Alışveriş Merkezi gerçeği

Dr. Fatih Anıl

Türkiye’de tüketim artıp, gayrimenkul ve inşaat sektörü hızla büyürken Alış Veriş Merkezi (AVM) sayısında ciddi artış gözlendi. Ekonominin lokomotifi olarak görebileceğimiz AVM’ler hızla gelişiyor. AVM sayısı 2014 yılı sonu itibariyle yaklaşık 360’a ulaştı. Bu rakamın 2015 yılında 400 ve 2016 yılında 450’yi aşması bekleniyor.

Alış Veriş Merkezi yatırımlarının planlı yapılmadığına dair eleştiriler olsa da, bu yatırımların ekonomik gelişme için son derece önemli olduğunu söylemek gerekir. AVM’lerin bu denli hızlı büyümesinde, perakende sektörünün gelişmesinin yanı sıra inşaat sektöründeki büyüme ve yeniliklerde etkili oldu. Konuya ekonomik açıdan bakıldığında iç tüketim ve istihdam konuları ön plana çıkıyor.

Giyimden elektroniğe, gıdadan diğer hizmet sektörlerine kadar çok geniş bir yapı hesaba katıldığında perakende sektörü ile AVM’lerin ekonomiye sunduğu katkı ortaya çıkıyor. AVM’lerde ticari işleyişin tamamen kayıt altında olduğu göz önüne alındığında, kamu maliyesi açısından da konu önem kazanıyor. özellikle geçtiğimiz 10 yıl süresince faaliyete geçen AVM’ler dikkate alındığında yaratılan eko sistemde perakendeciler vasıtasıyla üreticilerle birlikte başta inşaat olmak üzere ambalaj, lojistik, güvenlik, bilgi teknolojileri, tesis yönetimi gibi bağlı pek çok sektörde istihdam patlaması yaşandı. Başka bir değişle AVM’ler yoluyla ticari hayat canlandırıldı, yaratılan istihdam yoluyla tüm sektörlerde global kriz ve durgunluktan (gelişmiş ülkelere göre) daha az zarar görüldü.

Açılan her AVM; perakende firmalarda çalışan satış elemanı ve yöneticilerle birlikte temizlikten, güvenlik ve teknik ekibe kadar birçok sektör için ciddi istihdam oluşturuyor. Bir AVM direkt 1000-3000 arası istihdam oluştururken, dolaylı istihdama bakıldığında zincirleme etkiyle bu rakam AVM’nin büyüklüğüne göre 3000-5000 arasında işgücü katkısı sağlıyor.

Türkiye’de 2014 yılı itibariyle sayıları 360’a ulaşan AVM’ler yaklaşık 11 milyon m2 kiralanabilir alana sahip. Söz konusu sayının yaklaşık 120 adedi İstanbul’da bulunuyor. İstanbul’da AVM sıkışıklığı görülürken, Anadolu’da 24 ilimizde hiç AVM yok. Mevcut AVM’ler 57 ilimize dağılmış vaziyette fakat görüldüğü gibi 1/3’ü İstanbul’da bulunuyor. İstanbul tek başına birçok Avrupa şehrinden daha fazla AVM’ye sahip. Londra’da 42, Berlin ve Roma’da 43,Barselona’da 45 ve Paris’te sadece 15 AVM bulunuyor. ülkemizde cadde ve bulvarların yeterli olmaması AVM yapılanmasını tetikleyen başlıca sebep olarak görülebilir.

AYD verilerine göre; Türkiye ortalamasında 1000 kişiye düşen kiralanabilir alan 124 m2’ken, Avrupa ortalaması 260 m2’dir. Türkiye açısından olaya bakıldığında halen gidilecek yol var fakat İstanbul 263 m2 ortalama ile Avrupa ortalamasını geçmiş durumda. Dolayısıyla yatırımlar, İstanbul dışında Orta ve Doğu Anadolu Bölgesi’ne kaydırılmalı. AVM’lerin yüzde 80’lik kısmının batı bölgesinde olduğu dikkate alındığında, önümüzdeki yıllarda doğu bölgelerinde AVM yatırımlarında artış beklenebilir.

AVM konusu çok dikkatli araştırma ve planlama ile titizlikle incelenerek faaliyete geçirilmesi gereken bir yatırımdır. Fırsatla birlikte, risk de içermektedir. AVM’lerin Pazar günleri kapatılması tartışılırken; işin ekonomik ve sosyal etkileri hesaba katılmalı. Perakende sektöründe alış verişin en yoğun olduğu günler Cumartesi ve Pazar günleridir. Pazar günleri AVM’lerin kapalı olması genel ekonomi üzerinde olumsuz etki oluşturacak. İşsizlik başta olmak üzere büyüme oranları negatif yönde etkilenecek. Geçtiğimiz günlerde Fransa’da ekonominin canlandırılması için AVM’lerin Pazar günleri de açılması için yeni bir ekonomik paket önerilmişti. Durum böyle olunca Türkiye’nin, AVM’leri pazar günü kapatma konusunu daha dikkatli tartışması gerekiyor.

Eko Sentez

Dr. Fatih Anıl

ORKA Holding İcra Kurulu üyesi

anil@turcomoney.com