Büyüyen Çin ekonomisi ve fırsatlar

Yavuz Eroğlu

İhracatta Almanya’yı geçen, Gayri Safi Milli Hasıla’da Amerika ile yarışan çin, her gün biraz daha büyüyerek dev bir ekonomi olarak dikkatleri üzerine çekiyor. Peki Türkiye olarak bu pazardan nasıl yararlanabiliriz?

Türkiye gereğinden fazla uzayan Avrupa Birliği sürecine karşı Şanghay İşbirliği örgütü’ne üye olma yolunda çalışmalara başlayınca çin, potansiyel bir ortak olarak gündemimize taşındı. Dünya ekonomisinin parlayan yeni yıldızı çin, yarattığı büyük hayranlık ve rekabet gücü kâbusu ile gündemden düşmüyor ve hayatımızın bir parçası oluyor. Kanımca çin’in en ilginç özelliği; dev ekonomi makinesini, kimsenin tahmin edemeyeceği kadar düşük bir katma değer ve hafif sanayi ürünleriyle çalıştırmış olmasıdır. Evet çin, halk tabiri ile çer-çöp dediğimiz ürünlerle önce sistemini kurdu; ardından bu sistemi hareket ettirdi ve sonunda şaha kalktı.

Aslında Asya kıtası, çin’in ortaya koyduğu bu kalkınma modeline yabancı değil. Japon malları için de 1980’den önce “Japon malı, tapon malı” ifadesi kullanılırdı. Bugün ise Japon malları kalite sıralamasında en ön sıralarda. Aynı şey önümüzdeki yıllarda çin için de geçerli olacak. Bu ülke çok hızlı! Nitekim dünyadaki tüm televizyonların yerverdiği; “çin mühendisleri, 16 günde yaptıkları 5 yıldızlı otel inşaatını hizmete açtı” haberi bu anlamda somut bir örnek olarak değerlendirilebilir.

Bir Kızılderili atasözünde denildiği gibi; “eğer çok yağarsa az yağar, eğer az yağarsa çok yağar” (Yağmur şiddetliyse süresi kısa olur, şiddeti az ise süresi uzun olur), prensibi çin mucizesinde tam sonuç veriyor. Dünyanın en kalabalık nüfusu, en iyi nasıl kalkınır? sorusunun cevabı, çin’in sahip olduğu en önemli ekonomik kaynakta, yani “emek”te saklı. Emek yoğun işlere odaklanan çin; maliyet avantajını iyi kullandı, sağladığı rekabet gücü ile fiyat üstünlüğü yakaladı ve bu üstünlüğü ölçek ekonomisine dönüştürmeyi başardı.

çinliler hızlı ve esnek üretim tarzını benimserken elbette detaylara takılmamaya özen gösteriyor ve üretilen ürünler genel amaca uygun bir tarza sahip oluyor. Böyle olunca haliyle kalite, ortalama seviyenin üzerine çıkamıyor. Fakat bu durum bizi yanıltmasın!

Bu satırlar yazıldığında çin’deki üniversitelerde, dünyanın en kalabalık ve hırslı mühendis gurubu yetişiyor. Yeni yetişen bu eğitimli işgücü; katma değer yaratma ihtiyacının arttığının ve daha da önemlisi çin’in, dünyaya açılırken müşteri memnuniyeti sağlamak ve kaliteyi öne çıkarmak zorunda olduğunun farkında.

İhracatta Almanya’yı geçen, Gayri Safi Milli Hasıla’da Amerika ile yarışan çin’den bahsediyoruz. Her şey yeni başladı ve bu süreç durdurulamaz bir şekilde ilerliyor. Dikkat ederseniz artık çin; dünya enerji kaynaklarında ve ekonomik gücünün büyüklüğü oranında dünya dengelerinin kurulmasında söz sahibi olmak istiyor. Dolar ve Euro yerine uluslararası arenaya kendi para birimi RMB’yi sokmak istiyor.
Bütün bu gerçekler bizi, çin’i daha iyi takip etme konusunda motive etmeli. çin, her yönüyle bugün değilse bile yarın mutlaka gündemin ilk maddesi, işimizin bir parçası olacak.

