Konut Edindirme Yardımı (KEY) neydi, ne oldu?

Türkiye’de orta sınıfın konuta kavuşması için oluşturulan KEY hesabı, uzun ve sancılı bir süreçti. 1996 yılından beri hükümetlerin ödemeye yanaşmadığı KEY paraları, Başbakan Erdoğan’ın devreye girerek talimat vermesi üzerine hak sahiplerine ödendi.

çok iyi bir niyetle teşekkül ettirilen kısaca KEY diye adlandırılan Konut Edindirme Yardımı, konut sıkışıklığı çeken özellikle orta sınıfın konuta kavuşması için oluşturulmuş bir fon. Daha sonra belirteceğimiz kanun ve açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, sanki bu fondan zamanında çoğu kişinin faydalanacağı, kısa zamanda da fonun gayesinin yerine geleceği tahayyül edilmişse de, maalesef düşünce gereği gibi gerçekleştirilememiş ve iş bugünlere kadar sarkmıştır.

Nitekim amacın yerine getirilemeyeceği anlaşılınca ki; çoğu işveren yatırması gereken parayı tam yatırmadığı, zamanında yatırmadığı, yatıranların da isim belirtmeksizin toptan yatırmalar olduğu, maalesef parayı alan personelin gereği gibi kontrol etmediği veya edemediği, yatırmayanların takip edilmediği, birçok işverenin ise iş yerinde 10 kişiden fazla işçi çalıştığı halde para yatırmamak için ayrı şirket kurup bir kısım işçiyi orada gösterdiği ama işçinin bundan bilgisi bile olmadığı (ödeme anında bu yanlışlıkların hepsi problem olmuştur) ödeme anında işçinin kendisini 10 kişiden fazla işçinin çalıştığı yerde çalıştığını iddia ederek, KEY’den para talep ettiği ve aylarca kurumları meşgul ettiği görülmüştür. O tarihlerde (01.01.1987 – 31.12.1995) T.C. Kimlik numarası olmadığı için yazılmayan, üç isimli olanların çeşitli çeşitli yazılması, noktalama işaretlerine dikkat edilmeyişi (ödeme yapılmayacakmış gibi) hatta bazı yetkililerin sanki bu evrakların korunması gereken evraklar değilmiş gibi on senesini doldurmasından mütevellit kağıt fabrikalarına gönderilme talimatı vererek evrakları göndertmeleri, kanunda belirtilen özellikleri görmeksizin KEY ödemelerinde her çalışanın olması gerekiyormuş gibi para talep etmesi, para alamayanların Yargıya müracaat etmesi anında ilgili Kanun-Yönetmelikler iyi tetkik etmeksizin ilgili olmayan kurumları da (sadece nema hesap etmekle vazifelendirilen Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankasını) çalışılan bir kurum gibi Yargının sorumlu tutmak istemesi, hatta işçinin çalışma zamanlarını bile Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası’ndan sorar hale gelmesi (hem de 10 gün gibi kısa bir zamanda cevap istemesi v.s.) gibi durumlar çok büyük problem oluşturdu.

KEY hesabında biriken paraların üzerine 1996 yılından itibaren hükümetler ödeme yoluna gitmediği gibi başka konuların finansmanında kullanır olmuşlardır. Hak sahipleri hiç mi hiç sesini çıkarmamış, bunu aklına bile getirmemiştir. Böylece aradan yıllar geçmiş.

2002 yılında, Adalet ve Kalkınma Partisi (Ak Parti) tek başına iktidara gelip, hükümeti kurması ile Sayın Başbakan ” –Halkımızın devletle hiç bir probleme meydan verecek pürüzlü bir şeyi kalmasın, ödenmesi gerekenler varsa ödensin, vatandaşımızın hakkı zeil olmasın” talimatı sonucu işte bu Konut Edindirme yardımı (KEY) ödemeleri ortaya çıkmıştır. Nitekim 22.05.2007 /5664 tarihinde çıkan bir kanunla da gerekli çalışma yapıldı. (30.05.2007’de yürürlüğe girmiştir)

KİMLERİN KEY HESABI ALMAYA HAKKI VAR

KEY hesabının doğrusu ve hak sahiplerine ödenmesinde, takip edilen yolu kısaca şöyle özetleyebiliriz:

