yatırım Komisyonu‘nun hazırladığı 750 projenin toplam tutarı ise 600 milyar dolar olarak belirlendi.

Türk müteahhitlik firmalarının son yıllarda Irak‘ta üstlendikleri işlere ilişkin resmi rakamların gerçeği yansıtmadığı belirtiliyor. üstlenilen pek çok projeye ait istatistiki bilginin kayıtlara geçmemesi nedeniyle gerçek rakamların çok daha yüksek olduğu tahmin ediliyor.

BüYüK FIRSAT, BüYüK RİSK

ülkedeki güvenlik sorunları üstlenilen işlerin yürütülmesini zaman zaman zorlaştırıp kesintiye uğratıyor. Bölgede gerek yüklenici firma, gerekse taşeron firma olarak iş üstlenme imkanı artmış olmakla birlikte, üstlenilen işlerin öngörülen şartnamelere uygun şekilde tamamlanmasında bazı sorunlar yaşanıyor. Türk müteahhitlik firmalarının iş üstlendiği en riskli ülkelerden olan Irak‘ta; Türk firmaları, güvenlik kaygıları nedeniyle faaliyetlerini daha çok Kuzey Irak‘a yönlendiriyor. Türk müteahhitlik ve müşavirlik firmalarının alacak talepleri ile hak ediş ödemelerinde geç ödemeler dolayısı ile yaşadığı zararlar da giderek artıyor. özellikle bankacılık sisteminin sağlıklı işlememesinden dolayı hemen hemen tamamı kamu kuruluşu olan işveren idarelerinden alınan projelerin sürdürülmesinde de zorluklar yaşanıyor.

DüNYA DEVLERİ DE KUZEY IRAK’TA…

Kuzey Irak, petrol rezervi bakımından Irak’ın en zengin bölgelerinin başında geliyor. Nitekim Kuzey Irak’ta petrol rezervinin 40-45 milyar varil olduğu tahmin ediliyor. Yani bugünkü rakamlarla bölgedeki petrolün mali değeri 4,5 trilyon dolar. İşte bu nedenle uluslararası devler, Kuzey Irak’ı yakın markajda tutuyor. ExxonMobil, Chevron ve Total’in yanı sıra Genel Enerji, DNO, Körfez Keystone, Gazprom gibi dünya petrol pazarının oyuncuları son 10 yılda 50‘den fazla üretim paylaşım anlaşmaları imzaladı.

VİLLA VE REZİDANSLARLAR YüKSELİYOR…

Kuzey Irak gelişen ekonomisi ve yeni zenginleriyle dikkat çekiyor. özellikle başkent Erbil’de yükselmeye başlayan rezidanslar, yeni dönemin işareti olarak görülüyor. Keza birbiri ardı sıralanan site içindeki villalar da lüks hayatın en çarpıcı örnekleri. Gerek yerli halk içinde zenginleşen kesimler, gerekse uluslararası firmaların sahipleri ve yöneticileri, site içindeki villaları tercih ediyor. Gökyüzünü delen rezidans inşaatları, geniş caddeleri ve lüks hayatı ile Erbil, bölgenin Dubai’si olmayı hedefliyor. Bu mümkün mü? Erbil, Dubai olur mu, bunu zaman gösterecek. Villa inşaatlarında ve rezidansların yapımında da Türk firmalar başı çekiyor. Emaar gibi Körfez kökenli firmalar da dev projelerle bölgenin en aktif firmaları olarak öne çıkıyor.

ERBİL’DE LüKüS HAYAT…

Kuzey Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin başkenti Erbil, lüküs hayatın da merkezi. Bunun için caddelere, villaların sıralandığı semtlere göz atmak, lüks mağazaları gezmek yeterli. Bu villaların fiyatı milyon dolarlarla ifade ediliyor. Aynı şekilde en lüks, en pahalı cipler, Erbil’in caddelerinde gözdolduruyor. Türkiye’de üst gelir gruplarının gözdesi Beymen, Erbil’de en bilinen markaların başında geliyor. Erbilli zenginlerin adeta akın ettiği Beymen’de fiyatlar, cep yakacak cinsten. Zenginler için bir ceketin fiyatı 5 bin dolardan başlıyor. Mağazalarda alışveriş nakit yapılıyor. Kredi kartı ile alışveriş yok denecek kadar az. Sadece lüks otellerde kredi kartı ile işlem yapılıyor.

