ABD-Türkiye ticari ilişkileri üzerine bir analiz

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Türkiye’nin iç siyasetine doğrudan ve dolaylı müdahaleleri farklı araçlar ile sistematik olarak uygulayan ABD’nin iki ülke arasındaki ilişkilerin, Donald Trump yönetimi ile birlikte daha da bozulmakta olduğu bilinen bir gerçek olarak karşımızda duruyor. Sadece Türkiye’ye karşı olmayıp farklı ekonomik ve siyasi nedenlerle ticari partnerlerine karşı başlatılan ekonomik savaş, özellikle gelişmekte olan ülke ekonomileri üzerinde onarılması güç hasarlar meydana getiriyor.

Bu süreç 2003 yılı sonrasında negatif olmasına rağmen Türkiye lehine gelişmekte olan dış ticaret dengesi üzerinde de olumsuz bir etki meydana getirdi.

Kaynak: TÜİK

                                                   TRUMP, BUNU NİÇİN YAPIYOR?

Bu politika değişikliğinin uzantısı olarak hatırlanacağı üzere ABD iç siyasetine yönelik ve Türkiye’nin Rahip Brunson kararına karşılık yaptırım uygulaması sonucunda ABD Başkanı Donald Trump’ın Haziran ve Ağustos aylarında Türkiye’den ithal edilecek çelik ürünlerine %25 ve alüminyum ürünlerine %10 ek vergi ve daha sonra 2 katına çıkarılması kararından sonra Türkiye’de ABD’den ithal edilen ve resmi gazetede ilan edilen aşağıdaki 22 ürüne ek vergi getirmişti.

Kaynak: 15.08.2018 tarihli Resmi Gazete.

Alınan sıkı para politikası, karşılık oranlarının ve kamu harcamalarının azaltılması, turizmin olumlu seyretmesi, Katar ve Çin’den sağlanacak kaynaklara ilişkin haberlerin olumlu etkisi ile 6 seviyelerine doğru gerileyen Dolar’ın Eylül ve Ekim ayındaki mevsim etkisi ve enerji ihtiyacındaki artış ile yaşanacak enflasyon artışı ile tekrar 6,5 seviyesinin üzerine çıkabileceği beklenmelidir.

Özellikle demir-çelik ürünlerinin ihracatında oluşacak olumsuzluğun etkilerinin, inşaatın canlandırılması için üç büyük sektör temsilcisi kurumun ortak girişimi ile gündeme gelen kredi faiz ve vade kampanyası ile sınırlı kalabileceğini düşünüyorum. Ancak karşılıklı tarife değişiklikleri ile kendini gösteren negatif etkilerin yalnızca dış ticaret ile sınırlı olmayıp bölgesel güç, silah, uçak alımları yanında ve özellikle kurlar üzerinde de kendisini göstereceği unutulmamalıdır. 2018 Ocak ayı başında 3,76 olan Dolar kuru 15 Ağustos’ta 6,88’e ulaşarak %82’lik bir artış gösterdi.

Kaynak: TCMB

                                    TÜRKİYE’DE,  KUR ETKİSİ DAHA ÇOK HİSSEDİLDİ

Peki kur etkisi bizde neden daha fazla hissedildi?

Cari işlemler açığı, ülke açısından en önemli ekonomik göstergelerin başında geliyor. Bizim de içinde bulunduğumuz gelişmekte olan ülkeler, üretimlerinde ithal girdiyi (özellikle enerji) yüksek oranda kullandıklarından büyümelerinin temelini de ithalat oluşturuyor. Ancak bu açmaz, yani ekonomik büyüme için ithalatın artışı cari işlemler açığını da arttırıyor, cari açığın finansmanında kullanılan 450 milyar doların üzerindeki dış borçlanmanın maliyetini de yükseltiyor. Ki burada daha önce pek çok kez değindiğim uluslararası kredi derecelendirme şirketlerinin objektif olmayan değerlendirmelerin ve not düşürmesinin etkileri nedenini de eklersek bizde daha fazla hissediliyor.

Kaynak: TCMB

                                                    EYLÜL AYINDA NE BEKLENMELİ?

Alınan sıkı para politikası, karşılık oranlarının ve kamu harcamalarının azaltılması, turizmin olumlu seyretmesi, Katar ve Çin’den sağlanacak kaynaklara ilişkin haberlerin olumlu etkisi ile 6 seviyelerine doğru gerileyen Dolar’ın Eylül ve Ekim ayındaki mevsim etkisi ve enerji ihtiyacındaki artış ile yaşanacak enflasyon artışı ile tekrar 6,5 seviyesinin üzerine çıkabileceği beklenmelidir. Rusya-İran ve Türkiye arasındaki üçlü görüşme yanında F35-S400 pazarlıkları, Halk Bankası’na kesilmesi muhtemel ceza, İran ile enerji alımı süreçleri dikkatle izlenmeli ve bunların riski arttırıcı unsurlar olarak karşımızda durduğu unutulmamalıdır.

Sonbaharda ekonomi ve siyaset gündemini, hareketli günler bekliyor. Gelişmeler dikkatli ancak panik yapılmadan izlenmeli, gerçek dışı haberlere ise itibar edilmemelidir. İşletmeler açısından kabus görmemenin yolu ise risk yönetimi ve erken uyarı sistemlerini kullanmaktan geçiyor.

Doç. Dr. Mehmet Yazıcı

yazici@turcomoney.com