AVRUPA PAZARI İÇİN FIRSAT KAPISI

Gunumuzde Avrupa ulkelerindeki pazarlara ulaşmak isteyen bircok ulke icin onemli bir kapı olan Bosna-Hersek, 1992 yılında Yugoslavya’dan bağımsızlığını kazandı. Ancak kısa bir sure sonra patlak veren ic savaş, 1995 yılı sonuna kadar surdu. 14 Aralık 1995 yılında imzalanan Dayton Anlaşması ile kurulan Bosna-Hersek’in yuzde 82’sini Bosna, yuzde 12’sini Hersek oluşturuyor. Bosna-Hersek Federasyonu ülkenin yuzde 51,48’ini, Sırp Cumhuriyeti ise yuzde 48,52’lik bolumunu kaplıyor.

KISACA BOSNA HERSEK…

Avrupa kıtasının güney doğu, Balkan yarımadasının kuzey batı köşesinde yer alan Bosna Hersek; doğuda Sırbistan, güney doğuda Karadağ, kuzey ve batı yönlerinde Hırvatistan ile komşudur. Avrupa Birliği üyesi değil. Ancak kullanılan resmi paranın Konvertible Mark (KM) olması dikkat çekici. Demir paralar: 5, 10, 20 ve 50 Pfenning ile 1 ve 2 KM şeklinde. Kağıt paralar ise 1,5,10,20,50,100 ve 200 KM olarak tedavülde bulunuyor. KM döviz kuru EURO’ya endeksli 1,96 KM= 1 Euro’ya sabitlemiş. Döviz değişimi sadece bankalar, postaneler ce döviz büfelerinden yapılabiliyor.

BOŞNAKLARIN BİLGE KRALI ALİYA İZZETBEGOVİç (1925-2003)

Bosna Hersek’in efsanevi lideri Aliya İzzetbegoviç, 1925 yılında doğdu. Müslüman kimliği nedeniyle hayatının önemli bir bölümünü hapislerle geçti. 1989 yılında Yugoslavya’nın dağılma süreci sırasında ilan edilen af sonucu özgürlüğüne kavuştu. 1990 yılında İslam Manifestosu’yla tüm dünyanın dikkatini çeken Bilge İzzetbegoviç, birlik ve beraberliğin en önemli unsur olduğunun altını çizerek “Müslümanların Yeniden İslamlaşması” kavramını haykırdı. 1990’da ortak yönetimin başakanı seçilen İzzetbegoviç, 1992-1995 Bosna Savaş’ında anahtar rol oynayan isimler arasında yer aldı. Sağlık sorunları nedeniyle 2000 yılında başkanlıktan ve partisinin başkanlığından çekildi. Cesareti ve kararlı duruşuyla tüm Boşnakların gönlünde taht kuran Bosna Hersek’in ilk Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç, 2003 yılında Sarayosna’da hayata veda etti.

SİSTEM BİRAZ KARMAŞIK

Bosna-Hersek idari yapı olarak Bosna-Hersek Federasyonu ile Sırp Cumhuriyeti olmak uzere siyasi, hukuki otoriteye sahip iki farklı entiteden oluşuyor. Her iki entitenin de ayrı yasama organları ve hukumetleri var. Bu iki entitenin yanında Brcko Bolgesi, Merkezi hukumetin kontrolunde ozerk bir yapıya sahip. Bosna–Hersek Federasyonu 10 kantondan meydana geliyor. Sırp Cumhuriyeti ise kendi icinde bölgeler ve belediyeler şeklinde yapılanıyor. Ulkenin siyasi yapısının başında Cumhurbaşkanlığı Konseyi geliyor. Her uc milletin birer temsilcisinin bulunduğu bu Konsey, dort yıllık bir sure icin goreve geliyor. Başkanlık, uyeler arasında sekizer aylık donemlerle değişiyor. Cumhurbaşkanının yanında,
parlamentonun altında gorev yapan Bakanlar Kurulu diğer onemli bir kurum. Başbakan ve dokuz bakandan oluşan Bakanlar Kurulu’ndaki bakanların Konsey’de olduğu gibi, her birinin diğer milletlerden ikişer yardımcısı var. Soz konusu kurumların yanında Temsilciler Meclisi ve Bosna-Hersek Halk Meclisinden oluşan Bosna-Hersek Parlamentosu bulunuyor

BOŞNAKLAR, SIRPLAR VE HIRVATLAR

Bosna-Hersek’te savaş sebebiyle 1991 yılından bu yana nufus sayımı yapılamıyor! Savaş sonucu yaşanan yıkım ve goc sebebiyle kesin nufus rakamları bilinmemekle birlikte 2012 yılı Temmuz ayı itibariyle nüfusun 3.879.296 civarında olduğu tahmin ediliyor. Etnik grupların toplam nufus içindeki oranları ise şoyle: Boşnaklar, yuzde 48, Sırplar yuzde 37,1, Hırvatlar yuzde 14,3, diğer gruplar yuzde 0,6 oranında. Toplam nufusun yuzde 40’ını Muslumanlar, yüzde 31’ini Hristiyanlar, yuzde 10’unu ise diğer gruplar oluşturuyor.

