Gözde finansal araç kira sertifikası (Sukuk)

Osman Akyüz

İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Kurumu (AAOIFI); Sukuku şu şekilde tanımlıyor: “Yatırım sertifikaları (Sukuk), mevcut mal, menfaat veya hizmet, ya da belirli mevcut proje veya özel bir yatırım faaliyeti halinde bulunan varlıklar üzerinde şayi ( bir şeyin her noktasıyla ilgisi bulunan pay) ortak mülkiyeti ifade eder şekilde ve birbirine eşit değerde ihraç edilen sertifikalardır.” Aynı kurumun diğer bir tanımı şu şekilde ifade ediliyor: “Sukuk, dayanak teşkil eden bir varlık sepetinde yer alan varlıklar üzerindeki ortak mülkiyeti temsil eden eşit değerdeki sertifikalardır.”

Bizim mevzuatımızda Kira Sertifikası (Sukuk) şöyle tanımlanıyor: Kira sertifikası, her türlü varlık ve hakkın finansmanını sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketi tarafından ihraç edilen ve sahiplerinin bu varlık veya haktan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan menkul kıymettir.

Mevcut düzenlemeye göre; ülkemizde beş tür kira sertifikası ihraç edilebiliyor. Bunlar; sahipliğe, yönetim sözleşmesine, alım-satıma, ortaklığa ve eser sözleşmesine dayalı olarak ihraç edilen kira sertifikalarıdır.

Dünyada sukuk uygulamaları, doksanlı yılların sonlarına doğru ortaya çıkmaya başladı. Faizsiz bankacılık uygulamalarının gerekliliği ve İslami kurallara uygun kaynak temin etme ihtiyacı çerçevesinde geliştirilmiş menkul kıymetlerdir. Faizsizlik mekanizmasına dayandırılmış bir finansal üründür. Yukarıdaki tanım ve düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere; sertifikanın geliri ya kira geliri, ya alım-satım farkı, ya da ortak faaliyet kazancıdır. Hiçbir şekilde faiz geliri değildir! Mutlaka reel bir ticari faaliyetin, proje ortaklığının, alım-satım işleminin veya kiralama işleminin gelirine ortak olunmalı. Aynı zamanda sertifika sahipleri, payları oranında o projenin, o alım satımın veya o kiralama işleminin sahibidirler.

ülkemizde kira sertifikalarına ilişkin ilk düzenleme Sermaye Piyasası Kurulu tarafından özel sektör kuruluşlarına yönelik olarak 2010 yılında yapıldı. İlk düzenleme sadece kiralamaya dayalı kira sertifikalarına yönelikti. 2013 yılının Haziran ayında kira sertifikası tebliği yenilenerek, 5 tür kira sertifikası ihraç edebilme imkanı getirilmiş oldu. Tahvil ve bonoda olduğu gibi bankalar ve anonim şirketler bir sermaye piyasası aracı olarak ilgili tebliğ çerçevesinde kira sertifikası ihraç etme imkanına kavuştular. Bu düzenlemelerden sonra katılım bankaları ve bir yatırım bankası kira sertifikası ihracına başladılar.

Bu bankalarımız tarafından bugüne kadar ihraç edilen kira sertifikaları,1.150 milyon dolar ve 325 milyon liraya ulaştı.

önümüzdeki dönemde kira sertifikaları yoluyla faizsiz bankaların menkul kıymet ihtiyacını karşılama yoluyla likidite temin etmeleri ve bireysel emeklilik fonlarının faizsiz yatırım fonu oluşturma imkanına kavuşmaları yanında özellikle büyük alt yapı projelerinin kira sertifikası yoluyla finanse edilebileceğini düşünüyoruz. Vergi yükü itibariyle özel sektör tahvilleri ile aynı vergi yüküne sahip kira sertifikaları; bankalarımız, yatırım yapan özel şirketlerimiz tarafından, yatırımların finansmanında sermaye piyasası aracı olarak gönül rahatlılığı ile kullanılabilir. Malezya da belli başlı büyük alt yapı yatırımları sukuk yöntemi ile finanse ediliyor. 20 yıla ulaşan vadelerde, metro, elektrik enerji santralleri, köprü ve karayolları projeleri sukuk yoluyla gerçekleştiriliyor. ülkemizde metro, havaalanları, nükleer enerji santralleri, köprüler, karayolları ve hızlı tren gibi büyük projelerinin finansmanında sukuk yönteminin kullanılmasının, alternatif yöntem olarak yararlı olacağını düşünüyoruz.

Diğer yandan, Türk Hazinesi de 2012 yılındaki yasal düzenlemeden sonra hem iç piyasada Türk Lirası olarak, hem de dış piyasada dolar cinsinden kira sertifikası ihracına başladı. Bugüne kadar yurt dışına yönelik 2012’de 1.5 milyar dolar, 2013’te 1.250 milyarlık ihraçlar yapıldı ve çok ciddi taleple karşılaştı. ülke içinde yılda iki kez yapılan kira sertifikası ihraçlarının toplamı şimdiden 4.96 milyara lira oldu.
Dünyadaki sukuk ihraçları her geçen gün ülke ve tutar bazında artıyor. Bugün itibariyle dünyadaki sukuk toplamı 300 milyar dolara ulaşmış durumda. 2017 yılına kadar bu tutarın üç katı kadar artarak 900 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Sadece İslam ülkelerin de değil, diğer bazı ülkelerde de sukuk ihracına başlandı. Daha geçen ay ülkesinde düzenlenen Dünya Faizsiz Finans Konferansı’nda İngiltere hükümeti, yakında 300 milyon dolarlık sukuk ihraç edeceğini ilan etti.

önümüzdeki yıllarda, kira sertifikasının bizim için de gözde bir finansman aracı olacağını şimdiden ifade edebiliriz. Bize düşen, bu finansman aracına ilişkin gelişmeleri yakından takip etmek ve fırsatları değerlendirmektir. Körfez ülkelerine, Malezya‘ya ve Endonezya ‘ya nazaran daha gelişmiş bir ekonomi olmamız nedeniyle biz, bu finans aracından daha çok yararlanabiliriz. 

Genel Bakış
Osman Akyüz
Türkiye Katılım Bankaları Birliği
Genel Sekreteri