Bürokrat, bürokrasi ve “nemelazım”

Mehmet Zeki Sayın

Asırlardır bürokrasiden ve bürokrattan şikâyet etmeyen var mı? Bürokrasiyi azaltacak, bürokratı eğitecekler de bu şikâyeti yapanlar arasında yer almıyor mu? Sizce de garip görülmüyor mu bu durum!

Bürokrat ve bürokrasi dediğimizde tamamen devlet kuruluşlarında çalışanlar olarak anlaşıldığı için tabiatı ile buralarda çalışanların hal ve hareketleri- tutum ve davranışları olacaktır.
Devleti millet kurar. Millet yoksa elbette devlet de yoktur. Millet dediğimiz, insanlardan müteşekkil topluluk, aralarındaki münasebeti en güzel şekilde adaletli olarak organize etmek için devleti oluşturur. Yoksa kendisine hizmeti bırakıp zulmetmek için değil. Günümüzde birçok ülke devleti, özellikle geri kalmış veya gelişmekte olan ülke devletleri bürokratları vasıtasıyla bilerek veya hizmet ediyorum düşüncesiyle bilmeyerek zulmedebiliyor. Bu durum, hizmetteki gecikmeler, yanlış kararlar ve de bürokratların tutum ve davranışları şeklinde tezahür ediyor.

Yıllar yılı ve halen bürokrasiden ve bürokrattan şikâyet etmeyen var mı ? Bürokrasiyi azaltacak veya düzeltecek, bürokratı eğiteceklere talimatı vereceklerde bu şikâyeti yapanlar arasında yer almıyor mu?

Sizce de ve bizce de garip görülmüyor mu bu durum! Peki bu şikayetleri kim nasıl susturacak.

Bürokrat hâkimiyeti
Bakın; Sayın D. Mehmet DOĞAN’ın “Doğan Büyük Türkçe Sözlükte” bürokrasi ve bürokrat tanımına. Sıralanan bir çok anlatım varsa da, “bürokrasi; bir işin karmaşık şekilde vakit ve emek sarfına yol açarak yürütülmesi, kırtasiyecilik veya memurların meydana getirdiği sosyal grup “diye tarif ediyor ve ” bürokrat hâkimiyeti” diye noktalıyor.

Bu son cümleden özellikle siyasiler yani seçilmişler çok fazla şikâyetçi oluyorlar. Oysa onların hâkimiyeti de seçilmişlerin karar verip yaptıkları kanun, tüzük ve yönetmeliklerle oluyor. Yine bunların belirttiği hususlara uyulup uyulamadığını devlet-hükümet adına teftiş kurulları takip ediyor, ayrıca teftiş kurulları da yine seçilenlerce şikâyet konusu olabiliyor. Bu şikâyetler yerinde mi? Yerinde ise nasıl düzeltilecek? Bürokratlar, müfettişlerin raporlarından çekinmeleri neticesinde mi!.

Yine Sayın D. Mehmet Doğan’ın Doğan Büyük Türkçe Sözlükte; Bürokrat “Devlet vazifelisi(görevlisi), memur. Formaliteye çok önem veren, kırtasiyeci” diye tarif ediyor.Neden bu kadar formaliteye önem veriyor? İşlerin bitiminin gecikmesine sebep oluyor! Yukarıda anlattığımız kanun, tüzük ve kendi idaricilerinin yaptığı yönetmeliğe taparcasına uymasından mı, yoksa müfettişlerin yorum ve anlayışlarının, yapanların anlayışından farklı olabilme endişesinden mi veya olaylar karşısında yeniden düzenlenen yönetmeliğe başka başka yorumlar getirerek çıkan dedikodu korkusu mu?

“Devlete hizmet cezasız kalmaz”
Memurlar arasında söylenen bir söz var: “Devlete hizmet cezasız kalmaz”. Bu sözün geçerliliği hala kırılamadı. Bunun neticesinde de özellikle karar verme hattında bulunanların bu hatta daha da fazla kalabilmek, bu makamların cazibesine kendini kaptırmış olanların hiç unutmadıkları, her defasında tekrar edip uyguladıkları bir kelime var işte bu kelime ve arkasındaki cümle formaliteyi, kırtasiyeciliği artırır. ” Nemelazım” “Nemelazım sen şu şu evrakları da getir, getir ki başımız ağrımasın”

Bazen, hatta çoğu zaman hiç faydası olmayacak o evrakların temini günler, aylar alabilir. İşler böyle uzayıp giderken de o makamlara ulaşabilmek için aracılar aranır. Genelliklede siyasilere başvurulur. Kurnaz idareciler de yapılabilecek bir işin bitimini kasten uzatarak telefonun gelmesini beklerler ki, Sayın Milletvekili sizin işinizi anında yaptım! Diyebilmek için vs..

Bürokrasi neden böyle, bürokrat neden böyle davranır, bürokrat kendisine verilen yetkiyi neden tam olarak kullanma cesaretini her zaman gösteremez. Devlet, bürokrat açısından kaç kişi ile idare ediliyor, bunları daha sonra ki yazılarımızda cevaplamaya çalışacağız kendimize göre.