2023 yılı enflasyon öngörüleri ve baz etkisi…

– Merkez Bankası’nın 2022 yılında iken 2024 yılı için enflasyon tahmini yapması da hiç inandırıcı değil.  Raporlarda yer alan tahminlerin arasındaki standart sapmanın boyutları, istatistik ölçütlerine hiçbir şekilde uymuyor. %15 civarındaki bir yanılma, tahminleme modellerinde bağışlanabilir. Ancak, %85’lik bir sapma bağışlama sınırları içerinde olamaz. 

– Para ve maliye politikalarında başlayan normalleşme eğilimlerinin, Rusya ve Ukrayna’da devam eden savaşın ve Kovid-19 salgınının ekonomi üzerindeki yarattığı baskıların bir müddet daha devam edeceği, içeride ise kamusal zamların ve TL’nin dış değer kayıplarının önemli ölçüde olmayacağı, para politikasının aşırı şekilde gevşek tutulmaya devam edileceği varsayımları altında; 2022 yılının TÜFE oranını %68.42- %72.98 aralığında, 2023 yılının TÜFE oranını da % 47.82- %73.53 aralığında oluşacağını öngörüyoruz.

-TÜİK tarafından 2022 Ekim ayı için açıklanan TÜFE oranı yıllık %85,51’dir.  Yılın geri kalanında, yani Kasım ve Aralık aylarında Ekim ayına göre iki aylık artış oranı %17,62 seviyesinde olması halinde 2022 yılının tamamını %85,51 enflasyon oranıyla kapatılmış olunacak. Ancak, 2022 Ekim ayına göre, yılın kalan son iki ayında enflasyonun %17,62 oranında oldukça yüksek bir artış göstermesini beklemek oldukça uzak bir ihtimaldir.

-Enflasyon artışını öne çekerek bir sonraki yıldaki artışı matematiksel olarak daha düşük hesaplanmasını sağlayan bu olaya literatürde “baz etkisi” deniliyor. Aslında baz etkisi, fiili yaşamda gerçekleşen fiyat artışları açısından hiçbir şeyi değiştirmiyor, sadece oluşan artışların ya da duruma göre düşüşlerin kayıtlama dönemlerinde yer değiştiriyor. Sonuçta enflasyonda baz etkisi, fiyat düşmesi ya da artması değil.

-Türkiye ekonomisinin 2022 yılının tamamını %85,51 oranının altında bir enflasyonla kapatacağını söylüyoruz. Ancak, hangi noktada kapatabileceğine ilişkin öngörü tahminleri neler olabilir sorusuna yanıt arayabiliriz. Öngörülerimizin oluşturulmasında, kamusal zamların ve TL’nin dışı değer kayıplarının önemli ölçüde olmayacağı varsayımları yapıldı. 

-Bu yılın geri kalan döneminde aylık artış oranının % 3.1 olması halinde Türkiye ekonomisi, yıllık TÜFE’yi % 68.42 olarak tamamlayacak.  Aylık artış oranının aynı şekilde devam etmesi halinde de 2023 yılının haziran ayına kadar düşüş devam ederek %43,84 seviyelerine inecek, ancak 2023 Mayıs ayından itibaren baz etkisi biteceği için hafif yükselmelerle yatay seyrini koruyacak ve 2023 yılının TÜFE’sini %47.82 seviyesine taşıyacak.

-Siyasetin ekonomi ile şekil bulduğu bu konjonktürde, enflasyon risklerinin hala yukarı yönlü olması sebebiyle, yaklaşan seçimlerin zamanlaması olarak baz etkisinin enflasyonu dip yaptıracağı 2023 Nisan ayını işaret ediyor. Seçim sonrasında ise, şu sıralarda ve bilumum seçim öncesinde uygulanan anormal politikaların, yeniden ortodoks politikalara dönüşeceği ve bu durumda da enflasyon rotasının yönünün yapısal dönüşüm geçireceği öngörülüyor.

Merkez Bankası üçer aylık aralarla yılda dört defa yayımladığı enflasyon raporlarının tamamında TÜFE tahmin rakamlarını aşağıdaki tablo ve grafikte de görüldüğü üzere, her defasında yukarı yönlü artırarak değiştirdi. Tahmin ufku üç ayı bile kapsamayan bir Merkez Bankası’nın 2022 yılında iken 2024 yılı için enflasyon tahmini yapması da hiç inandırıcı değil.  Raporlarda yer alan tahminlerin arasındaki standart sapmanın boyutları, istatistik ölçütlerine hiçbir şekilde uymuyor. %15 civarındaki bir yanılma, tahminleme modellerinde bağışlanabilir. Ancak, %85’lik bir sapma bağışlama sınırları içerinde olamaz.

