Forex düzenlemeleri ne getiriyor?

Alper Nergiz

SPK forex piyasalarında yasal düzenlemeler yaptı. Peki, Türkiye’nin son dönemdeki en önemli finansal denetim düzenlemelerinden birisi olan forex düzenlemeleri neler getiriyor?

Dünya da büyük ilgi gören forex piyasaları, Türkiye’de de katlanarak büyüyor. Sermaye piyasası Kurulu forex piyasalarında yasal düzenlemeler yaptı. Türkiye’nin son dönemdeki en önemli finansal denetim düzenlemelerinden birisi olan forex düzenlemeleri neler getiriyor?
Sermaye Piyasası Kurulu’nun(SPK) kamuoyunda “Foreks” olarak bilinen kaldıraçlı alım satım işlemlere ilişkin esaslar tebliği, genel düzeyde bilgisi olan çoğu yatırımcı için Türkiye’de bir FX regülasyonu oluşturmak ve yatırımcıların güvenli işlem yapabilmelerine imkan sağlamak anlamına gelebilir; ancak bu düzenleme Türkiye için bundan çok daha fazlasını ifade ediyor.
Türkiye, global ekonomilere inat yeterli bir büyüme oranı, kontrollü bir işsizlik seviyesi ve dizginlenmiş enflasyon oranları yakalasa da toplum olarak tasarruf etkileri ve ekonomiye katkısı halen arzulanan seviyelere ulaşabilmiş değil.

Büyük işler, büyük organizasyonlar ve büyük kaynaklar gerektirir. Organizasyon konusunda başarılı olan ülkemizde en önemli üretim faktörlerinden biri olan sermaye bilincinin halen gelişmiş ülkelerdeki gibi algılandığını söylemek zor. Bireylerin ülke ekonomisi için harcama eğilimleri belli düzeyde her zaman değerlidir ancak gelirin tasarrufa ve oradan sermaye piyasalarına ulaşan kısmı konusunda maalesef halen istenen düzeyde olmadı.

Türkiye için tasarruf denince birçok kesimin aklına halen tek araç olarak altın geliyor. Bu bilinçle sermaye piyasaları yeterli taban bulamıyor, sermaye maliyeti ve vadesi konusunda da sıkıntılar çekiliyor. ülke tasarruflarının sermaye piyasasındaki rolü gelişmekte olan ülkeler için altın değerinde.
Türkiye’nin son dönemdeki en önemli finansal denetim düzenlemelerden birisi olan kaldıraçlı alım satım işlemlerine ilişkin esaslar tebliğine ülke kaynaklarının korunması açısından bakıldığında belki de yatırımcıyı korumak kadar değerli. Zira regülasyonla güven sağlanan sektörde faaliyet gösteren aracı kurumlar tüm teminatları Takasbank nezdinde saklamakla mükellefler.

Eskiden müşterilerin işlem yapmak üzere yatırdıkları teminatlar Türkiye’deki kuruluş üzerinden yurt dışına gönderilmekteydi. Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri sonrası artık müşteri teminatları Takasbank’ta müşteri adına saklanıyor. Dolayısıyla ülke kaynağı yine ülke kurumlarında değerlendiriliyor.

Şeffaf ve Güvenli bir Ortam Oluşturdu
Düzenleme ile kaldıraçlı alım satım yapacak aracı kurumlara diğer aracılık faaliyetlerini yapan aracı kurumlardan farklı olarak ek sermaye şartı da getirildi. Güçlü teknolojik altyapıya sahip olmaları gerekiyor. Müşterilere uygulanacak kaldıraç oranı 100:1’ile sınırlandırıldı. Aracı kurumların müşterilerden aldığı teminatlar Takasbank nezdinde saklanmaktadır. Dolasıyla SPK düzenlemeleri ile eskiye göre daha güvenli bir ortam oluşturuldu.

Regülasyona tabi tüm aracı kurumların mevcut lisansları Sermaye Piyasası Kurulu’nun resmi internet adresinde listelenebilir. Bugün herhangi bir kişi (yatırımcı olup olmaması önemli değil) SPK’nın internet sitesinden aracı kurumların mevcut yetki belgeleri hakkında bilgi alma hakkına sahiptir. Nitekim kurumun internet sitesinden sadece birkaç tıklama ile istenen bilgilere rahatlıkla ulaşılabilmekte.

