5 Soru, 5 Cevap: Paramı nereye yatırayım?

Duayen bankacı Bülent Şenver, “Paramı nereye yatırayım” diye merak edenler için 5 soruya 5 cevap verdi…

Birikimlerinizi tek bir yatırım aracına bağlamak yerine kendinize bir “Yatırım Sepeti” yapmanızı öneriyorum. Risk, likidite ve verim beklentilerinize göre “Yatırım Sepetinizin” içine TL mevduat, döviz mevduatı, altın, kripto para, hisse senedi, yatırım fonu gibi getiri araçlarından bir karışım yapabilirsiniz. Basit bir sepetle başlayıp, birikimleriniz büyüdükçe sepetini zenginleştirirsiniz.

Kripto para satın alarak yüksek kazanç sağlayabildiğiniz gibi çok para da kaybetmeniz mümkündür. Riski, getirisi veya götürüsü yüksek olan kripto paralar şimdilik fiyatları istikrarlı olmayan bir yatırım aracıdır. Bitcoin’in riski yüksek olduğunu unutmadan alın. Hayatınızı alt üst etmeyecek meblağlarda yatırım yapabilirsiniz. Kaybederseniz kaybettiğiniz para başkasının parası olmasın. 

Türk lirası vadeli mevduata “reel faiz” verilmiyor. Yani birikimlerini TL vadeli mevduata yatıranlar banlardan aldıkları net yıllık yüzde 16-17 faiz ile birikimlerinin alım gücünü koruyamıyorlar. Bu dönemde TL faiz oranlarında Merkez Bankası’nın politikası değişmediği sürece birikmiş paranızı TL vadeli mevduata yatırmanızı önermiyorum.   

Ülkemizde siyasette, hukuk sisteminde, para politikalarında, devletin yatırım tercihlerinde ve yatırım finansman modellerinde yapılan uygulamalar Türk lirasına duyulan güveni zedelemiştir. Bu nedenle Türk lirası döviz karşısında değer kaybetmeye devam etmektedir. Bu durum düzelene kadar birikimlerinizi döviz olarak değerlendirmenizi öneriyorum.

Sevgili Turcomoney okuyucuları,

İş dünyası ve bankacılık sektörlerinde uzun yıllar boyunca edindiğim tecrübeleri sizlerle “5 Soru 5 Cevap” başlıklı bu sayfalarda paylaşacağım. Her ay Dünya ve Türkiye ekonomisi, yatırım dünyası, bankacılık, yönetişim, sosyal sorumluluk gibi farklı konularda sizlerle sohbet edeceğim.

Bu ilk sohbetimizi her zaman gündemde olan, “Paramızı nereye yatıralım?” konusunda yapalım istedim. Umarım yararlanırsınız.

1/ Kripto para nedir?

Yeni yüzyılın yeni değeri “Kripto Paralar” kısa sürede çok kazanmak isteyenleri heyecanlandıran ve para kavramını değiştirecek yeni bir oyuncaktır. Kripto para yeni internet çağının yarattığı yeni bir değer anlayışıdır. Internet üzerinde bir yazılım ile yaratılmış ve sadece size ait olan özel bir yazılım birimidir.

Bu yazılım birimini satın almak için hakiki para ödemelisiniz. Türk lirası, Dolar, Euro gibi. Sabit sayıda üretilmiş ve yenisi üretilmeyeceği sözü verilmiş bu yazılım birimlerine sahip olmak isteyen sayısı çoğalınca fiyatı artar. Azalınca fiyatı düşer.

KRİPTO PARALARIN ARKASINDA BİR DEVLET GARANTİSİ YOKTUR

Dolar, Euro, Türk lirası gibi paraların arkasında bir devlet garantisi olmasına rağmen, kripto paraların arkasında bir devlet garantisi yoktur. Bu yazılım birimini yaratanların kim olduğunu bilmeden bu paraları almaya razı olmanız gerekir. Yazılım, donanım, network, internet arızası, suiistimal, dolandırıcılık veya benzeri kötü niyetlere karşı paranız yok olursa karşınızda bir muhatap bulamazsınız.

“Merak etmeyin sistem sağlamdır, hiçbir şey olmaz, paranız kaybolmaz, emniyetlidir” gibi sözler söylense dahi şimdilik kripto paralara temkinli yaklaşmak gerekir.

Kripto paralar “blockchain” (blok zincir) denilen bir teknolojiyi kullanıyor. Bu teknoloji bilgileri tek bir büyük bilgisayarda saklamaz. Herhangi bir merkeze veya kişiye bağlı değildir. Bilgiler sisteme adapte olmuş on binlerce adet küçük bilgisayar (server) cihazlarında tutulur. Her işlem için bir blok yazılım zinciri (kodu) oluşturulur.

