Eyl 1, 2018

Yazıyı Büyüt

Yazıyı Küçült

“Mali disiplin için tedbir alınmalı”

Turcomoney yazarı Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya, Türk ekonomisindeki son gelişmeleri değerlendirdi, makro göstergeleri analiz etti…

İşte Kızılkaya’nın çarpıcı yazısı…

Son aylarda döviz kurlarında meydana gelen aşırı yükseliş, Türk ekonomisinin dengelerini sarstı. Bu bozulmanın en önemli yansımaları ise enflasyon ve cari açık cephesinde oldu.

ABD Başkanı Donald Trump’ın Türkiye’ye yaptırım uygulanacağını açıklamasının ardından döviz kurlarında meydana gelen hareketlilik, Türk ekonomisinde dengeleri sarstı. ABD Doları, 6 lira sınırını aşıp 7 liraya yaklaşırken özellikle ithal ürünlerin fiyatları aşırı seviyede yükseldi. Bu dalgalanmayı bahane eden bazı firmaların da fiyatları yükseltmesiyle enflasyon, yüzde 18,85 ile son yılların en yüksek seviyesine çıktı. Döviz kurlarındaki yükseliş, Türkiye’nin cari açık sorununu da iyice derinleştirdi.

İşte makro ekonomik göstergelerdeki son durum…

ENFLASYON YÜZDE 20’YE DOĞRU GİDİYOR

Temmuz ayında tüketici fiyatları yüzde 0,55 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 0,46 artarak yüzde 15,85 olarak gerçekleşti. Bu dönemde gıda, enerji, temel mal ve hizmet fiyatlarının katkısı göreceli olarak arttı.

ÖKTG-B ve ÖKTG-C göstergelerinin yıllık değişim oranları yüzde 15,01 ve 15,10 olarak gerçekleşti. Söz konusu dönemde temel mal ve hizmet grubunun katkısının çekirdek enflasyon göstergelerine yansımaya devam ettiği gözlemleniyor.

Grafik: TÜFE ve Çekirdek Enflasyon

Kaynak: TCMB

Fiyat hareketlerine dair açıklamasında TCMB “Temel mal grubu yıllık enflasyonu Temmuz ayında 1,03 puan yükselerek yüzde 19,58’e ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon tüm alt gruplarda artış kaydetmiştir. Dayanıklı mal ve diğer temel mallar grubunda birikimli döviz kuru etkilerine bağlı olarak genele yayılan yüksek fiyat artışları devam etmiştir. Bu doğrultuda, dayanıklı tüketim mallarında mobilya, otomobil ve beyaz eşya grupları öne çıkmıştır. Diğer temel mallarda ise ev ile ilgili ürünler (temizlik malzemeleri, tekstil ürünleri, mutfak eşyaları vb.) ile bakım-onarım kalemlerindeki artışlar dikkat çekmiştir Sonuç olarak, Türk lirasındaki birikimli değer kaybı ithal içeriği yüksek olan temel mallar grubu enflasyonunu olumsuz etkilemeye devam etmiştir.” ifadelerine yer verdi.

Tablo: Temmuz Ayı Enflasyonu Bileşenleri

İŞSİZLİK, YÜZDE 10’UN ALTINA İNDİ

TÜİK tarafından açıklanan verilere göre Mayıs ayı itibariyle işsizlik oranı yüzde 9,7 seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde işsiz sayısı 3 milyon 136 bin kişi iken, işsizlik oranı erkeklerde yüzde 8,4; kadınlarda ise yüzde 12,4 oldu. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı yüzde 11,6 olarak tahmin edildi.

İşgücü söz konusu dönemde 32 milyon 274 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise yüzde 53,3 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 72,6; kadınlarda ise yüzde 34,4 oldu.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Mayıs 2018

Kaynak: TÜİK

Dünya ülkeleriyle karşılaştırma anlamında en uygun veri olarak açıklanan 15-64 yaş grubu tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 11,6 olarak gerçekleşti.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, MAYIS 2018

Kaynak: TÜİK

CARİ AÇIKTA DÖVİZ KURUNUN ETKİSİ GÖRÜLECEK

Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Haziran ayına göre 818 milyon ABD doları azalarak 2.973 milyon ABD doları olarak gerçekleşti. Bunun sonucunda, 12 aylık cari işlemler açığı 57.386 milyon ABD doları oldu.

Bu ayda ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre 228 milyon ABD doları azalarak 4.388 milyon ABD dolarına, birincil gelir dengesi açığı 125 milyon ABD doları azalarak 1.008 milyon ABD dolarına geriledi.

Hizmetler dengesinden kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 712 milyon ABD doları artarak 2.385 milyon ABD doları olarak gerçekleşti. Bu gelişmede, seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirlerin 490 milyon ABD doları tutarında artarak 1.881 milyon ABD dolarına yükselmesi etkili oldu.

Grafik: Yıllık Dış Ticaret Açığı ve Cari Açık

Kaynak: TCMB

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, 951 milyon ABD doları olarak gerçekleşti.

Portföy yatırımları 883 milyon ABD doları tutarında net çıkış kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 76 milyon ABD doları net alış, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 262 milyon ABD doları net satış yaptığı görülüyor.

Yurtiçi yerleşiklerin yurtdışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, bankalar 335 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleştirdi.

Diğer yatırımlarda 4.534 milyon ABD doları tutarında net çıkış oldu.

Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 1.806 milyon ABD doları net artış, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları ise 408 milyon ABD doları net azalış kaydetti.

Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak bankalar, Genel Hükümet ve diğer sektörler, sırasıyla 556 milyon ABD doları ve 141 milyon ABD doları ve 203 milyon ABD doları net geri ödeme yaptı.

Resmi rezervlerde bu ayda 6.988 milyon ABD doları rezerv azalışı gözlendi.

MALİ DİSİPLİN İÇİN TEDBİR ALINMALI

Merkezi yönetim bütçesi 2017 yılı Ocak-Temmuz döneminde 24 milyar 310 milyon TL açık vermiş iken bu yılın aynı döneminde 44 milyar 962 milyon TL açık verdi. Aynı dönemde faiz dışı açık ise 3 milyar 11 milyon TL olarak gerçekleşti. Bütçe verilerinin söz konusu gerçekleşmesinde bütçe giderlerinde yüzde 22,5 düzeyinde artış görülürken, bütçe gelirlerinde yüzde 18,1 düzeyinde artış olması önemli rol oynadı. Faiz giderlerinde 2018 yılı Ocak-Temmuz döneminde yüzde 28,1 artış gerçekleşmiş iken, faiz dışı giderlerdeki artış oranı yüzde 21,9 oldu.

Tablo: Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri