Alternatif finansman, KOBİ’lerin önünü açar mı?

Takipteki kredilerin yüzde 7 gibi kayda değer bir orana ulaşması, bankaların sermayelerinin erimesine ve bunun sonucunda da literatürde kredi tayınlaması denilen durumun oluşmasına ve bankaların kredi vermede isteksiz davranmalarına neden oluyor.

Özellikle İngiltere pazarında yoğun şekilde kullanılmakta olan alternatif finansman yöntemlerinin Türkiye’de de KOBİ’lerin önünün açılması ve risklerin bankacılık sektörü üzerinden alınarak dağıtılması konusunda faydalı olacak.

Avrupa ile karşılaştırıldığında ülkemizde oldukça sığ olan KOBİ finansal kaynak çeşitliliğinin Avrupa’daki benzerlerine paralel olarak artırılması gerekiyor. Alternatif finansman yöntemleri ile işletmelerimizi rahatlatacak ve sistemik risklerin etkilerini de azaltacak.

Son iki çeyrekte özellikle, perakende, inşaat ve gıda sektörlerinde yaşanan finansal daralmanın etkisi kendisini büyüme, istihdam ve kapasite kullanımlarında da gösterdi. Buna paralel olarak; bankaların kısıtlı kaynakları ile özellikle yüksek faiz getirisi yanında riskin dağıtılması, büyük ölçekli firmalarda finansal daralma etkisinin daha yüksek hissedilmesi ve artan konkordato başvuruları nedeni ile verdikleri KOBİ kredilerinde artış görüldü.

Toplam KOBİ Kredileri

 

Kaynak: BDDK Aylık Bülten

SORUNUN REEL SEKTÖRDEN BANKACILIĞA SIÇRAMA RİSKİ VAR

Ancak aynı şekilde BDDK verilerine göre, takipteki kredilerin yüzde 7 gibi kayda değer bir orana ulaşması, sermayelerinin erimesine ve bunun sonucunda da literatürde kredi tayınlaması denilen durumun oluşmasına ve bankaların kredi vermede isteksiz davranmalarına neden oluyor.

TÜSİAD Yüksek İstişare Konseyi Başkanı Tuncay Özilhan’ın dikkat çektiği şekilde ‘reel sektörün finansman sorunu çözülmezse sorunun bankacılık ve finans sektörüne sıçraması’ riski bulunuyor.

Takipteki KOBİ Kredileri

 

Kaynak: BDDK Aylık Bülten

FİNANS PİYASASINDA BANKACILIĞIN AĞIRLIĞI

Türkiye finans piyasasında bankaların önemli bir ağırlığı bulunuyor. Banka kredilerinin toplam finansal kaynaklar içindeki payı yüzde 20’ler civarında iken Türkiye’de bu oran Almanya ve Japonya’da olduğu gibi yüzde 70’lerin üzerindedir.

Ancak hem bu ülkelerden hem de Avrupa pazarından farklı olarak Türkiye’de leasing, faktoring, tüketici finansmanı ve sigorta şirketleri, gibi bilinen geleneksel finansal aracılar dışında alternatif finans sağlayan kurum ve kurumlara ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmuyor. Melek yatırım ve girişim sermayesi şirketlerini ise zaten KOBİ finansmanı ilgilenmemeleri nedeni ile kapsam dışında bırakıyorum.

KOBİ’LERİN ÖNÜNÜN AÇILMASI VE RİSKLERİN DAĞITILMASI İÇİN FAYDALI

Risk yönetiminin temel kurallarından birisi de yumurtaların aynı sepete konulmamasıdır. Reel sektörün sağlıklı işlemesi için gerekli olan finansal kaynakların yalnızca bankacılık sektörüne bağlanması da aynı riskin ortaya çıkmasına neden oluyor.

Özellikle İngiltere pazarında yoğun şekilde kullanılmakta olan alternatif finansman yöntemlerinin Türkiye’de de KOBİ’lerin önünün açılması ve risklerin bankacılık sektörü üzerinden alınarak dağıtılması için faydalı olacağını düşünüyorum.