11.11.1986 tarih ve 19289 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3320 sayılı Kanun ile, devlet memurları, silahlı kuvvetler mensupları, (10) ve (10)’dan fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan işçiler, SSK muadili özel sandık veya SSK devredilen sandıklar mevzuatına göre yaşlılık veya malullük aylığı alanlar, T.C.Emekli Sandığından emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylığı almakta olanlar bu kapsama girmektedirler. Buna göre, adlarına en az 18 ay Konut Edindirme Yardımı yatan ve net kullanım alanı 75 M2’den küçük, tapu tarihi 01.01.1987’den sonra olan konut satın alan hak sahiplerine veya bunların mirasçılarına başvuruları halinde Konut Edindirme Yardımı kullandırılması amaçlanmış ve yukarıdaki koşulları taşıyan 265.096 hak sahibine, Mülga 3320 sayılı Kanun’un yürürlükten kaldığı dönem içerisinde 4.871.409,4 TL konut edindirme yardımı kullandırılmıştır.

Bir hak sahibinin adına, uygulamanın yürürlülükte kaldığı tüm dönemde (01.01.1987 – 31.12.1995 döneminde toplam 108 ay) ödeme yapılması halinde, birikecek anapara tutarı toplamı 6,15 TL’dir.

Yardıma müstahak Devlet memurları ile diğer kamu personelinin konut edindirme yardımı T.C.Emekli Sandığınca, Türkiye Emlak Kredi Bankasında Toplu Konut ve Kamu İdaresi Başkanlığı adına açılacak “Devlet Memurları ve Emeklileri Konut Edindirme Yardımı Hesabı”na ödendi. Yardıma müstahak işçilerin konut edindirme yardımları, işverenlerce tahakkuk ettirilerek SSK’na yatırılmış, bu Kurumca tahsil edilen miktar, tahsilatın yapıldığı takip eden bir ay zarfında topluca Türkiye Emlak Kredi Bankası’nda Toplu Konut ve Kamu İdaresi Başkanlığı adına açılacak “İşçiler ve Emeklileri Konut Edindirme Yardımı Hesabı”na yatırılmıştır.

3320 sayılı Kanunun uygulama yönetmeliğine göre, konut edindirme yardımı ile ilgili kayıtların Bankaya ödemeyi yapan kurumlarca tutulma zorunluluğu vardır. Bankanın da hak sahibi bazında bilgi ve belge tutma zorunluluğu bulunuyor.

Türkiye Emlak Kredi Bankası’ndaki hesaplarda toplanan paraların kullanılma yetkisi ve sorumluluğu 3320 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde Toplu Konut ve Kamu İdaresi Başkanlığı’na aittir. TOKİ, 3320 sayılı Kanun uyarınca Türkiye Emlak Kredi Bankasında açılan hesaplarda toplanan paraları Devlet Tahvili, Hazine Bonosu veya Gelir Ortaklığı Senedine yatırmak sureti ile nemalandırabilir. İlgili Yasa gereği, Türkiye Emlak Kredi Bankası, söz konusu hesaplarda toplanan paraların bakiyesine altı ay vadeli mevduata uygulanan oranda faiz tahakkuk ettirdi.

Bu yardımın yapılmasının 09.11.1995 tarih ve 4130 sayılı kanunun 6.maddesi ile 01.01.1996 tarihinden itibaren uygulanmayacağı hükme bağlanmış ve 29.12.1999 tarihinde yayımlanan 588 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile “Türkiye Emlak Bankası A.Ş.’ne ait gayrimenkullerin, konut edindirme hesapları toplamı karşılığı, Emlak Konut A.Ş.’ne ayni sermaye olarak devredilmesi suretiyle konut edindirme yardımı hesapları tasfiye olunur” denilmek suretiyle tasfiyesi düzenlenmiştir.

Bu amaçla, 29.12.1999 tarihinde düzenlenen protokolle devredilecek gayrimenkuller belirlenmiş ve mahkemelerce değer tespiti yaptırılmak suretiyle toplam 395,7 milyon TL tutarında gayrimenkul Emlak Konut A.Ş’ne ayni sermaye olarak devredilmesi suretiyle konut edindirme yardımı hesapları Bankadan tasfiye edilmiş ve KEY hak sahipleri, Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Anonim Şirketinin hissedarı olmuşlardır.

