Aynı dili konuşarak ticaret yapıyoruz

♦ Azerbaycan’ın bağımsız bir devlet olmasında Türkiye’nin büyük katkıları var. Kökleri geçmişe dayanan tarihi, sosyal ve kültürel birlikteliğimizin yanında Türk işadamları olarak, aynı dili konuşarak ticaret yapabildiğimiz tek ülkenin Azerbaycan olduğunu unutmamalıyız.

♦ İki ülke arasındaki 3 milyar dolarlık ticaret hacmini, 10 milyar dolara yükseltmeyi hedefliyoruz. Türkiye, Azerbaycan’a 2 birimlik ihracat, 1 birimlik ithalat yapıyor. Fakat önümüzdeki dönemde Türkiye’nin enerjideki ithalatı nedeniyle bu dengeler değişecek.

♦ Azerbaycan’da değişik sektörlere yapılan doğrudan Türk yabancı sermaye yatırımları 6.5 milyar dolar, müteahhitlik projelerinin toplam tutarı ise 3.9 milyar dolar seviyelerinde seyrediyor. Enerji dışındaki yatırımlarda Türkiye 1. sırada yer alıyor.

BİR MİLLET İKİ DEVLET
Tarihi, kültürel, sosyal ve ekonomik açıdan köklü ilişkilere sahip olan Türkiye ve Azerbaycan, özellikle enerji alanında gerçekleştirilen dev projelerle birbirine daha da yakınlaşıyor. “Tek millet, iki devlet” şeklindeki yaklaşımla uluslararası arenada karşılıklı olarak birbirini destekleyen Türkiye ve Azerbaycan devlet liderleri, kardeş ülke olmanın farkını her fırsatta ortaya koymaya gayret ediyor. Dünden bugüne yaşanan süreci en iyi bilen ve yıllardır Azerbaycan’ı yakından tanıyan bir isim olması nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkileri DEİK Türkiye Azerbaycan İş Konseyi Başkanı Cengiz Gül ile, Azerbaycan ekonomisini ve Türkiye ile olan ilişkileri konuşuyoruz:

♦ Türkiye ile Azerbaycan birbirleri için ne ifade ediyor?
İki ülkeyi birbirine bağlayan enerji köprüleri, demiryolları, petrol ve doğalgaz hatları önemli ekonomik birliktelikler olarak ifade edilebilir, fakat Türkiye ile Azerbaycan’ın birbirleri için önem arz etmesinin aslında üç temel nedeni var. Birincisi; Azerbaycan devletinin kurulmasında,
Türkiye’nin önemli katkıları olmuştur. 1918 yılında Kafkasya’yı kurtarmak üzere yola çıkan Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, Kafkasya bölgesinde bazı yeni devlet oluşumlarına destek verdi.

Bunlardan biri de Azerbaycan’dı. Kısa ömürlü olmasına rağmen bu oluşum Azerbeycan’ın, 1921 yılında SSCB’ne kurucu Cumhuriyet olarak katılmasını sağladı. Dolayısı ile Azerbaycan’ın uluslararası arenada devlet olarak kabul edilmesinde Türkiye’nin büyük rolü var. Daha sonra Azerbaycan’ı ilk tanıyan ülke, yine Türkiye oldu.

İkincisi ise; Azerbaycan’ın merhum lideri Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev; ‘Bir millet iki devlet’ söylemine büyük önem verirdi. Azerbeycanlı kardeşlerimiz gibi Türkiyelilerin de dillerinden hiç düşürmedikleri bu özlü söz, iki temel anlam içeriyordu. İlki, her ne kadar iki devlet olsak da, birlik ve beraberlik açısından tek milletiz. Türkiye Türkleri ve Azerbaycan Türkleri birbirinin en yakın akrabaları, kardeşleridir.

Dolayısı ile ilk anlam uluslararası arenada birbirimize her konuda destek olmalıyız, kardeş olduğumuzu unutmamalıyız vurgusudur. İkinci anlam ise her ne kadar tek millet olsak da, Türkiye ve Azerbaycan olarak iki ayrı devletiz ve uluslararası arenada bu ülkelerin kendine özgü menfaatleri olabilir. Dolayısıyla kimse kimsenin iç işine karışmamalı vurgusudur.

Türkiye ile Azerbaycan’ı birbirine bağlayan en önemli üçüncü neden ortak dilin konuşuluyor olmasıdır. Türk işadamlarının dünya genelinde, tercümana ihtiyaç duymadan konuşup, anlaşabildiği tek ülke Azerbaycan’dır, elbette Azerbaycanlılar için de Türkiye’dir. çevrenize bakarsanız Türkçe‘yi sizin anlayabileceğiniz şekilde konuşan ve sizin konuştuğunuz Türkçe‘yi anlayan tek ülkenin Azerbaycan olduğunu göreceksiniz. Hem Türkçe konuşup, hem de Türkiye Cumhuriyeti’ne sınırı olan tek ülke de Azerbaycan’dır. Dil ucundaki 11 km’lik sınırla Nahçıvan’a, dolayısıyla Azerbaycan’a sınır komşusuyuz.