T.C.M.B.’nin Enflasyon Tahminleri	2022	2023
1.Rapor	23.20%	8.20%
2.Rapor	42.80%	12.90%
3.Rapor	60.40%	19.20%
4.Rapor	65.20%	22.30%

  

 2022 yılının bitmesine bir ay kaldı. İktisadi birimler, gelecek dönemler için bütçe ve projeksiyonlarını yapmaya başladı. Bu kapsamda 2022 yılı ve 2023 yılı enflasyon beklentilerini irdelemekte ve gözden geçirmekte yarar var.

PARA POLİTİKASI, AŞIRI ŞEKİLDE GEVŞEK TUTULMAYA DEVAM EDİLİRSE…

Türkiye ekonomisinin 2022 yılı TÜFE oranının, üst banda yakınsamak kaydıyla  % 68.42- %72.98 aralığında oluşacağı öngörülüyor:

Küresel düzeyde sıkılaşan mali koşulların, talepte başlayan soğumanın, para ve maliye politikalarında başlayan normalleşme eğilimlerinin, Rusya ve Ukrayna’da devam eden savaşın ve Kovid-19 salgınının ekonomi üzerindeki yarattığı baskıların bir müddet daha devam edeceği, içeride ise kamusal zamların ve TL’nin dış değer kayıplarının önemli ölçüde olmayacağı, para politikasının aşırı şekilde gevşek tutulmaya devam edileceği varsayımları altında; 2022 yılının TÜFE oranını %68.42- %72.98 aralığında, 2023 yılının TÜFE oranını da % 47.82- %73.53 aralığında oluşacağını ve realizasyonların da daha çok üst bantlara yakınsayacağını öngörüyoruz.

Baz etkisi (Base Effect) , politika görünümünde, bozulmuş olan algıları yetersiz de olsa genel olarak pozitif yöne çevirecek, politika yapıcılara ilave manevra alanları yaratacak:

Esasında bugünkü verilere göre enflasyon beklentilerinin daha da kötüleşeceği beklenmekle beraber, 2021 yılı Aralık ayında oluşan ve etkisi 2022 aralık ayından itibaren ani ve hızlı bir şekilde başlayacak olan baz etkisi, politika görünümünü pozitife çevirecek. Baz etkisi, iki dönem arasındaki gelişim ve değişim hesaplamalarında, meydana gelen değişim için başlangıç noktası olarak referans alınan dönemde, standart sapması yüksek anormal büyüklükte düşük veya yüksek bir gerçekleşme olması halinde, değişim hesaplandığı döneme yansıyan anormal etkiyi işaret ediyor. Dolayısıyla baz etkisi, yükseltme veya düşürme şeklinde her iki yönde de hareket edebiliyor.

Türkiye ekonomisi 2022 yılının tamamını, şu anda ulaşmış olduğu %85,51 oranının altında bir TÜFE ile kapatacak:

TÜİK tarafından 2022 Ekim ayı için açıklanan TÜFE oranı yıllık %85,51’dir.  Yılın geri kalanında, yani Kasım ve Aralık aylarında Ekim ayına göre iki aylık artış oranı %17,62 seviyesinde olması halinde 2022 yılının tamamını %85,51 enflasyon oranıyla kapatılmış olunacak. Ancak, 2022 Ekim ayına göre, yılın kalan son iki ayında enflasyonun %17,62 oranında oldukça yüksek bir artış göstermesini beklemek oldukça uzak bir ihtimaldir. Dolayısıyla, 2022 yılının geri kalan son iki ayındaki enflasyon artışı %17.62’nin altında gerçekleşeceği neredeyse kesindir. Bu durumda Türkiye ekonomisi 2022 yılının tamamını %85,51 oranının altında bir enflasyonla kapatacağını şimdiden söylemek yanlış olmayacak.

BAZ ETKİSİ, FİİLİ YAŞAMDA GERÇEKLEŞEN FİYAT ARTIŞLARI AÇISINRAN HİÇBİR ŞEYİ DEĞİŞTİRMİYOR

Enflasyonda baz etkisi, fiyat düşmesi ya da artması değildir:

2021 yılında Ocak-Kasım ayları arasındaki aylık ortalama enflasyon artışı %17.91 iken, 2021 Aralık ayında aylık enflasyon artışı % 36.8 oranına yani ortalamanın iki katına çıktı. İşte 2021 yılının Aralık ayında yaşanan yüksek seviyeli enflasyon artışı, 2022 yılının Aralık ayında yaşanacak olan artışın önemli bir bölümünü öne, yani 2021 yılına çekti ve 2022 yılını rahatlattı. İşte enflasyon artışını öne çekerek bir sonraki yıldaki artışı matematiksel olarak daha düşük hesaplanmasını sağlayan bu olaya literatürde “baz etkisi” deniliyor. Aslında baz etkisi, fiili yaşamda gerçekleşen fiyat artışları açısından hiçbir şeyi değiştirmiyor, sadece oluşan artışların ya da duruma göre düşüşlerin kayıtlama dönemlerinde yer değiştiriyor. Sonuçta enflasyonda baz etkisi, fiyat düşmesi ya da artması değil.