Bu hissedarların tespiti ve hesabın tasfiyesi amacıyla, 588 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yapılan düzenlemeler ve daha sonrasında 2000/1527 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurumlardan hak sahibi bazında bildirimlerin yapılması istenilmiş bu amaçla kurumlara, önce altı ay sonra on beş ay olmak üzere bildirim süreleri verildi anacak bu süre zarfında kurumlarca bildirim yapılamadığından bir sonuç alınamadı.

Bunun üzerine, 22.05.2007 tarihinde 5664 sayılı Yasa çıkartılarak KEY hesaplarının tasfiyesi esasları tekrar düzenlenmiş, hak sahipliği, kurumların bildirim esasları ve süreleri, nemalandırma, ilan ve ödeme gibi konularda ayrıntılı düzenlemeler yapıldı.

Bu kez, 17.12.2009 tarihinde yayımlanan 5939 sayılı Kanun ile 5664 sayılı Kanun da bazı değişiklikler yapılmış ayrıca ek olarak, yabancı uyrukluların durumu, bankaya ödeme yapmayan belediyelerin durumu ve deprem sel gibi doğal afet nedeni ile bildirim yapamayan kurumların durumu düzenlenmiş, kurumların bildirim süreleri uzatılmış ve ödemelerin gecikmesinden dolayı hak sahiplerine ilk listenin ilanın yapıldığı tarihe kadarki dönem için % 10 artış ilave olarak da her üç aylık dönem için % 1,25 oranında fark verilmesi düzenlenmiştir Buna göre, bugüne kadar tespiti ve ilanı yapılan KEY hak sahibi sayısı 12.044.934 kişi olmuş, ödeme yapılması gereken toplam tutar ise 4.036.093.145.-TL olarak hesaplandı.

Ayrıca yine 5939 sayılı Yasaya göre hazırlanan ve yaklaşık 500 bin hak sahibini içeren son liste de Banka tarafından ilan edilmek üzere EKGYO’na gönderildi. EKGYO tarafından gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra ilan edilecek.

BAŞBKAN’IN TALİMATIYLA SORUN çöZüLDü

Az önce bahsedilen hususlar aşağıda belirtilen süreç içinde bugüne kadar getirilmiştir. 1987 yılında başlayıp, 1995 yılı sonunda sona erdirilen fonun hak sahiplerine ödenmesi kararından sonra belirtilen tarihteki evrakları arşivden bulup, tek tek hak sahiplerinin bulunması ve onların nema hesaplarının tespitinin ne kadar zor olduğunu da kabul etmek gerekir, zira o tarihlerde Kurumlarda o kadar bilgisayarla işlem yapılması yok gibi idi.

Kurumlardaki personelin çalışması da fedakârca çalışma idi. Nemaların hesaplaması ise tamamen Kurumların gönderdiği doğru bilgilere dayanıyordu. Yanlışların, hataların tekrar iade edilmesi, düzeltilmesi de oldukça zaman almıştı ki; Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası’ndaki mesaisini esirgemeden Daire Başkanından, Şefine kadar toplam on beş kişi ile bugüne kadar yapılmış ve hatasız, pürüzsüz bitirilmiştir. Bu çalışmalar anında gerek görsel basında, gerekse yazılı basında hak sahiplerinin zaman kaybetmemeleri, yorulmamaları için defalarca açıklama yapılmışsa da maalesef bazılarının yanlış yönlendirmeleri ile Emlak Bankası’ndan her şeylerini bizzat gelerek sormaya ve sorgulamaya başlamaları işlerin yapılmasını da zora soktu.

Esasen Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı’na ait hisselerin % 60,96’sının KEY sahiplerine ait olmasına rağmen durumlarını gidip bu ortaklığa veya doğrudan Kurumlarına sormaları gerekirken son işlemi yapan Emlak Bankası’na gitmişler tabiatı ile arzu ettikleri cevabı bulamayınca da çok büyük tepkiler göstermişlerdi. Kapılar, camlar dahi kırılmış, münakaşalar olmuştu. Buna rağmen yine yapılması gereken ne ise zamanında ve en güzel şekilde yapıldı. Yani hiç ödeme akıllarda yokken Sayın Başbakan’ın talimatıyla bu pürüzde ortadan kalmış durumda.