TİCARET HACMİNDE DENGELER DEĞİŞECEK
♦ Azerbaycan’ın ekonomik performansını ve Türkiye ile ticari ilişkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz?

1991 yılında kurulan Azerbaycan, o günden bu yana önemli bir devlet olma yolunda ilerliyor. Geçen zaman zarfında gerçekten hızlı adımlar atıldı. 2004 yılına kadar yaşanan bocalama döneminin ardından hızlı bir kalkınma dönemi başladı. Azerbaycan bu dönemde fert başına 450 dolarlık doğrudan yabancı sermaye yatırımı alarak büyümeye başladı.

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 3 milyar dolar civarında, bu rakamı 10 milyar dolara çıkarmayı hedefliyoruz. Türkiye, Azerbaycan’a ihraç ettiği oranın yarısı kadar ithalat yapıyor. İki ülke arasındaki ticari ilişkilerde ticaret dengesi Türkiye’nin lehine gerçekleşiyor ama önümüzdeki birkaç yıl içerisinde Türkiye’nin enerji ithalatından kaynaklanacak nedenlerle dengeler değişecek. Türkiye daha fazla ithal eden ülke olacak.

ASRIN PROJELERİ DEVREDE
♦ Petrol ve doğalgaz kaynaklarıyla ön plana çıkan Azerbaycan’la enerji projeleri geliştiriliyor bununla ilgili neler söyleyeceksiniz?
Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı projesi asrın projesi olarak tanımlandı. Bu proje Türkiye ile Azerbaycan arasındaki bağı stratejik ortaklık seviyesine çıkardı. İki ülke arasındaki kardeşlik bağı bu enerji projeleriyle daha da güçlendi. Bakü-Tiflis Ceyhan Boru Hattı’ndan geçen petrolden Türkiye geçiş ücreti alırken, alternatif koridor imkanına kavuşan Azerbaycan petrolünü diğer ülkelere rahatça satma imkanı kazandı. Eğer bu alternatif hat olmasaydı Azerbaycan, sadece Novorossiysk ve Supsa hatlarına bağımlı kalacaktı.

öte yandan Bakü-Tiflis-Kars demir yolu projesi de son derece önemli. Bu proje hem Azerbaycan’la Türkiye’yi birbirine bağlıyor, hem de Avrupa ile Asya arasında önemli bir köprü oluyor. Demiryolunun faaliyete geçmesiyle nakliyede sıkıntı çeken Türk işadamları, mallarını daha rahat ve ucuz sevk edebilme imkanı bulacak. öte yandan bu hat, Türk ihraç ürünlerinin rekabetinin artmasında da önemli rol oynayacak.

Ayrıca Bakü-Tiflis–Erzurum gaz hattı projesinin devamında, gazın Avrupa’ya nakli söz konusu. Bu projedeki gazın bir kısmı Türkiye tarafından kullanılırken, bir kısmı Avrupa’ya ulaştırılmış olacak. Dolayısıyla Azerbaycan’ın gazı yine uluslar arası pazarlara Türkiye üzerinden taşınacak. Bu gazın ve demir yollarının Türkiye açısından bir başka önemi daha var. Gaz hattı da, demir yolu hattı da Kars üzerinden, Nahçıvan’a bağlanacak. Bilindiği üzere şu an Nahçıvan’a ile Azerbaycan arasında bir sınır bağlantısı yok. Fakat bu şekilde Azerbaycan ile Nahçıvan birbirine bağlanmış olacak.

AZERBAYCAN’DA YATIRIM FIRSATLARI
♦ Azerbaycan’da en çok hangi sektörler ön plana çıkıyor, devlet desteği en fazla hangi alanlara aktarılıyor?
Azerbaycan’da ihracatın büyük bölümü enerji üzerine kurulu. Fakat Azerbaycan 2003 yılından itibaren enerjiden elde ettiği geliri, enerji dışındaki alanlara yatırıma dönüştürüyor. Ekonomide çeşitlendirmeyi hedefleyen bu proje hayata geçmiş durumda. Azerbaycan bu yolla ihraç sektörlerinde ve ürün bazında çeşitlendirme yolunu seçmiş oluyor. Enerji dışında öne çıkan sektörlerin başında bilişim, yüksek teknolojiler, tarım, teknik tarım, sağlık ve turizm gibi sektörler geliyor. Bu sektörlere Azerbaycan devleti ciddi destekler sağlıyor, özellikle teknik tarıma büyük destekler veriliyor.