çin’in, gitgide zenginleşmesi ve bu zenginliğin halka yayılması, tüketici bir toplum kitlesi oluşturmaya başladı. Bu durum çin’i, dünya için cazip kılıyor çünkü ülkenin kendisi, iştah kabartan bir tüketici pazarına dönüşüyor. En önemlisi de Türkiye’den, çin’e yapılacak nakliye çok çok ucuz. Ticaretteki dengesizlikten dolayı Türkiye’ye gelen konteynerler, çin’e boş dönmek zorunda kalıyor ve bu nedenle ucuz fiyata yük alabiliyorlar.

Ticari ilişkileri geliştirmek adına çin’de yatırım ve ofis imkanları araştırmak önem kazanıyor. Diğer sektörler gibi Türk plastik sektörü de, çin pazarındaki gelişmeleri yakından takip etmeli. Bugün tehdit olarak gördüğümüz çin olgusunu fırsata dönüştürmeliyiz. Bunun en iyi yollarından birisi de çin’i, işadamı gözüyle tanımaktır. Bu makalede temel amacım çin’de iş yaparken dikkat edilmesi gereken hususları, edindiğim tecrübeleri paylaşarak anlatmaktır.

çİN İLE çALIŞMANIN PüF NOKTALARI

öncelikle çin seyahatlerinizin, iş seyahatleri olması nedeniyle otelinizin seçimine dikkat etmeniz gerekiyor. Otel seçiminde özellikle uluslararası otel zincirlerine ait bildiğiniz oteller her zaman alışık olduğunuz atmosfer ve bildiğiniz yemekleri sunması açısından da önemli. Ayrıca çin’e her yıl dünyanın dört yanından gelen işadamlarının sayısı çok fazla olduğu için çinliler, iş yaparken karşılarındaki insanları çabucak elemeye tabi tutmak zorundalar. Elemeye tabi tutarken en önemli kriterlerden biri de dış görünüştür. Kalınan otel ve giyim-kuşam bu nedenlerle önemli. çin’de başarılı bir iş yapmak için her işte olduğu gibi ürünü ve pazarı çok iyi bilmek gerekir. Tek ürün üzerinde çalışmak en iyisidir. Bu ürün ile ilgili potansiyel çinli firmaları bulup, hepsi ile ön görüşmeleri yaptıktan sonra, fabrika ziyaretleri elzemdir. çin’de komisyonculuk yaygın olduğundan, fabrika garantisi almak ve çalıştığınız kişinin gerçekten üretici olup olmadığını anlamak istiyorsanız fabrika ziyareti şart. Bu arada şunu da söylemeliyim ki; bazen bu komisyoncular, fabrika sahipleri ile anlaştıkları için üretici fabrikaları kendi tesisleriymiş gibi takdim edebiliyorlar.

çin’de komisyonculuk yaygın olduğundan, fabrika garantisi almak ve çalıştığınız kişinin gerçekten üretici olup olmadığını anlamak istiyorsanız fabrika ziyareti şart.

çinliler, Türk kültürüne birçok yönleriyle yakındırlar. Onlar için de onur çok önemlidir, duygusaldırlar ve çabuk kırıldılar.

Bu konuda yanılmamak sizin, fabrika ziyareti sırasında iyi bir gözlem yapmanıza bağlı. Neticede çalışan alt kademe elemanların ve özellikle işçilerin, üretim gezisi esnasında fabrika sahibine davranış ve hatta bakışları, sizin için yeterli gözlem olacaktır. Fabrika ziyaretlerinde kart verme şekli (kartı muhatabınıza doğru okunacak şekilde iki elle tutarak vermeniz), genel anlamda saygılı ve ölçülü bir ilk izlem için önemlidir. çin’de sakin bir tavır her zaman takdir edilen bir davranış şeklidir. Konfiçyüs’ün ” öfkeli bir adam etrafına zehir saçar” sözü bize, sakin tavrın bu kültürdeki önemini anlatmaya yeter sanıyorum.