İŞ GüCü UCUZ

Bosna-Hersek 2010 yılı verilerine gore; 2,6 milyon iş gucu ile dunyada 109. sırada yer alıyor. Nufusun yuzde 20,5’i tarımda, yüzde 32,6’sı sanayide, yuzde 47’si de hizmetler sektorunde calışıyor. İşsizlik oranı resmi olarak 2011 yılı icin yaklaşık yuzde 43 olarak tahmin ediliyor. Ulkedeki işgucu batı standartlarına gore ucuz. Universiteye giren oğrenci sayısı artıyor. Yemyeşil dağları ve berrak akarsuları acısından dünyanın sayılı ulkelerinden biri olan ve bu nedenle “Orman Ulkesi” olarak bilinen Bosna-Hersek’in doğal kaynakları arasında komur, demir cevheri, boksit, bakır, kurşun, cinko, kromit, kobalt, manganez, nikel, kil, jipsiyum, tuz, kum, orman ve akarsuları saymak mumkun.

üLKENİN YüZDE 53’ü ORMANLIK AĞAç İŞLEME SANAYİSİ GELİŞMİŞ

Bosna-Hersek’in yuzde 53 ormanlık alanlarla kaplı.2.709.800 hektarlık yemyeşil ormanlık alana sahip ulkede;ağac işleme sanayi ihracatı toplam ihracatın yuzde 25’ini, GSMH’nın yuzde 10’unu ve toplam istihdamın da yüzde 15’ini oluşturuyor. Bosna-Hersek’ te yaklaşık 1500 civarında ağac işleme ve 50 civarında mobilya yapım atolyesi/fabrikası bulunuyor.

TARIM VE HAYVANCILIKTAKİ FIRSATLAR

Gecmişte ekonomisi tarıma dayalı olan Bosna Herkes, bugun gıda ihtiyacının sadece yarısını karşılayabiliyor. Buğday, mısır, yulaf, arpa Bosna Bolgesinin, tutun, pamuk, uzum ve diğer meyveler ise Hersek Bolgesinin başlıca tarım urunleri. Bosna-Hersek’de tarım yurt ici gayri safi milli hasıladan yuzde 8,3 oranında pay alıyor. Bu oran Bosna-Hersek Federasyonu’nda yuzde 7’ye duşuyor, Sırp Cumhuriyeti’nde ise yuzde 17’ye cıkıyor. Bosna-Hersek’in tarımsal arazi varlığı 2.450.000 hektar. Bu arazi varlığının 1 milyon hektarı tarla bitkileri tarımına ayrılmış ve bunun yuzde 40’ı halen kullanılmıyor. Meyve bahceleri 36 000 hektarlık bir alanı sahip, bağların kapladığı alan 4 000 hektar. Cayır ve meraların kapladığı alan ise 1 405 000 hektar. İşlenen arazilerin yuzde 54’unde tahıl uretimi
yapılırken, buğday ve mısır başı cekiyor. Toplam hayvansal uretim olarak 83 000 ton et (canlı ağırlık olarak), 530 milyon litre sut uretiminden bahsetmek mumkun. Ulkenin her yerinde bulunan akarsular kucuk ve buyuk kapasiteli balık ciftlikleri icin uygun. Ozellikle alabalık ve sazan yetiştiriciliğinde onemli yatırım fırsatları var.

ORGANİK TARIM İCİN BİCİLİMİŞ KAFTAN

Bosna-Hersek tarım arazilerinin neredeyse yarısı hiçbir kimyasal gubreleme ve ilaclamaya maruz kalmadığı için organik tarıma oldukca musait. İklim şartlarının uygunluğu, eğitimli ve tecrubeli iş gucu bu konuda ulkede yatırımı cazip kılan unsurlar. Mali kaynakların yetersiz olması, mevcut işletmelerin tumuyle modernizasyon ihtiyacı bu konuda ulkenin buyuk olcude dışa bağımlı olmasına neden oluşturuyor. Bosna Hersek icin sorun olarak one cıkan bu durum, tarımsal uretimde yatırım yapmak isteyen yabancılar icin oldukca cazip fırsatlar doğuruyor. Dunya genelinde organik tarıma talebin artması ve Bosna Herkes pazarının Avrupa’ya komşu olduğu duşunulduğunde bu ülkede yapılacak tarımsal uretimin ne denli kazanclı olabileceği ortaya cıkıyor.

TARIM VE GIDA URUNLERİNDE NELER İHRAC EDİLEBİLİR?

Bosna-Hersek’te tarım ve gıda sanayi urunleri uretimi ic talebi karşılamıyor, bu nedenle ithalata ihtiyac var. Turkiye’den Bosna-Hersek’e birkaç istisna dışında her turlu tarım urununu ve gıda maddesini ihrac etmek mumkun. Orneğin Boşnaklar recel değil marmelat seviyor. Bakliyat tuketimlerinin az olduğunu, savaş sırasında aşırı tuketimin verdiği bıkkınlık nedeniyle konserve gıda ve pirinc tuketimlerinin az olduğunu hatırda tutmakta yarar var.