HAYAT PAHALI…

Yeni zengin hayat, lüks hayat özlemi nedeniyle Kuzey Irak’ta, Erbil’de her şey çok pahalı. Sıradan bir lokantada yemek yemek, İstanbul’daki lüks bir lokantada yemek yemek ile eşdeğer. Keza giyim/ kuşam fiyatları da dudak uçuklatıyor. Buna karşılık zengin petrol yatakları nedeniyle taksi ücretleri (petrol fiyatlarının düşük olmasından dolayı) çok uygun.

KUZEY IRAK’TA GüVENLİK SORUNU YOK…

Kuzey Irak, özellikle de Erbil bölgenin en güvenli kentlerinin başında geliyor. Kuzey Irak yönetimi, güvenliğe büyük önem veriyor. O yüzden hırsızlık, gasp gibi olaylar yok denecek kadar az. Yönetim de, özellikle yabancı yatırımcılar ve firmaların yöneticileri için güvenlik konusuna özel bir önem veriyor.

VERGİ CENNETİ…

Yabancı şirketler açısından bölgenin en büyük avantajı, bir vergi cenneti olması… çeşitli biçimlerde ödedikleri harç ve vergiler yüzde üçü geçmiyor.

Vergilendirme ve kayıtdışı ekonomi, bütçelerinin önemli bir kısmı petrol gelirlerinden gelen bütün ülkeleri için önemli bir sorun. Irak‘ta da durum böyle. Yönetimler, vergilendirmeye önem vermemişler. Irak‘ın esasen petrol satışlarından elde ettiği gelirlerle oluşan bütçesi, farklı bölgelere dağıtılıyor. Bu bölgeye düşen pay da, yüzde 17 civarında. Küt Bölgesel Yönetimi‘nin bütçesi esasen bununla oluşuyor; gelir ve kurumlar vergisiyle değil. Bunların yerine çok daha zayıf bir vergi türü olan inşaatlardan, binalardan ve araçlardan ruhsat karşılığı alınan bir meblağ var. Bir de çok küçük ithalat vergileri söz konusu. Dolayısıyla buradakine aslında batılı sanayileşmiş ülkelerdeki gibi bir kayıt dışı ekonomi demek mümkün değil. özetle Kuzey Irak ekonomisi için, vergi sistemi bulunmayan bir ekonomi tanımını yapmak yanlış olmaz

KUZEY IRAK PAZARI’NA GİRMEK İSTEYENLER BUNLARA DİKKAT ETMELİ!

-ürün kataloglarınız ve kartvizitleriniz Arapça ve İngilizce olmalı -Firmanızın imajı ve ciddiyeti açısından, ticari yazışmalar şirket isim uzantılı e-posta adresi üzerinden yapılmalı (yahoo-gmail-hotmail kullanılmamalı). Mesajlarınızda, üretici/imalatçı olduğunuzu mutlaka belirtin. ürünlerinizle/tesislerinizle ilgili sahip olduğunuz ulusal ve uluslararası standart/kalite kontrol belgelerini (TSE, ISO, CE, FDA, SGS/Bureau Veritas vs) belirtin. Ticaret yapılacak Iraklı firmanın yerleşik olduğu şehri (ve alıcı firmanın) ziyaret edin. Iraklı aracılara/komisyonculara itibar etmeyin. İş yapılması düşünülen (veya ihaleleriyle ilgilenilen) kamu kurum ve kuruluşlarını, firma üst yöneticileri tarafından ziyaret edin ve firmanızı kataloglarla tanıtın. Projelerde istihdam edilecek Türk personeli çalışma ve ikamet vizesi teminindeki sorumluluğun, işveren kurum/kuruluşun sorumluluğunda olacağını imzalanacak kontratta belirtin. Ticarette peşin ödeme yolunu tercih edin. Şehir içi ve şehirler arası seyahatinizi güvenlik açısından tek başınıza yapmayın, beraberinizde mutlaka güvenilir Iraklı bir vatandaş (tercüman) bulundurun. Pasaportları kesinlikle otele bırakmayın, daima beraberinizde bulundurun. Kuzey Irak’ta sabit hat telefonlar ve fax kullanılmıyor. İletişim aracı cep telefonudur.