Finans dünyasında kadının yeri…

Dr. Berra Doğaner

-Dünyada kadının işgücüne katılım oranı % 50’lerde iken, bu oran ülkemizde TÜİK verilerine göre sadece % 35’ler seviyesinde. Veriler kadının eğitim düzeyi arttıkça iş gücüne katılım oranının da arttığını gösteriyor. Öte yandan finans sektöründe kadının işgücü olarak temsil oranı % 50’yi aşıyor. Bu oranla finans sektörü, birçok sektörü geride bırakmış görünüyor. Buna rağmen finans sektörü, hala erkek egemen bir iş kolu olarak akla geliyor değil mi?

–Broker Chooser verilerine göre, dünya genelindeki yatırımcılar, ağırlıklı olarak erkek. Hatta her ülke özelinde erkek yatırımcı sayısı kadınlardan fazla. Dünya genelindeki dağılım %76 erkek ile %24 kadın olarak ortaya çıkıyor. Filipinler, yüzde 44 ile en yüksek kadın yatırımcı yüzdesine sahip ülke. Türkiye’de Merkezi Kayıt Kurumu’nun verilerine kadın yatırımcı oranı % 35 seviyesinde. Özetle kadınlar, yatırıma değer katıyor. Finansal okuryazarlık ve finansal özgürlük yolunda kadınlar için ne yapılsa az.

Ne iyi ki her 8 Mart’ta kadın konuları üzerinde daha çok düşünüp daha çok konuşuyor ve daha çok yazıyoruz. Ben de Turcomoney’nin bu sayısında mesleğim ve uzmanlığım gereği kadın ve finans, kadın ve finansal okuryazarlık, kadın ve sermaye piyasaları üzerine yazmayı anlamlı buldum.

Tabii ki konu çok katmanlı. Kadının iş gücüne katılımı meselesinden başlarsak görüyoruz ki dünyada kadının işgücüne katılım oranı % 50’lerde iken bu oran ülkemizde TÜİK verilerine göre sadece % 35’ler seviyesinde. Veriler bize kadının eğitim düzeyi arttıkça iş gücüne katılım oranının da arttığını gösteriyor. Demek ki kadının güçlendirilmesinde en önemli husus, eğitim düzeyinin yükseltilmesi.

FİNANS SEKTÖRÜNDE KADINLARIN ORANI YÜZDE 50’NİN ÜZERİNDE

Öte yandan finans sektörüne baktığımızda kadının işgücünde temsil oranının % 50’yi aşarak birçok sektörü geride bıraktığını görüyoruz. Buna rağmen finans sektörü, hala erkek egemen bir iş kolu olarak akla geliyor değil mi? Bunun başlıca nedeni, kadının finans sektöründe üst basamaklara tırmanması ve karar alıcı pozisyonlara yükselmesindeki yetersizliktir. Finans dünyasında kadın liderlerin sayısının azlığı önemli bir konudur.

DELOITTE VE CFA TÜRKİYE’NİN BULGULARI

Bu konudaki gelişimi hızlandırmak için neler yapılması gerektiğini bizzat kadın finans yöneticilerine soran Deloitte Türkiye ve CFA Türkiye ekibinin bulguları şunlara işaret ediyor.

• Çalışanlar için rol model olabilecek finans dünyasındaki kadın lider örneklerinin görünürlüğünün arttırılması
• Esnek/uzaktan çalışma olanakları
• Formal ya da informal mentorluk programları
• Tanımlanmış kariyer planı
• Kişiye özel kariyer seçenekleri, eğitim ve gelişim programları

DÜNYADA 2 MİLYAR İNSAN, FİNANSAL HİZMETLERE ERİŞEMİYOR

Konunun ele alınabileceği ikinci katman ise finansal kapsayıcılık. Hem dünyada hem ülkemizde servet, erkeklerin elinde birikiyor. Tasarruf ve yatırım daha çok erkekler tarafından yapılıyor.  Araştırmalar dünya çapında yaklaşık 2 milyar insanın finansal hizmetlere erişimi bulunmadığını, Türkiye’de ise kadınların %55’inin bankacılığa erişimi olmadığını, yani banka hizmetlerine, tasarruf veya sigorta ürünlerine erişimlerinin olmadığını gösteriyor. Demek ki bu alanda kat edilmesi gereken mesafe, tahmin ettiğimizden çok daha fazla.

OECD’nin yaptığı araştırma başta olmak üzere, global ölçekte yapılan birçok araştırmaya göre, kadınların finansal bilgiye erişimleri erkeklere göre çok geride kalmış durumda. Gelişmiş ülkelerde dahi, kadınların kazancını yönetebilme ve finansal gelişmeleri takip edebilme oranı çok düşük .