İngiltere Hariç ve İngiltere Dahil Avrupa Alternatif Finansman Pazarı

Kaynak: Avrupa Alternatif Finans Raporu 2018

Avrupa’da son 5 yıl içinde başta İngiltere olmak üzere tüm AB konseyine üye 45 ülkede yapılan araştırmaya göre pazarın yüzde 73’ü İngiltere ve yüzde 27’si diğer 44 ülkeden oluşuyor. Ağırlık İngiltere’de olmakla birlikte diğer ülkelerde de alternatif finans pazarının hızla büyüme kaydettiği görülüyor.

AVRUPA’DA YAYGIN ALTERNATİF FİNANSMAN YÖNTEMLERİ

Farklı kaynaklardan derlediğim Avrupa’da yaygın alternatif finansman yöntemlerinin bir kısmı aşağıdaki tabloda yer alıyor:

 

Alternatif Finansman Modeli	Tanımı	2016 İşlem Tutarı (Milyon EUR)	Pazar Payı (yüzde )
P2P Tüketici finansmanı (Kredi bazlı kitlesel fonlama)	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar tüketiciye online yüksek faizli kredi sağlıyor.	697	33
P2P İşletme finansmanı (Kredi bazlı kitlesel fonlama)	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar işletmeye online yüksek faizli kredi sağlıyor.	350	16
Fatura ticareti	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar işletmelerin fatura veya senetlerini limit bazında online iskonto ediyorlar.	252	12
Sermaye tabanlı kitle fonlaması	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar yenilikçi fikirli işletmelerin hisselerinden pay alıyor.	219	11
Ödül tabanlı kitle fonlaması	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar birey, işletme veya projenin başarıya ulaşması halinde önceden kararlaştırılmış para dışı bir ödül taahhüt ediliyor.	191	9
Gayrimenkul kitle fonlaması	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar gayrimenkul finansmanı için sermaye veya sermaye benzeri kaynak temin ediyor.	109	5
P2P İpotekli finansman (Kredi bazlı kitlesel fonlama)	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar birey veya işletmelere ipotek karşılığı kredi sağlıyor.	95	5
Bilanço İşletme Kredisi	Fon sağlayıcı platform İşletmelere doğrudan nakdi kredi sağlıyor.	59	3
Bağış bazlı kitle fonlaması	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar faydasına inandıkları projelere diledikleri miktarda bağış yapabiliyor.	32	2
Borç tabanlı menkul kıymetler	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar işletmelerin tahvil veya finansman senetlerini sabit bir faizle satın alıyor.	23	1
Bilanço tüketici kredisi	Fon sağlayıcı platform İşletme ortağı tüketicilere doğrudan nakdi kredi sağlıyor.	17	1
Mini bonolar	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar şahsi borç senetlerini satın alıyor.	10	1
Kar paylaşımı	Bireysel ve kurumsal fon sağlayıcılar girişimin elde edeceği kar veya kar payı karşılığı hisse veya finanman senedi alıyor.	8	1
Bilanço gayrimenkul kredisi	Fon sağlayıcı platform İşletme veya ortağı tüketicilere ipotekli doğrudan nakdi kredi sağlıyor.	1	0

Kaynak: Avrupa Alternatif Finans Raporu 2018 ve 5. İngiltere Alternatif Finans Endüstrisi Raporu 2018.

ÖNERİ: YENİ FİNANSMAN YÖNTEMLERİ SİSTEME KATILMALI

Görüldüğü üzere Avrupa ile karşılaştırıldığında ülkemizde oldukça sığ olan KOBİ finansal kaynak çeşitliliğinin Avrupa’daki benzerlerine paralel olarak artırılması, alternatif finansman yöntemleri ile işletmelerimizi rahatlatacağı gibi, sistemik risklerin etkilerinin azaltılması açısından da etkili bir yöntem olacak.

Bu kapsamda vakit kaybetmeden yeni finansman yöntemlerinin sisteme katılması yanında, yasal, denetim ve lisanslama alt yapılarının hazırlanması, şirket ve bireysel kredi değerliliğinin ölçülmesine yönelik ortak sistemlerin ve data paylaşımının geliştirilmesi gerekiyor.

Doç.Dr. Mehmet YAZICI

Bursa Teknik Üniversitesi

İTBF İşletme Bölümü Öğretim Üyesi

yazici@turcomoney.com