Sağlık sektöründe yapay zeka…

Selin S. Yıldırım

– Son yıllarda yapay zekâ, sağlıktan eğitime, finanstan lojistiğe kadar pek çok sektörde devrim yaratmaya devam ediyor. Ancak yapay zeka etkisinin belki de en büyük olduğu alanlardan biri sağlık sektörü. Hastalıkların erken teşhisinden tedaviye, sağlık hizmetlerinin kişiselleştirilmesinden operasyonel verimliliğe kadar yapay zekanın etkisini hissedilmeye başladı.

-Sağlık sektörü teknolojik alanda dünya da hızla büyürken başarı hikayeleri araştırma raporlarında yer alıyor. Türkiye’de sağlık sektörü ise birkaç deneme girişimin dışında halen yapay zekanın kullanım alanlarının incelemesi ve araştırmaları evresinde. Öncelikli alanları 3 başlıkta şöyle sıralayabiliriz: Erken teşhis, kişiselleştirilmiş tedavi, operasyonel verimlilik.

– Sağlığın geleceği, yapay zekâ ile şekilleniyor ve bu dönüşümün önümüzdeki yıllarda daha da hızlanması bekleniyor. Ancak, teknolojiyi doğru ve etik bir şekilde kullanmak, uzun vadeli başarı için kritik bir öneme sahip. Başarıya ulaşmış modelleri hızla ülkemizde uygulamaya geçerek hem halk sağlığımıza hem de örnek modelleri kendi ülkemizde geliştirmek adına biran evvel dünya oyuncuları arasında yerimizi almalıyız.

20 yıllık sağlık sektörü deneyimim ile gelişimine gönül verdiğim sağlık sektörü için 2019 yılında düzenlemiş olduğum ‘’ Sağlığın Geleceğinde Yapay Zekâ ve Robotlar’’ kongresinde dünya ile Türk sağlık sektör yatırımcılarını bir araya getirip, çeşitli iş birliklerine başlamalarını sağlamamın üzerinden dünya bir pandemi geçirdi ve teknolojik gelişmelerde çığır açtı.

Son yıllarda yapay zekâ, sağlıktan eğitime, finanstan lojistiğe kadar pek çok sektörde devrim yaratmaya devam ediyor. Ancak yapay zeka etkisinin belki de en büyük olduğu alanlardan biri sağlık sektörü. Hastalıkların erken teşhisinden tedaviye, sağlık hizmetlerinin kişiselleştirilmesinden operasyonel verimliliğe kadar yapay zekanın etkisini hissedilmeye başladı.

Sağlık sektörü teknolojik alanda dünya da hızla büyürken başarı hikayeleri araştırma raporlarında yer alıyor. Türkiye sağlık sektörü ise birkaç deneme girişimin dışında halen yapay zekanın kullanım alanlarının incelemesi ve araştırmaları evresinde.

Teknoloji ve yapa zekâya en büyük bütçeyi ayıran gelişmiş devletlerin bu alanda da sektörü yönlendireceği aşikâr.

Öncelikli alanları 3 başlıkta şöyle sıralayabiliriz: Erken teşhis, kişiselleştirilmiş tedavi, operasyonel verimlilik

HASTALIKLARIN ERKEN TEŞHİSİNDE YAPAY ZEKÂ UYGULAMALARI

Görüntü işleme teknolojileri, radyoloji ve patoloji gibi alanlarda doktorlara destek sağlıyor. Örneğin, yapay zekâ algoritmaları, röntgen veya MRI gibi tıbbi görüntülerdeki anormallikleri insan gözünden çok daha hızlı ve hassas bir şekilde tespit edebiliyor. 2021 yılında yapılan bir araştırma, yapay zekâ destekli görüntü işleme sistemlerinin meme kanserini teşhis etmede %95’e varan doğruluk oranına sahip olduğunu gösteriyor

YAPAY ZEKÂ UYGULAMASI İLE KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ TEDAVİ

Yapay zekâ uygulamaları genetik veriler, yaşam tarzı bilgileri ve tıbbi geçmiş gibi çok çeşitli verileri analiz ederek her bireyin kendine özgü ihtiyaçlarına uygun tedavi planları oluşturulabiliyor. 2023 yılında yayımlanan bir rapor, Yapay zekâ destekli kişiselleştirilmiş tedavi planlarının, kanser hastalarının yaşam kalitesini %30 oranında artırdığını ortaya koyuyor.

OPERASYONEL VERİMLİLİKTE YAPAY ZEKÂ

Hasta kabulünden randevu planlamasına, envanter yönetiminden kaynak tahsisine kadar birçok alanda maliyetler düşürülüyor ve hizmet kalitesi artırılıyor. Örneğin, 2022 yılında yapılan bir çalışmaya göre, YZ tabanlı randevu planlama sistemleri, hasta bekleme sürelerini %40 oranında azalttı. Aynı zamanda, Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan analizlere göre yapay zekâ tabanlı sistemlerin kullanımının idari ve operasyonel maliyetlerde %20-30 oranında tasarruf sağladığı tespit edildi.

