İşletme yönetiminde kötüye gidişin işaretleri

Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

Kurumsallaşma için Yönetim Kurulu’nun, gözetim fonksiyonu kapsamında etkinliğini artırması, kurumsal işleyişi güçlendirmesi ve kötüye gidişi erken teşhis edebilmesi için, iç denetim, iç kontrol ve risk yönetim sistemi önemli.

Bir işletmenin iflas durumuyla karşılaşması bir sürecin sonucudur. Bu sonuç bir günde çıkmış görünse bile, genel olarak görülemeyen veya görülmek istenmeyen risklerin sonucudur. Söz konusu risklerin görülmesini engelleyen en önemli unsur, yıllara yayılan ve süreçlerin analizinin yapılmasının gerekliliği olan kurumsal yönetiminin eksikliğidir. Kurumsal yönetimin eksikliği, karar alıcıların hatalarını tekrarlanmasına neden olur ve paydaşların beklentilerinin anlaşılamamasını ortaya çıkarır. Bu açıdan değerlendirildiğinde kurumsal yönetim, işletmelerin süreçlerinin anlaşılmasını sağlayacak göstergelerin analiz edilmesine yönelik bir araç olarak değerlendirilebilir. Bundan dolayı bir işletmeyi iflas riskine götürebilecek süreçlerin analizi, bu süreçlerin göstergelerinin üretilmesini gerekli kılıyor. Modern iç denetim ve kurumsal yönetim anlayışı da bu gerekliliğe dayanıyor.

Bu yazıda iflas riskine yol açabilecek süreçlerin analizine yönelik göstergeler açıklanacak ve bu göstergelerin işletmeler açısından önemi üzerine değerlendirmeler yapılacak. öncelikli olarak iflas riskine yol açabilecek bütün unsurlar bu yazıda “kötüye gidiş” olarak ifade edilmiştir.

Kötüye gidişin göstergeleri de, analiz yapanlar açısından, işletmenin süreçlerinde yer alan paydaşların ilişkilisine bağlı olarak dört temel grupta açıklanmaktadır. Bunlar;

1. Yönetim Kurulu‘nun kendisinden kaynaklanan kötü işaretler,
2. Orta Kademe Yönetimden kaynaklanan kötü işaretler,
3. Hissedarların veya ortakların kötü işaretleri
4. İşletmenin genel süreçlerinin kötü işaretleri.
Kötüye gidiş ile ilgili kurumsal yönetim açısından üzerinde durulan en önemli değişken Yönetim Kurulu’dur. çünkü Yönetim Kurulları bütün süreçlerden sorumlu olan ve en önemlisi de işletmelerin varlıklarının sürmesini sağlayan temel organdır. Bundan dolayı Yönetim Kurullarının yapısı ve kendi içindeki karar süreçlerinin analizi kurumsal yönetim ilkelerinin temel kaynağı oluyor. özetle; Yönetim Kurulu işletmeler açısından kötüye gidişin işaretlerinin analizinde temel değişkendir.

YöNETİM KURULU‘NUN KENDİSİNDEN KAYNAKLANAN KöTüYE GİDİŞ İŞARETLERİ
Bir işletmenin sağlamlığını değerlendirmek için bakılan ilk yer, Yönetim Kurulu’dur. Bunun nedeni, eğer bir işletmede güçlü bir Yönetim Kurulu yok ise iyi bir yönetimin ve kurumsallığın olması ihtimali düşüktür. Yönetim Kurulu ile ilgili temel kötüye gidiş ve tehlike işaretleri aşağıdaki gibidir:

1. Yüksek Turnover: Yönetim Kurulu üyelerinin sürekli değişkenlik göstermesi (turnover rate) yüksek yönetimde huzursuzluğun ve çekişmelerin, huzur hakkı ödemelerinin yetersizliğinin vb göstergesi olabilir.

