Uluslararası yatırım pozisyonu gelişmeleri

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

TCMB 2014 yılının Mayıs ayı uluslararası yatırım pozisyonu verilerini açıkladığında yorumlanmaya muhtaç bir durumun karşımıza çıktığı görünüyor. Bu dönemde gerçekleşen uluslararası yatırım pozisyonu gelişmeleri ele alındığında net pozisyonun -390 milyar dolardan -380 milyar dolara indiği göze çarpıyor. Söz konusu dönemde yükümlülüklerde yaklaşık 14 milyar dolarlık düşüş yaşandı ancak esas önemli değişim Nisan-Mayıs döneminde gerçekleşti. Bu kısa dönemde uluslararası yatırım pozisyonunda 45 milyar dolarlık bir değişim olmuş ve net pozisyon -425 milyar dolara ulaştı. Varlıklarda ortaya çıkan yaklaşık 4 milyar dolarlık artışta hesaba katıldığında, yükümlülüklerin iki aylık kısa dönemde yaklaşık 49 milyar dolar arttığı gözlemleniyor.Bu değişimin analizinde ilk akla gelen husus geleneksel olarak dış finansmanda önemli rol oynayan bankacılıksektörünün yükümlülüklerindeki değişim oluyor. Söz konusu dönemde bankaların yükümlülükleri sadece 7 milyar dolar artmış ve toplamda görülen büyük değişimi açıklamaktan uzak kaldı. İlgili dönemde oluşan bir diğer gelişme ise hisse senetleri kaleminde görülen yaklaşık 11 milyar dolarlık artış oldu. Döviz kurları ve faizlerin istikrar kazanmasıyla hisse senetlerinde görülen artışın ciddi boyutlara ulaşmasına rağmen yine de eksik kalan bir boyut dikkat çekiyor. Bankaların yükümlülüklerinde ve hisse senetleri kaleminde görülen toplam 18 milyar dolarlık değişim sonrasında geriye kalan yaklaşık 31 milyar dolarlık yükümlülük artışı nereden geliyor?

Veriler incelendiğinde; yurtiçinde doğrudan yatırımlarda yaklaşık 25 milyar dolarlık bir artış yaşandığı göze çarpıyor. Açıklamasını aradığımız 31 milyar doların cevabı burada görünüyor. Ancak hemen akla bir diğer soru geliyor: Sadece 2 aylık bir dönemde Türkiye’ye 25 milyar dolarlık yeni yatırım mı geldi? Ne yazık ki ülkemizin uzun yıllardır yapısal olarak kısa vadeli dış finansman eğiliminden kurtularak doğrudan yatırımların önemli bir adresi olduğu cevabını da veremeyeceğiz. Nedeni ise söz konusu 25 milyar dolarlık yükümlülük artışının yeni yatırım olarak değerlendirilebilmesi için ödemeler dengesinde görülmesinin gerekmesidir. Böyle bir gelişme olmadığına göre, yaşanan döviz kurlarındaki düşüş ile şirketlerin piyasa değerlerindeki artıştan dolayı gerçekleşen bir değişimdir. 2012 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 188 milyar dolar olan yurtiçinde doğrudan yatırımlar, 2013 yılında yaşanan döviz kuru hareketleriyle yılı yaklaşık 146 milyar dolar düzeyinde tamamladı. 2014 yılı ilk çeyreğinden sonra döviz kurlarında görülen hareketlerle tekrar yükselerek yaklaşık 163 milyar dolara ulaştı. Dolayısıyla yeni doğrudan yatırımlardan söz etmek ne yazık ki mümkün değil. Yapısal ekonomik özelliklerimizi değiştirmeden de bu yatırımları beklemek zaten rasyonel bir tavır olmayacak.

Analiz

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

İ.ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi

kizilkaya@turcomoney.com