Gelişmekte olan ülke vatandaşlarının yapay zekâ uygulamalarına ulaşım kolaylığı gelişmekte olan ülke vatandaşlarının erişim sıkıntısı, sağlıkta eşitsizliğin artma riskine dikkat çekiyor!

Teknolojinin yalnızca belirli bir coğrafi bölgeye veya ekonomik sınıfa hizmet etmesi, sağlık hizmetlerindeki eşitsizlikleri daha da derinleştirebilir. 2024’te yayımlanan bir Birleşmiş Milletler Raporu, düşük gelirli ülkelerde yapay zekâ tabanlı sağlık hizmetlerine erişimin yalnızca %10 düzeyinde olduğunu vurguluyor. Bu bağlamda Sağlık Bakanlığı yetkililerine büyük sorumluluk düşüyor. Önleyici ve erken teşhis yapay zekâ modüllerinin Bakanlıklar tüm vatandaşların aile hekimleri aracılığı ile ulaşabilecekleri yatırımları yakından takip ederek, özellikle kronik hastalıkların takibinde bir an evvel uygulamaya geçmesi önem arz ediyor.

DÜNYADA 900 MİLYON KİŞİ KRONİK BÖBREK HASTASI

Deloitte şirketinin Şubat 2023’te yayınladığı araştırmaya göre dünyada 900 milyon kişi kronik böbrek hastası olması yansıra %90’ı kronik böbrek hastası olduğunu farkında bile değil. Teşhisin gecikmesi ne yazık ki ileri safhaya gelen hastalığın tedavisinde başarıyı düşüren ve maliyeti arttıran en büyük etken.

Yapay zekâ uygulamalarının tabanda yaygın olarak kullanımı sağlamak başta farkındalık yaratarak erken teşhiste büyük bir adım olacaktır.

Amerika merkezli kronik böbrek hastalıklarına özel tasarlanmış olan Carna Health yapay zekâ uygulaması başta Amerika olmak üzere birçok ülkede hızla uygulamaya alındığını görüyoruz. Uygulama başlıca Bakanlıklar üzerinden tüm halka uygulandığı gibi özellikle TIP alanında öncü üniversiteler ve hastane grupları ve ilgili araştırma dernekleri tarafından da kullanılıyor.

ERKEN TEŞHİS VE TEDAVİ

Platform, böbrek fonksiyonlarını takip ederek, değerlerdeki değişimi erken teşhis ile tespit ederek hem hastayı hem de ilgili hekiminin anlık takibi yapabilmesini ve bu şekilde tedavi süreçlerini optimize ederken son dönem böbrek yetmezliğini önlüyor.

EKONOMİK ETKİ

Deloitte tarafından yapılan bir çalışmaya göre, kronik böbrek hastalığının erken tespiti, uzun vadeli tedavi maliyetlerinde 1 dolarlık harcamaya karşılık 45 dolarlık tasarruf sağlar. Carna Health’in teknolojisi, sağlık sistemleri üzerinde büyük bir finansal yükü hafiflettiği yayınlandı.

Sağlık bakanlıklarına özel raporlama sistemleri ile toplumun sağlık haritasının çıkarılması, gelişimin takibi ve erken teşhis avantajları sağlıyor. Tüm bunlara ilave olarak bakanlıklarla sağladığı tasarruf ise yadsınamayacak derecede.

Sağlık Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu Türkiye böbrek hastalıkları önleme ve konrtrol 2014-2017 programında yer alan hedeflerin birçoğuna ulaşamadığımız görülüyor. İşte tam da bu noktada yapay zekâ uygulamalarını devreye alarak tüm hedeflere daha hızlı, daha doğru verilerle ve daha az maliyetle ulaşmamız mümkün.

Sağlığın geleceği, yapay zekâ ile şekilleniyor ve bu dönüşümün önümüzdeki yıllarda daha da hızlanması bekleniyor. Ancak, teknolojiyi doğru ve etik bir şekilde kullanmak, uzun vadeli başarı için kritik bir öneme sahip. Başarıya ulaşmış modelleri hızla ülkemizde uygulamaya geçerek hem halk sağlığımıza hem de örnek modelleri kendi ülkemizde geliştirmek adına biran evvel dünya oyuncuları arasında yerimizi almalıyız.

Sağlıcakla kalın.

Selin’den…

Kaynak: Healthcare Management Review, Journal of Medical Imaging, Nature Medicine, UN Development Program, Deloitte (Changing the chronic kidney disease landscape: The economic benefits of early detection and treatment Feb 2023), Astrazeneca (CKD report) Carna Health

Selin YILDIRIM

yildirim@turcomoney.com