KEY HESAPLARI İLE İLGİLİ TARİHSEL SüREç
TARİH	GELİŞME
11.11.1986	3320 Sayılı Kanunun kabul tarihidir.01.01.1987 tarihi itibariyle yürürlülüğe girmiştir.
01.01.1987 – 31.12.1995	KEY Kanunun (3320 sayılı) uygulamada kaldığı dönemdir.
29.12.1999	588 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Emlak Bankası A.Ş.‘ye ait gayrımenkullerin KEY Hesaplarının toplamı karşılığı kadarının ayni sermaye olarak Emlak Konuta Devri düzenlenmiştir.
29.12.1999	Emlak Konut ile düzenlenen bir protokol ile Banka KEY hesaplarında biriken 395,7 Trilyon TL karşılığı gayrımenkulü Ayni Sermaye Olarak Emlak Konuta aktarmış ve Bankadaki KEY Heapları tasfiye edilmiş ve KEY Hak sahipleri Emlak Konut‘un hissedarı olmuştur.
22.05.2007	5664 sayılı Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine ödeme Yapılması ve KEY hesaplarının tasfiye edilmesine ilişkin kanun çıkartılmış ve bu kanun 30.05.2007 itibariyle Yürürlülüğe girmiştir.
30.11.2007	5664 Sayılı Kanun Gereği Kurumların hak sahibi çizelgelerini göndermelerine ilişikin 6 aylık sürelerinin sona erdiği tarihtir.
28.02.2008	5664 Sayılı Kanun Gereği, Kurumların hak sahibi çizelgelerini göndermelerine ilişkin altı aylık süreye ek olarak BK tarafından verilen 3 aylık ek sürenin sona erdiği tarihtir.
28.02.2008	EKGYO tarafından şirket değerlemesi 28.02.2008 tarihi itibariyle yaptırılmış dolayısıyla KEY hak sahiplerinin alacakları bu tarihe kadar nemalandırılmıştır.(29.12.1999 kadar Emlak Bankası altı aylık vadeli mevduat faizi ile, 29.12.1999-28.02.2008 arası ise EKGYO özkaynak artış oranı katsayısı ile)
28.10.2008	İlan edilen listelerde ismi yer almadığı halde KEY hak sahibi olduğunu iddia edenlerin veya ilan edilen tutarla ilgili bir itirazı olanların kurumlarına baş vuru süresidir.
17.12.2009	5939 Sayılı Kanun İle Bildirim Süreleri Yeniden Düzenlendi.(31.03.2010 itibaaren üç ayda bir liste yayınlanmasına ve %10 ‘dan başlanarak fark verilmesine karar verildi. 30.06.2010 tarihine kadar ek bildirm yapılabilmesine, Yabancıların Durumu, Belediyelerin Durumu, Doğal Afetlerden Madur Olanların Durumunun düzenlendi)
21.03.2010	1.689.257 kişilik 2. KEY listesi yayınlandı
23.08.2010	1.496.796 kişilik 3. KEY listesi yayınlandı
30.06.2010	5939 Sayılı Kanun gereği kurumların yeni hak sahibi bildirimi yapma süresinin sona erdiği tarihtir.
27.10.2010	140.049 kişilik 4.KEY listesi yayınlandı
31.12.2010	5939 Sayılı Kanun gereği kurumların düzeltme listelerini tamamlamaları gereken tarihtir.
28.02.2011	133.897 kişilik ara KEY listesi yayınlandı
31.03.2011	5939 Sayılı Kanun gereği Bankanın son KEY listesini yayınlanmak üzere EKGYO‘na göndermesi gereken tarihtir.

Yaklaşık son yapılacak ödemeden evvel KEY ödemeleri Tablosu da şöyledir.

HAK SAHİBİ SAYISI(Kişi)	Ana Para (TL)	FAİZ(TL)	TOPLAM (TL)
12.044.934	17.660.413	4.018.432.732	4.036.093.145

Uzun bir zaman almış olan KEY ödemelerinde merak edilen hesaplamada şöyle bir formülle yapılmıştır.