BU SİSTEMLE TUTULAN BİLGİLERE HERHANGİ BİR MÜDAHALE YAPILAMAMAKTADIR

Her yeni zincir bir önceki eski zincire özel bir şifre ile bağlanır. Herhangi bir blok zincir içinde bulunana bir bilgiyi değiştirebilmek için ondan sonraki tüm blok zincirleri bozup yeniden düzenlemek ve yeniden şifreler ile birbirlerine eklemek gerekir. Bu nedenle on binlerce adet bilgisayar (server) içinde bulunan bu milyonlarca adet blok zincirleri yeniden düzenlemek de imkansızdır. Kaydı yapılan bir işlemi silmek, değiştirmek veya yok etmek mümkün değildir. Bu sistemle tutulan bilgilere herhangi bir müdahale yapılamamaktadır.

Bu bilgiler şeffaf olarak herkes tarafından izlenebilir. Güvenli olarak depolanır ve bilgisayarlar içinde muhafaza edilir. Bilgiler arasında isim, soyadı veya kimlik numarası gibi bilgiler bulunmadığından işlemler şeffaf olarak görülseler bile işlemi kimin yaptığını görmek mümkün olmaz. İşlemi yapan kendi şifresi ile tüm işlemlerini izleyebilir.

Temelinde bir matematik formülüne bağlı olması ve otomatik çalışmasından dolayı hata ihtimali bulunmamaktadır. Blockchain teknolojisi güvenilir, şeffaf, ucuz riski az ve kullanımı kolay bir teknolojidir. Şifrenizi unutursanız yeni şifre alabileceğiniz bir yer yoktur. Sistemde bir aksaklık olursa telefon veya mail ile ulaşıp soru sorabileceğiniz ve isteğinizi yaptırabileceğiniz bir yardım merkezi de mevcut değildir. Kripto para cüzdan şifrenizi unuttuysanız kripto paralara yaptığınız yatırımlarınızı da unutmanız gerekir.

KRİPTO PARA SATIN ALARAK YÜKSEK KAZANÇ SAĞLAYABİLDİĞİNİZ GİBİ ÇOK PARA DA KAYBETMENİZ MÜMKÜN

Kripto para satın alarak yüksek kazanç sağlayabildiğiniz gibi çok para da kaybetmeniz mümkündür. Riski, getirisi veya götürüsü yüksek olan kripto paralar şimdilik fiyatları istikrarlı olmayan bir yatırım aracıdır. Kripto paralara yatırımcıların gösterdiği ilgi bu konuda Merkez Bankalarını ve devletleri özel düzenleme yapmaya mecbur bırakmıştır.

Bazı ülkelerin merkez bankaları kendi kripto paralarını yaratmak için çalışmalara başlamıştır. Yatırımcıların mağdur olmamaları için hükümetler kripto para uygulamaları için yeni düzenlemeler yapmaya ve mevzuat oluşturmaya başlamıştır.

2 / Bitcoin alayım mı? Alırsam kazanır mıyım? 

Internette satışa sunulmuş yaklaşık 9000 çeşit kripto para vardır. Yeni düzenleme ve mevzuat oluşturulduktan sonra bu paraların yaklaşık yüzde doksanı yok olacaktır. Bitcoin ise internet piyasasında bulunan en popüler ve değeri en yüksek olan kripto paralardan biridir.

Şimdilik piyasada Bitcoit’e talep yüksektir. Yüksek olduğu için de fiyatı yükselmiştir. Hakkında çıkan bir olumsuz haber değerini kısa süre düşürebilmektedir. Fiyat düşükken alanlar yükselince sevindiği gibi yüksekten alanlar da fiyat düşünce üzülmektedir.

BITCOIN’İN RİSKİ YÜKSEK OLDUĞUNU UNUTMADAN ALIN, BORÇ PARA İLE BITCOIN ALMAYIN

Risk yüksek olduğu için Bitcoin almak isteyenlere almayın önerisinde bulunmuyorum. Alabilirsiniz. Ancak aldığınız şeyin riski yüksek olduğunu unutmadan alın. Değer azalması olduğunda hayatınızı alt üst etmeyecek meblağlarda yatırım yapabilirsiniz. Borç para alarak Bitcoin almanızı tavsiye etmiyorum. Kaybederseniz kaybettiğiniz para başkasının parası olmasın.

3 / Birikmiş paramı TL mevduat olarak bankaya yatırayım mı?

Türk lirası birikimi olanlar biriktirdikleri paranın zaman içinde satın alma gücünün erimemesini arzu eder. Aksine zaman içinde faiz kazanarak satın alma gücünün artmasını isterler. Türk lirası vadeli mevduat bir zamanların en popüler tasarruf aracıydı.

Bankalar vadeli TL mevduata yüksek “reel faiz” ödüyorlardı. Enflasyon oranı yüzde 60 iken vadeli mevduat faiz oranları yüzde 80 olurdu. Yani bankalar mevduat sahibine yaklaşık yüzde 20 reel faiz öderlerdi. Bu da vadeli TL mevduatı cazip hale getirirdi. O dönemlerde Merkez Bankası döviz kurlarını kontrol altında tutar ve döviz kurunun en fazla enflasyon kadar artmasını sağlardı.