Pazarlık sürecinde sesinizin tonu ve sakin davranışlarınız etkili olacaktır. ürünle ilgili hakimiyetiniz ve bilginiz ilgi yaratacaktır. Bunun üzerine firmanın avantajlı konularını vurgulamak çok iyi etki bırakır. çinliler de herkes gibi ürettikleri ürünlerin beğenilmesinden hoşlanırlar. Bir sonraki aşama pazar bilginiz, yani rakipleri iyi bildiğinizi net bir dille vurgulamanız olacaktır. çinliler, ‘hayır’ demekten hoşlanmazlar. Bu nedenle konu zamana yayılıyor, ya da politik cevaplar veriliyorsa bunu “hayır” olarak kabul edebilirsiniz. çinliler konulara genelde tek yönlü ve düz bakarlar. örneğin barutu çinliler buldular ama bunu havai fişek için kullandılar. Barutun bulunuşundan 1000 sene sonra top için kullanmayı düşündüler. Avrupalılar ise barutu keşiften 500 sene sonra tanıdı ve top yapımı fikri hemen ardından geldi.

çinliler ile iş yaparken, az evvel bahsettiğim detaya girmeyen hızlı, ucuz ve ölçeğe dayanan üretim sistemini göz önüne alarak, isteklerinizi tüm detayı ile yazılı olarak karşı tarafın “evet”’ini alacak şekilde anlaşmaya bağlamak en iyisidir. Anlaşmalarda ödemeyi, mal tesliminde yapmak veya çok küçük bir ön ödeme ile gerçekleştirme işin başarısını garantiler.

çİNLİLER NASIL İNSANLARDIR?
çin’de birebir insan ilişkileri çok önemli. çinliler sizi iş yemeğine götürme konusunda çok isteklidirler. Büyük işlerde öncelikle yemekte tanışmak, daha sonra iş konuşmak daha iyi sonuç verir. çinliler, Türk kültürüne birçok yönleriyle yakındırlar. Onlar için de onur çok önemlidir, duygusaldırlar ve çabuk kırılırlar. çinliler onurlu, misafirperver, çalışkan, tutumludurlar. Kadınlar çok iyi annedirler. Bizim de en büyük sorunumuz olan televizyondan, çocuğu uzak tutabilir ve tatlı bir disiplinle başarıya yönlendirirler. İşte tam bu sebeple Amerika ve Japonlardan sonra en yüksek ortalama gelir çinlilerindir. (Sanıldığının aksine Musevi değildirler). Amerika için değişik millet ve kültürden insanların eridiği bir potadir denir. Bu aslında çin için de geçerlidir. Bizim çok iyi bildiğimiz Uygur Türkleri yanı sıra çok sayıda etnik kökende azınlık mevcut. Uygur Türkleri ile ortak tarih ve kültür mirasına sahip olmamız da, çin’de bize büyük avantaj sağlıyor. Uygur Türkçesini zorda olsa anlamak mümkün. Ayrıca yemekleri tam bizim damak zevkimize uygun. Birçok şehirde bulunan elit Uygur restoranlarını rahatlıkla tavsiye edilebilir.

çinlilerin kıyafetleri, duruşları sizi yanıltmasın. Bazıları genel kültür değeri olan mütevazilikten, bazıları ise batılı değerlere yeterli adapte olamamaktan dolayı şık giyimli olamayabilir. Sokak alışverişlerinde çok büyük iskontolar alabilirsiniz. Nitekim yıllar önce çin’e bir grup işadamı meslektaşla ziyarette bulunmuştuk. Grubumuzdan bir arkadaşımız, 50 dolara aldığı imitasyon saati, sonraki gün daha ucuza, daha sonraki gün daha da ucuza, derken 5 dolara satın almıştı. Birçok yönüyle dünyanın ilk sırasında yer alan çin, her geçen gün biraz daha büyüyor ve değişiyor. Bu nedenle çin’e her gidişinizde yeniliklerle karşılaşmanız sürpriz olmuyor. Firmalarımızın dışında özellikle sektörel sivil toplum kuruluşlarımızın çin’de ofis bulundurmaları lüks görülmemeli. Keza bu ofisler çin’in rekabet üstünlüğünü fırsata dönüştürmek için projeler geliştirebilir. çinlilerle ortak yatırımlarımızı hızlandırabilir. Tehdit olarak görülen unsurlara karşı doğru tedbir almamızı ve etkin projeler üretmemizi sağlayabilir. Hükümetin; sanayisinin çok yönlü pazar arayışlarını geliştiren dış politikasının önemli bir parçası da çin ile kurulan sofistike ilişkiler olacaktır.

Yavuz Eroğlu
AB Plastik üreticileri
Derneği (EUPC) İcra Kurulu üyesi