2023 YILININ NİSAN AYINA KADAR TÜFE %57,82 SEVİYESİNE DÜŞECEK, AMA…

Türkiye ekonomisinin 2023 yılı TÜFE oranının üst banda yakınsamak kaydıyla % 47.82- %73.53 aralığında oluşacağı öngörülüyor:

Şimdi Türkiye ekonomisinin 2022 yılının tamamını %85,51 oranının altında bir enflasyonla kapatacağını söylüyoruz. Ancak, hangi noktada kapatabileceğine ilişkin öngörü tahminleri neler olabilir sorusuna yanıt arayabiliriz. Öngörülerimizin oluşturulmasında, kamusal zamların ve TL’nin dışı değer kayıplarının önemli ölçüde olmayacağı varsayımları yapıldı.

2022 yılının geri kalan son iki ayında oluşacak aylık enflasyon artışının, 2022 Ocak-Ekim ayları arasındaki 10 aylık veya son Eylül-Ekim arasındaki iki aylık ortalamalarını baz alarak hesaplanması istatistik açısından yanlış olmayacaktır.   2022 Ocak-Ekim ayları arasındaki 10 aylık dönemde oluşan aylık enflasyon artış ortalaması, %4.7, yine 2022 Eylül-Ekim arasındaki 2 aylık dönemde oluşan aylık enflasyon artış ortalaması    %3.31’dir.

Yılın geri kalan döneminde aylık artış oranının % 4.7 olması halinde Türkiye ekonomisi yıllık TÜFE oranı %72.98 olarak gerçekleşecek. Aylık artış oranının aynı şekilde devam etmesi halinde de 2023 yılının Nisan ayına kadar düşüş devam ederek %57,82 seviyelerine inecek, ancak 2023 Mayıs ayından itibaren baz etkisi biteceği için tekrar yükselmeye devem ederek 2023 yılının TÜFE’sini %74 seviyesine yükseltecek.

Aynı şekilde yılın geri kalan döneminde aylık artış oranının % 3.1 olması halinde Türkiye ekonomisi, yıllık TÜFE’yi % 68.42 olarak tamamlayacak.  Aylık artış oranının aynı şekilde devam etmesi halinde de 2023 yılının haziran ayına kadar düşüş devam ederek %43,84 seviyelerine inecek, ancak 2023 Mayıs ayından itibaren baz etkisi biteceği için hafif yükselmelerle yatay seyrini koruyacak ve 2023 yılının TÜFE’sini %47.82 seviyesine taşıyacak.

SEÇİM SONRASINDA YENİDEN ORTODOKS POLOTİKALARA DÖNÜLECEK

Baz etkisi, mevcut % 85.51 düzeyinde olan enflasyonu, 2023 yılının ilk 4 ayının sonuna kadar % 46.66- % 57.82 aralığına indirebileceği daha sonraki aylarda tekrar artışa geçeceği hesaplanıyor. Ayrıca, 2023 yılının enflasyonunun %47- % 74 bandı aralığında gerçekleşeceği öngörüsünde bulunmak yanlış olmayacak.

Yaklaşan seçimlerin zamanlaması olarak, baz etkisinin enflasyonu dip yaptıracağı tarih olarak 2023 Nisan ayını işaret ediyor:

Bu durumda, siyasetin ekonomi ile şekil bulduğu bu konjonktürde, enflasyon risklerinin hala yukarı yönlü olması sebebiyle, yaklaşan seçimlerin zamanlaması olarak baz etkisinin enflasyonu dip yaptıracağı 2023 Nisan ayını işaret ediyor. Seçim sonrasında ise, şu sıralarda ve bilumum seçim öncesinde uygulanan anormal politikaların, yeniden ortodoks politikalara dönüşeceği ve bu durumda da enflasyon rotasının yönünün yapısal dönüşüm geçireceği öngörülüyor.

Orhan ÖKMEN

Sesmir Yönetim Kurulu Başkanı

okmen@turcomoney.com