BİRİKMİŞ PARANIZI TL VADELİ MEVDUATA YATIRMANIZI ÖNERMİYORUM

Böylelikle TL mevduat yatırımcısına yüksek reel faiz kazandırırdı. Yurt dışından dövizini Türkiye’ye getirip bozdurup TL hazine bonosu alan yabancılar bir yıl sonra TL anapara ve faizlerini tekrar dövize çevirdiklerinde dövizlerine dünyanın hiçbir yerinde alamayacakları verimi elde ederlerdi. Bu maksatla yurt dışından gelen dövizlere “sıcak para” denirdi. Şimdi durum değişti. Türk lirası vadeli mevduata “reel faiz” verilmiyor. Yani birikimlerini TL vadeli mevduata yatıranlar banlardan aldıkları net yıllık yüzde 16-17 faiz ile birikimlerinin alım gücünü koruyamıyorlar.

Resmi açıklanan enflasyon oranı yüzde 17 civarında olsa dahi vatandaşın hissettiği enflasyon oranı yüzde 20-25 seviyelerinde olduğu için TL mevduat yaşanan hakiki enflasyona yenik düşmektedir. Dolayısıyla bu dönemde TL faiz oranlarında Merkez Bankası’nın politikası değişmediği sürece birikmiş paranızı TL vadeli mevduata yatırmanızı önermiyorum.

4 / Dolar mı yoksa Euro mu biriktirsem daha çok kazanırım?

Yurt dışı piyasalarda Türk lirasına güven azaldı. Yurt içinde döviz kurları sert bir yükseliş gösterdi. Birikimlerini güvence altına almak isteyen vatandaşların çoğu TL tutmak yerine döviz alıp döviz tutmayı tercih etti.

DURUM DÜZELENE KADAR BİRİKİMLERİNİZİ DÖVİZ OLARAK DEĞERLENDİRMENİZİ ÖNERİYORUM

Ülkemizde siyasette, hukuk sisteminde, para politikalarında, devletin yatırım tercihlerinde ve yatırım finansman modellerinde yapılan uygulamalar Türk lirasına duyulan güveni zedelemiştir. Bu nedenle Türk lirası döviz karşısında değer kaybetmeye devam etmektedir. Bu durum düzelene kadar birikimlerinizi döviz olarak değerlendirmenizi öneriyorum.

Hangi döviz diye sorarsanız, tek bir dövizi önermiyorum. Kendiniz için bir döviz sepeti yapabilirsiniz. Bana danışan yatırımcılara benim oluşturduğum “Dünyapara” döviz sepetini öneriyorum. Bu karışımın içinde yüzde 35 dolar, yüzde 35 Euro, yüzde 20 pound sterling ve yüzde 10 İsviçre Frangı var.

5 / Altın mı alsam? Yoksa hisse senedi mi?

Altın, uzun vadeli sağlam bir yatırım aracıdır. Zaman zaman fiyatlarında değişiklik olsa dahi bu değişiklik uzun dönemde sizi fazla üzmez. Bu nedenle dünyada yeni altın rezervleri bulunana kadar altın değerini istikrarlı şekilde koruyan bir yatırım aracıdır.

Hisse senetleri piyasası riski yüksek bir piyasadır. Ekonomik sıkıntılar olduğunda önemli değer kaybı yaşanabilir. Fazla derinliği olmayan piyasalarda kurumsal yatırımcılar hisse fiyatları ile oynayarak kazanç elde etmek için alım satım operasyonları yapabilir.

PİYASAYI İYİ BİLMEYENLER KURTLAR SOFRASINDA KURDUN KUZUSU OLABİLİR VE ZARAR EDEBİLİRLER

Piyasayı iyi bilmeyenler kurtlar sofrasında kurdun kuzusu olabilir ve zarar edebilirler. Bu nedenle hisse senedi almak isteyenlere önerim bu ticareti size iyi hizmet verebilecek bilgili ve tecrübeli bir menkul değerler şirketiyle birlikte yapın. Önce ufak ufak yatırımlar yapıp piyasayı anlamaya çalışın. Seçeceğiniz aracı kurumla birlikte alım satım kararlarınızı verin.

Birikimlerinizi tek bir yatırım aracına bağlamak yerine kendinize bir “Yatırım Sepeti” yapmanızı öneriyorum. Risk, likidite ve verim beklentilerinize göre “Yatırım Sepetinizin” içine TL mevduat, döviz mevduatı, altın, kripto para, hisse senedi, yatırım fonu gibi getiri araçlarından bir karışım yapabilirsiniz. Birikiminizin meblağına göre basit bir sepetle başlayıp, birikimleriniz büyüdükçe sepetinizi zenginleştirebilirsiniz.

Bülent Şenver

senver@turcomoney.com