Türkiye’de yasal düzenlemelerden sonra günlük 5 milyar TL’nı aşan hacmiyle Foreks piyasası lisanslı firmaların çoğalması, rekabetin artması ve bilincin yükselmesiyle işlem hacminin hızlı bir ivmeyle artmasını beklemek yanlış olmaz. Kaldıraç etkisiyle İMKB’nin işlem hacmini geride bırakan Foreks piyasasının kayıtlı, denetlenen bir yapıya dönüşmesi, vergi uygulamaları ve denetimi açısından son derece önemli.

Gelişen Altyapı Teknolojisi
Regülasyonun bir başka boyutu da hiç kuşkusuz teknolojinin etkin kullanımı. Foreks işlemi yapacak aracı kurumların güçlü teknolojik alt yapıya sahip olmaları gerekiyor. Yasanın gerektirdiği şartları yerine getirmek için etkili bir emir iletim, takip, kontrol, raporlama gibi birçok görevi kusursuz ve zamanında gerçekleştiren teknoloji ağı kullanımı gerekmekte. Yatırımcının sadece platformlara bağlı emirlerinin işlenmesi değil, birçok olayın gerçekleşmesi kayda bağlı ve raporlanabilir özellikler içermesi gerektiğinden aracı kurumlar teknolojinin elverdiği tüm olanakları kullanarak altyapılarını düzenlemek durumunda.

Bir Forex işlemi ilk bakışta sadece bir alım ya da satım içeren talep gibi görünebilir ancak emir piyasada işlenirken teknoloji ağında bir çok denge sistemi işleyiş halinde olur. Regülasyon öncesi dönemde emir sonrası işlem akışının otorite tarafından sorgulanması ve takip edilmesi söz konusu değildi. Ancak regülasyonla beraber bir aracı kurum nezdinde gerçekleşen bütün işlemler kayıt altında, geriye dönük sorgulanabilir ve denetlenebilir özellikte olması gerekmekte. Her şeyden öte yatırımcının korunması için her işlemin kusursuz şekilde takibi gerekir. Saniyeler içinde binlerce emrin işlenmesi, yapılandırılması, kaydı, değerlendirilmesi, iletimi ve raporlanması elbette ileri teknoloji içeren sistemleri kurmayı gerektirmekte. Bu anlamda regülasyonun oluşturduğu katma değer ülkemize güçlü teknolojik alt yapıya sahip aracı kurumları kazandırmak.

Bilinç Etkisi
Tasarruflarını Foreks piyasasında değerlendirmek isteyen yatırımcıların bu tip işlemlere başlamadan önce kaldıraçlı alım satım işlemleri hakkında bilgi sahibi olmaları gerekir. özellikle döviz piyasaları ile ilgili bilgi ve tecrübeye sahip olmaları, döviz piyasasının, dünya üzerindeki birçok gelişmeden etkilendiği ve fiyatların değişkenliğinin yüksek olduğu göz önüne alındığında, kurların yatırımcıların beklentilerinin aksi yönde değişmesi olasılığı her zaman göz önünde bulundurulmalı. Aracı kurumlar tarafından yatırımcıya imzalatılan kaldıraçlı alım satım işlemleri risk bildirim formu, yatırımcıyı genel olarak mevcut riskler hakkında bilgilendirmeyi amaçlıyor. Yatırımcılar bu formu okumalı ve anlamalı.

Yeni düzenlemeler yatırımcıların bilinç düzeyinin artırılması için çeşitli tali yaptırımlar içeriyor. Aracı kurumlar, düzenlemeden sonra gerek personelini, gerek yatırımcıları bu konularda bilgilendirecek eğitim çalışmalarına hız vermeli. Sermaye Piyasasının Foreks düzenlemelerinden sonra aracı kurumlara olan ilginin arttığı aracı kurumlar arasında satın alma ve el değiştirmelerde artış gözleniyor. Foreks işlemi yapmak için Sermaye Piyasası Kurulu’ndan Kaldıraçlı alım satım faaliyet yetki belgesi alan aracı kurum sayısı gün geçtikçe artıyor. Bu piyasada aracı kurumlar arasında iyi bir rekabet oluşmasını beklemek yanlış olmayacak.

Alper NERGİZ

nergiz@turcomoney.com