Etik anlayışı, kurum kültürü ve kurumsal yönetim

Fulya Kaptan

Düzenlemeler ve rekabetin artmasıyla bankacılık ve finans sektöründe her geçen gün kurumsal yönetimin önemi daha fazla artıyor.

Üst yönetim ve üst düzey yönetim seviyesinde komiteler kuruluyor, kurumlar için önemli kararlar alınıyor ve bir çok önemli politikalar belirlenip onaylanıyor, peki ya bunlar uygulamaya ne kadar yansıyor ? ne kadar gerçek hayata dokunuyor ? veya süreklilik sağlayabiliyor ? ne kadarı onaylanan bir belge olarak kalıyor?

Bankaların Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin Yönetmelik kurumsal yönetimin tanımını net olarak yapıyor, bunu bir kez daha hatırlayalım: “Banka üst yönetiminin bankayı, belirlenmiş hedefler, Kanun, Kanuna istinaden çıkarılan düzenlemelerle ilgili diğer mevzuat, ana sözleşme ve banka içi düzenlemeler ile bankacılık etik kuralları doğrultusunda, tüm menfaat ve pay sahipleri ile tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini koruyacak biçimde yönetimi” kurumsal yönetim tanımını oluşturuyor.

ÇIKAR ÇATIŞMALARI HER SEVİYEDE YAŞANIYOR
Kurumsal yönetim ile aslında bir çok mesaj veriliyor, kurumsal değerler ve etik kuralların önemi, banka içi ve dışı işlemlerde rüşvet, yolsuzluk gibi yasa dışı ve etik olmayan davranışların asla kabul görmeyeceği, aykırılık veya ihlal durumlarının personel tarafından banka içerisinde ilgili mercilere güvenli bir şekilde iletilmesi imkanının bulunduğu, rol ve pozisyondan bağımsız çıkar çatışmalarının her seviyede mutlaka gözetilmesi gerektiği, Kanun ve banka içi düzenlemelere uyum gibi önemli konuların hepsi bu çerçevede ele alınıyor. Bu ve benzer hassas konular dikkate alınarak kurumlarda kurumsal yönetim prensipleri belirleniyor, onaylanıyor ve personel ile paylaşılıyor. Ve evet biraz klişe gibi ama genellikle tüm bunlara uyumun her personelin kendi sorumluluğu olduğu belirtiliyor, bazen iş tanımlarına ekleniyor bazen sözlü ifade ediliyor.

KURUMLARIN ADİL VE EŞİT YAKLAŞIMIN GÖSTERGESİ
Bu belirlenen çerçevenin içeriği kadar devamlılığı, etkinliği aynı şekilde önemli. Bu noktada ise iç kontrol ve denetim faaliyetleri kapsamında konunun gözetilmesi, akabinde tespitlerin sorumlu taraflarca düzeltilmesi ve yine iç kontrol ve denetim fonksiyonları tarafından raporlanması yine önem taşıyor ki bu noktada alınan aksiyonlarda kök sebeplere gidilip gidilmediği, sadece vaka bazında çözümler uygulanıp uygulanmadığı, ve yine benzer tespitlerin tekrarlılığı dikkat edilmesi gereken hususlar. Ancak burada bahse konu dikkat sadece iç kontrol ve denetim fonksiyonlarınca değil, aslında raporlamanın yapıldığı Üst yönetim ve üst düzey yönetim seviyesinde gerekli dikkati gördüğünde kurum kültürünün gelişmesi ve oturması açısından sürece değer katıyor.
Az önce biraz klişe dedik ve kurumsal yönetim ilkelerine uyumun her personelin kendi sorumluluğu olduğunu belirttik, öyle ise personelinin görev tanımları ve dağılımı ile performans ve ödüllendirme kriterleri arasında bunlara somut ve ölçülebilir değer olarak yer veriliyor mu ? Burada personelden kasıt tüm personel, sadece belli bölümler değil. Örneğin eğitimlerin zamanında tamamlanması veya bulundukları alanlara yönelik iç kontrol ve denetim tarafından yapılan çalışmalarda tekrarlayan bulguları var ise performans değerlendirmesine ne kadar yansıyor ? yada aksaklıkların çözümlenmesi için belirlenen hedef tarihlerde yaşanan gecikmeler yine performans değerlendirmelerinde dikkate alınıyor mu ? Bunları çoğaltmak mümkün.
Personelin motivasyonu genellikle ödül ile tetiklenir, bu doğru. Ama en az bunun kadar önemli diğer bir unsur ise ihlal veya aksaklık durumlarındaki neticedir. Aksaklık ve ihlal durumlarında uygulanan yaptırım veya bunların sonuçları personel motivasyonu için en az ödül kadar, hatta belki daha fazla önemli bir konu aslında. Bu bir anlamda kurumdaki adil ve eşit anlayışın göstergesi; doğru ve yanlışa karşı kurumun bakışı. Tabi ki kast ve niyet unsurları dikkate alınarak.
Bankaların Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin Yönetmelikde kurumsal yönetimin oluşturulması konusunda Banka üst yönetiminin rolü net olarak belirlenmiş, yönetim kurulunun bankalardaki önemi personel açısından da çok net. Beklenmeyen bir anda üst yönetim veya üst düzey yönetimden gelecek bu konudaki kısa ve öz mesaj, hatta bazen bir e-postadan ötesi, görsel mesajın önemini dikkate alarak hazırlanan ve personelle paylaşılan kısa videolar kurum içerisinde ciddi iz bırakacaktır.

ETİK DEĞERLER ÜST YÖNETİMDE İÇSELLEŞTİRİLMESİ ÖNEMLİ
Etik ve ahlaki değerlere dokunan konuların üst yönetim seviyesinde içselleştirilmesi, benimsenmesi, kurum için hassas nitelik taşıyan bu tür konuların yazılan politika, prensip, prosedür adı her ne ise ötesine taşınması, teoriden uygulamaya somut olarak geçmesinin sağlanması, insan kaynakları ve performans değerlendirmesi dahil tüm süreçlere yedirilmiş olması ve bütünlük içermesi kurum kültürü oluşturulması ve sürekliliğinin sağlanması açısından ciddi önem taşıyor.
Artan rekabet dünyasında ve yine artmakta olan düzenlemeler ve cezalar içerisinde kaynakların ve maliyetlerin iyi yönetilmesi daha da önem kazanacak. Parçası olduğumuz kurumlardaki her işlemin, sürecin kontrolü, bunun maliyetinin yönetilmesi mümkün ve gerçekçi değil. Ancak kurumlarımızda etik anlayışının ve kurum kültürünün gerçek anlamda yerleşmesi artan düzenlemeler ve cezalar karşısında bir nebze olsun konfor alanı sağlayabilir.

Fulya Kaptan

Mevzuat Uyum Derneği Başkan Yardımcısı