KADINLARIN TEMEL FİNANSAL KONULARDA BİLGİLENDİRİLMESİ ŞART

Kadınlar cephesinde finansal kapsayıcılığın artması şüphesiz finansal okuryazarlık çalışmaları ile yakından ilgili. Son yıllarda başta bankalar olmak üzere pek çok kamu ve özel sektör kuruluşunun ve STK’nın bu alana yoğunlaştığını memnuniyetle görüyoruz. Ama rehavete kapılmak için henüz çok erken. Bu alandaki çalışmaların hız kesmeden devam etmesi şart. Kadınların temel  finansal konularda bilgilendirilmesine, finansal riskleri okuyabilme, riski bölebilme, doğru yatırım yapabilme gibi konularda eğitilmesine hala ihtiyaç var.

Tasarruf ve yatırım demişken ülkemizdeki gayrimenkullerin de % 65 kadarına erkeklerin, % 35 kadarına kadınların sahip olduğunu belirtmeden geçemeyeceğim.

Son olarak kadın ve sermaye piyasaları konusuna değinirsek;

FİLİPİNLER, YÜZDE 44 İLE EN YÜKSEK KADIN YATIRIMCI ORANINA SAHİP ÜLKE

Broker Chooser verilerine göre, dünya genelindeki yatırımcılar, ağırlıklı olarak erkek. Hatta her ülke özelinde erkek yatırımcı sayısı kadınlardan fazla. Oranlara bakacak olursak dünya genelindeki dağılım %76 erkek ile %24 kadın olarak değerlendiriliyor.

Filipinler, yüzde 44 ile en yüksek kadın yatırımcı yüzdesine sahip ülke olarak karşımıza çıkıyor. Ülkemizde MKK’nın sunduğu güncel veriye göre kadın yatırımcı oranı % 35.

Çeşitli akademik araştırmalar yatırım kararı aşamasında kadınların daha iyi kararlar aldığını ileri sürüyor. Bunu asıl sebebinin erkeklerin daha duygusal ve aşırı özgüvenli karar vermesi. Bu durumun kadınlardaki karşılığı şöyle: Kadınların mantıklı hareket etmek ve kaybetme riskine karşı emin adımlarla, uzun vadeli adımlar atmak olduğu belirtiliyor.

KADINLAR İYİ GEÇMİŞE SAHİP HİSSE SENETLERİNİ TERCİH EDİYOR, ERKEKLER SPEKÜLATİF HİSSELERE ODAKLANIYOR

Dünyaca ünlü işletme okullarından biri olan Warwick Business School’un yaptığı araştırmaya göre kadın ve erkek yatırımcılar arasındaki en büyük fark, satın alınan hisse senedi türleri. Kadınlar iyi geçmişe sahip hisse senetlerini tercih ederken, erkekler yükselme ihtimali olan spekülatif hisselere odaklanıyor.

Wells Fargo Investment Institute tarafından hazırlanan bir araştırma raporuna göre piyasa dalgalanmalarında kadınlar, erkeklere oranla çok daha iyi bir performans sergiliyor. Bunun da nedeni,  kadınların yatırım yaparken sabırlı, disiplinli ve öğrenmeye istekli olması olarak sıralanıyor. Öncelikle kadınlar, erkeklerden daha az işlem yapıyor. Kadınların yatırım planlarına sadık kalma konusunda daha yüksek eğilimleri var. Yatırım uzmanlarından eğitim almak, finansal okuryazarlıklarını geliştirme açısından da erkeklere oranla çok daha hevesliler.

ERKEKLER YETENEKLERİNE GÜVENİYOR, KADIHLAR DAHA AZ RİSKLİ YATIRIM SEÇENEKLERİNİ BENİMSİYOR

Money Crashers’ın, 2021 yılında, yatırım psikolojisi üzerine yaptığı araştırma, konu yatırım olduğunda kadın ve erkeklerin farklı algılara sahip olduğunu gösteriyor. Buna göre erkekler yeteneklerine aşırı güveniyor ve hayali üstünlük hissi yaşıyor. Kadınlar, daha az riskli ve farklı seçeneklerle birkaç hisseye yoğunlaşan yatırım tarzı benimsiyor. Kadınlar yardım ve destek isteme, öğrenme ve gelişme konusunda çekinmezken; erkekler kendi kararlarından emin olarak ilerliyor. Kadınlar değer katan, sosyal sorumluluk içeren şirketlere sorumlu bir yatırım fikrini benimsiyor. Erkekler dürtülerini kadınlara oranla çok daha az seviyede kontrol edebiliyor.

Tüm bulguları bir arada düşündüğümüzde kadınların yatırıma değer kattığını söylemek hiç de yanlış olmaz. Finansal okuryazarlık ve finansal özgürlük yolunda kadınlar için ne yapılsa az.

Dr Berra DOĞANER

OSTİM Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi

Doğaner Finansal Danışmanlık Kurucu Ortak

doganer@turcomoney.com