Bu durum sadece Yönetim Kurulunu etkilemekle kalmaz, aynı zamanda kurumun karar alma mekanizmalarında tutarsızlıklara ve dengesizliklere yol açabilir. En önemlisi hızlı karar almaların zaman açısından ortaya çıkacak maliyetler yönetim kurullarının yapısına bağlıdır. Yönetim Kurulu‘nun yetkinlikleri, tecrübeleri ve kurumun işleyişini iyileştirici yönde bilmeleri yönetim boşluğu doğmamasını sağlar ve iç kontrol sistemlerinin gözetimi açısından etkinliğini artırır.
2. Yönetim Kurulu‘nun değişmezliği yönetim kurulu üyelerinin değişiminin çok yüksek olması kötüye gidiş işareti olmasının yanında yeni gelişmelere kapalı olmanın da bir göstergesi olabilir. Bu durum özellikle halka açıklığı yüksek olan şirketler için ahlaki risk sorunun ortaya çıkmasına da yol açabiliyor. özellikle Yönetim Kurulu üyelerinin yeni gelişmeler karşısında değişmezliği kötü gidiş göstergesi olarak; şirket ortaklarının menfaatleri yerine kendi menfaatlerini kollamak amacıyla kararlar alıp işletmenin iflas etmesine yol açma riskidir. Bu durumu engellemek üzere Yönetim Kurulu’nun çalışma süreleri belirlenmeli ve sınırlanmalıdır.
3. İşe Alımda Zorluk Yaşamak: Eğer bir işletmenin tepe yönetimine işe alım yapılırken zorluk yaşanıyorsa, bu durum kurum itibarı açısından kötüye gidişin bir işareti olabilir. Yönetimde görev almaktan kaçınmanın nedenleri, düşük ücret politikası ve finansal güçlükler olabilir. Bunun yanında profesyonel yöneticinin kurumsal yönetim ilkelerine uygun çalışmasına engel olan bir ortam ve yaklaşım varsa, görevlerini gereği gibi yapamamaktan dolayı sorunlar yaşanabilir.
4. Yönetim Kurulu Toplantılarına Zayıf Katılım: Sürekli olarak Yönetim Kurulu toplantılarına katılım zayıf kalıyorsa bu durum bir kötü yönetim işareti olabilir. Yönetim Kurulu‘nun toplantılara aktif katılımındaki eksiklikler kurumsallaşmada eksikliklere yol açabilir.
5. Kapalı Kapı Müzakereleri: Bir işletmenin Yönetim Kurulu’nda üyeleri arasında açık iletişim yerine, kapalı kapılar ardında iş yapma alışkanlığı varsa, bu durum kötüye gidiş işareti sayılabilir. Kapalı kapılar ardında Yönetim Kurulu‘nun aldığı kararların kurum ve paydaş menfaatleri yerine kişisel menfaatleri gözetme ihtimali daha yüksektir.
6. Yönetim Kurulu ile CEO Arasında Güven Eksikliği: Yönetim Kurulu işlerin yürütülmesinden sorumlu olarak bir CEO ve tepe yönetimi atadığında, aralarında güvene dayalı bir ilişki olması gerekiyor. Bu ilişkinin zedelenmesi, güven kaybı ve küçümseme yaşanıyorsa, kötüye gidiş işaretidir
7. Yönetim Kurulu’nun Kutuplaşması: Büyük Yönetim Kurulu yapısına sahip işletmelerde sık rastlanan bir durumdur. Genellikle iki veya daha fazla grubun birbirinin karşıtı şekilde davranması ve karar alma süreçlerini yavaşlatması söz konusu oluyor. Böyle bir durum, işletmenin verimsiz çalışmasına ve kötü yönetilmesine neden olacağından tehlikelidir.
8. Menfaat çatışması: Menfaat çatışmaları gizli, ya da açık şekilde ortaya çıkabilir. Menfaat çatışmalarının tanımlanması ve ortadan kaldırılmasına yönelik etkinsizlik de yönetim kurullarının başarısızlığıdır.
9. Bağımsızlık: Yönetim Kurulu‘nun bağımsızlığını sağlamak için sadece Bağımsız Yönetim Kurulu üyesi atamasının yapılması yeterli değildir. Böyle bir uygulama sadece göstermeliktir. Bağımsızlığın tam olarak uygulanabilmesi için Yönetim Kurulu üyelerinin karar alma mekanizmalarındaki rolleri tanımlanmış ve prosedürlere bağlanmış olmalı.

Konuk Yazar
Sezer Bozkuş Kahyaoğlu
CIA, CFE, CFSA, CRMA, SMMM

kahyaoglu@turcomoney.com