NEMA HESAPLAMASINA İLİŞKİN öRNEK

Bir hak sahibi adına işveren tarafından yatırılan toplam anapara tutarı: A

Altı aylık vadeli mevduat faizi ile 29/12/1999’a kadar faiz geliri : F

EGYO’ya devir tarihi itibarıyla Toplam Alacak : A + F

EGYO’nun Md.5’e göre belirlenen Net Aktif Değeri : EGYONAD

KEY hak sahiplerinin hissesi (KEYPAYI) :EGYONAD * % 60,96

EGYO’ya KEY Karşılığı devredilen taşınmazların tutarı : 395.751.717,17.-YTL

Nema katsayısı (NK) : KEYPAYI / 395.751.717,17

Bir hak sahibinin alabileceği toplam tutar : NK * (A+F)

Ve aşağıdaki tabloda da KEY hak sahibinin kaç liralık anaparanın nereden en fazla nereye gösterir durumudur.

BİR KEY HAK SAHİBİNİN ALABİLECEĞİ EN YüKSEK TUTAR

1	Bir KEY Hak sahibini için N 01.01.1987-31.12.1995 döneminde işvereni tarafından ödenebilecek en yüksek tutar.	6,156	TL
2	Bu anaparanın 29.12.1999 tarihine kadar Bankanın altı ay vadeli mevduat faiz oranları ile nemalandırılması halinde toplam neması	302,00	TL
3	EKGYO’ya devir tarihi itibariyle (29.12.1999) toplam tutar (Ana Para+ Faiz)	308,156	TL
4	EKGYO’nın 28.02.2008 itibariyle MD.5’E göre belirlenen net aktif değeri	2.928.395.738	TL
5	KEY HAK SAHİPLERİNİN EKGY‘DAKİ TOPLAM HİSSESİ (28.02.2008 İTBARİYLE NET AKTİF DEĞERİ * % 60,96)	1.785.324.327	TL
6	EKGY‘NA KEY HESAPLARI KARŞILIĞI 29.12.2009 İTİBARİYLE DEVREDİLEN TOPLAM TAŞINMAZ TUTARI	395.751.717,17	TL
7	29.12.1999 – 28.02.2008 DöNEMİ KEY ARTIŞ KATSAYISI (28.02.2008 İTİB.KEY HAK SAHİPLERİNİN ŞİRKETTEKİ HİS.TUTARI/29.12.1999 TAR.TUTAR) 1.785.324.327/ 395.751.717,17	4,511223198
8	28.07.2008 TARİHİNDE YAYINLANAN LİSTELERE GöRE BİR HAK SAHİBİNİN ALABİLEçEĞİ EN YüKSEK TUTAR	1.390,16	TL
9	31.03.2010 TARİHİNDEN SONRA YAYINLANACAK İLK LİSTEDE İSMİ YER ALAN BİR KEY HAK SAHİBİNİN ALABALİLECEĞİ EN YüKSEK RAKAM (1.390,16 * 1,10)	1.529,18	TL
10	31.06.2010 TARİHİNDEN SONRA YAYINLANACAK İLK LİSTEDE İSMİ YER ALAN BİR KEY HAK SAHİBİNİN ALABALİLECEĞİ EN YüKSEK RAKAM (1.390,16 * 1,1125)	1.546,55	TL
11	31.09.2010 TARİHİNDEN SONRA YAYINLANACAK İLK LİSTEDE İSMİ YER ALAN BİR KEY HAK SAHİBİNİN ALABALİLECEĞİ EN YüKSEK RAKAM (1.390,16 * 1,125)	1.563,93	TL
12	31.12.2010 TARİHİNDEN SONRA YAYINLANACAK İLK LİSTEDE İSMİ YER ALAN BİR KEY HAK SAHİBİNİN ALABALİLECEĞİ EN YüKSEK RAKAM (1.390,16 * 1,1375)	1.581,31	TL
13	31.03.2011 TARİHİNDEN SONRA YAYINLANACAK İLK LİSTEDE İSMİ YER ALAN BİR KEY HAK SAHİBİNİN ALABALİLECEĞİ EN YüKSEK RAKAM (1.390,16 * 1,15)	1.598,68	TL

Mehmet Zeki SAYIN
Tasfiye Halinde T.Emlak Bankası A.Ş.
Yönetim Kurulu Başkanı

sayin@turcomoney.com