2024 ile gelen rekor ve dünyada robotaksiye hızlı yönelim

İbrahim Aybar

Merhabalar,

Dün akşam ODMD tarafından ülkemizin 2025 yılı binek ve hafif ticari taşıt satış rakamları açıklandı. Ben de oradaydım.
Toplam satış rakamı 1.238.509 olarak açıklanınca 2023 satış rakamlarının 6 bin adet üzerine çıkılmış oldu. Dolayısıyla ülkemizde tüm zamanların satış rekoru geldi.

Aslında, sektör büyük çoğunlukla 2024 yılını 2023 yılına göre %30 a varan düşüşle tamamlayacağını öngörüyordu. Buna ben de dahildim. Ne var ki güvenlik standardı GSR1 den GSR2 ye hızlı geçişle gelen kampanya rüzgarı ve engelli vatandaşlara yapılan vergi muafiyetli satışlarda yaşanan patlama bu rekoru getirdi.

Şimdi 2025 yılında nasıl bir satış hacmi olur tahminleri yapılmaya çalışılıyor. Malum, ülkemizdeki otomotiv sektöründe en zor şey isabetli öngörü yapabilmek. Yine de satışların artık 1 milyon bandında olacağını söylemek yanlış olmaz. Tabii Çin ve diğer bazı ülkelerden ithal edilecek elektrik enerjisi kullanan taşıtlara gelen yüksek gümrük vergisi ve vergi muafiyeti olan taşıt satışlarına getirilen kısıtlamalar 2025 yılı satışlarını frenleyecek gelişmeler oldu. Ama faizlerin inmeye başlaması ise işin olumlu tarafı. Bakalım yılın ilk çeyreği nasıl geçecek? Ona göre önümüzü daha net görebileceğiz.

Otomotiv endüstrimizin yüzünü güldüren bir başka gelişme de Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği tarafından açıklanan 2024 yılı ihracat rakamlarıydı. Açıklama, 2024 yılında bir yıl öncesine göre % 6,3 artışla 37,2 milyar $ otomotiv ihracatı yapıldığını gösteriyor.

Ülkemizdeki otomotiv satışları böylece 2024 yılını kapatmışken dünyada öngörüler doğrultusunda bir yıl daha geçmiş oldu. Henüz net olarak açıklanmış olmasa da 100 milyona yakın yeni taşıt satıldı. Elektrik enerjisi kullanan yeni nesil (NEV) taşıtların satışı 20 milyona dayandı. Artık 2030 yılı gelmeden satışların yarısı NEV türü taşıtlara ait olacak yorumları geliyor.

Bunun yanı sıra, geçen yılın Ekim ayı başında Tesla tarafından yapılan CyberCab tanıtımının yarattığı rüzgar oldukça kuvvetli esiyor. Otonom taşıtları bu yıldan itibaren insanlar yollarda çok daha fazla görecekler. Hatta dijital uygulamalarla çağırıp hizmet alma yarışına girecekler.

Nitekim, dünyanın en büyük sürüş paylaşım şirketi UBER ve rakibi LYFT, 2025 yılı başlarken büyük birer adım attılar. Kendi otonom sürüş araştırmalarını askıya alıp, mevcut ve başarılı otonom taşıt üreticileriyle işbirliğine gitmeye karar verdiler. Geliştirdikleri yeni dijital uygulamaları akıllı telefonuna yükleyen müşterilere sürücüsüz taksi hizmeti başlatıyorlar. Bu amaçla altyapı hazırlığına destek oluyor, proje destek uzmanlarını eğitiyorlar.

Her iki şirket de bu yıl içinde Alphabet şirketinin geliştirdiği Googl Waymo ile üretimi başladığı zaman Tesla CyberCab ve diğer otonom taşıtları bünyelerine katacaklar. ABD’nin Austin, Texas ve Atlanta eyaletlerinde UBER sürücüleri Waymo ile tanışmış olacaklar. Tabii LYFT de Atlanta’da May Mobility‘nin sürücüsüz taşıtlarını devreye alacak. CyberCab‘ın 2027 gelmeden seri üretimi başlayacak. Amazon ise Zoox modelinin testlerine başlamış durumda.

Sürücüsüz taşıt filoları çoğaldıkça, bu taşıtların depolanacağı alanların da sağlanması gerekiyor. Her iki şirket bir yandan da bu alanları oluşturmak, şarj üniteleri ve yüksek hızlı internet bağlantıları kurmakla meşgul. Uzmanlar ise kameraların, lidar cihazlarının ve bağlantılı diğer unsurların bakımları hakkında yoğun eğitim alıyorlar.

Yapılan pazar araştırmaları ise Waymo‘nun uygulamada başarılı olacağını şimdiden gösteriyor. Bunu gören UBER ve LYFT yöneticileri de kendi otonom taşıt çalışmalarını durdurup başka şirketlerin robotaksi modellerine dijital platform olmak yolunu seçmiş oldular. Bu alanda rekabet edecekler. Bence çok da doğru yapıyorlar. Örneğin UBER, son birkaç ayın içinde Los Angeles ve Dallas kentlerini kapsayan beşin üzerinde robotaksi ortaklığı yaptı. Hatta Waymo‘nun Austin ve Atlanta eyaletlerinde sadece UBER ile çalışmasını sağlayan münhasırlık anlaşması imzalandı.

Tüm bu gelişmeler sayesinde, robotaksi üreticileri reklam ve tanıtım masrafları yapmadan bu iki şirket üzerinden on milyonlarca müşteriye ulaşma şansı yakalayacaklar.

Burada kritik soru şu: Otonom robotaksi işletimi gerçekten yapılabilir ve kazançlı bir iş modeli olabilir mi? Bu sorunun henüz yanıtı yok. Zamanla yanıt ortaya çıkacak kuşkusuz. Elbette sürücüsü olan taksiler yine hayatımızda olmaya devam edecek. Yapılan araştırmalar, robotaksilerin taksi hizmetinin yarısını ele geçirmesinin bile en az on yıl alacağını gösteriyor. Merak edenlere wsj.com/self-driving-taxis adresine gitmelerini öneririm.

2025 yılı bu gelişmelerle başladı. Gelişmeleri hep birlikte izlerken, ileri düzeyde otomotiv endüstrisi olan ülkemizin sadece seyirci kalmamasını, aksine gelişmelerin bir paydaşı olmasını umalım.

İbrahim Aybar

Vesiile A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı

aybar@turcomoney.com