Turizm ve sağlık yatırımlarında da devletin önemli katkıları oluyor. Yabancı yatırımcılarının şirket kurmaları kolaylaştırılmış olup “Tek pencere sistemi” uygulaması ile sadece tek bakanlık müracaatı ile üç günde kuruluş işleminizi tamamlayabilirsiniz. Bürokratik işlemlere tamamen son verildi diyebiliriz.

Azerbaycan’da ön plana çıkan ve yatırımcılar için önemli potansiyel arz eden sektörler şöyle sıralanabilir:
1. İnşaat malzemeleri: çimento, demir, kereste, elektrik malzemeleri, havalandırma sistemleri, demir-çelik boru ve dirsekler, izolasyon malzemeleri, aksesuarlar, vanalar, prefabrik yapılar.
2. Kimya: Plastik ve plastik ürünleri, lastik, gübre, inşaat kimyasalları, boya ve koruyucular, kağıt, karton ve sanayi tipi temizlik malzemeleri.
3. Sağlık: İlaç, eczacılık ürünleri, tıbbi cihazlar, dişçilik ürünleri, sarf malzemeleri.
4. Tarım: Tohum, tarım makineleri, ilaçlar ve kimyasallar, fide ve fidanlar, laboratuar aletleri, servis, sulama sistemleri.
5. Tekstil: Pamuk ipliği, deri ve deri mamulleri, ayakkabı, iş güvenliği malzemeleri, konfeksiyon, spor giyim.
6. Bilişim: Dijital telefon sistemleri, postanelerin modernizasyonu, yazılım ve donanım üretimi, güvenlik sistemleri, özelleştirmeler.
7. Gıda sektörü: Tavuk eti, süt ve süt ürünleri, makarna, bisküvi, şekerleme, çikolata, narenciye, bira, işlenmiş gıda, et ürünleri, alkolsüz içkiler.
8. İmalat sektörü: Binek araçları, otomobil lastikleri, yan sanayi, bisiklet, motosiklet, beyaz eşya, kahverengi eşya, oyuncak.

♦ Türkiye Azerbaycan İş Konseyi olarak yatırım yapmak isteyenlere ne tür kolaylıklar tanıyorsunuz?
Azerbaycan’da iş yapmak isteyen firmalar bize başvurduğunda, İş Konseyi olarak bizler orada kimlerle temas kurması gerektiğini, hangi yolun takip edileceğini söylüyoruz. Talep olduğunda beraber Azerbaycan’a gidip oradaki ilgili yetkililerle görüşme sağlıyoruz. İş konseyi olarak zaman zaman toplantılar düzenleyerek her iki ülkenin işadamlarını bir araya getiriyoruz. Bu toplantıları hem Türkiye’de, hem de Azerbaycan’da yaparak iki ülkenin ticari ilişkilerini geliştirmeyi hedefliyoruz.

ALT YAPI İçİN 100 MİLYAR $ HARCANACAK
♦ Azerbaycan’ın ekonomik gidişatını beğeniyor musunuz?
2005-2007 yılları arasında büyüme rakamları %24, % 36 ve % 27 seviyelerinde. Tüm dünya da en hızlı büyüyen ülke olan Azerbaycan’ın, ekonomik olarak doğru yolda ilerliyor. Kriz döneminde bile % 10 büyüme başarı sağlandı. 2011 yılında da büyüme devam ediyor. 20 yıl içerisinde 650-700 milyar civarında bir gelir bekliyorlar. Bu gelirin büyük kısmı petrol dışındaki alanlara yatırım olarak planlanıyor. 2020 yılına kadar 100 milyar dolar civarında bir kaynak, alt yapı, yeniden yapılanma ve modern kentleşme yatırımları için harcanacak.

Turizm bölgesi olarak ayrılmış alanları var ve buralara yatırım yapılmaya başlandı. Petrol gelirlerinin petrol dışı alanlarda yatırım olarak planlanması; önümüzdeki dönemde ihraç ürünlerinin çeşitlendirileceği ve dış satımın arttırılacağını gösteriyor.

♦ Azerbaycan’ın Türkiye’ye yatırım yapma eğilimi nasıl?
Azeri işadamları için Türkiye önemli bir ülke. Keza Azerbaycan, Türkiye’de tek alana 5 milyar dolarlık PETKİM yatırımıyla rekora imza atmış durumda. Petkim yatırımları, özellikle İzmir’deki rafineler tek alana yapılmış en büyük yabancı yatırım özelliği taşıyor. ülkemizde böylesine başka örnek yok. Bu yatırımın önümüzdeki dönemde 10 milyar dolara çıkması bekleniyor.

TüRK İŞ ADAMLARINDAN 6.5 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM
♦ Yatırımcılar için fırsatlarla dolu Azerbaycan‘daki doğrudan Türk yabancı sermaye yatırımları 6.5 milyar dolar, müteahhitlik projelerinin toplam tutarı ise 3.9 milyar dolar seviyelerinde. Türk yatırımcılar, daha çok hangi sektörlere yatırım yapıyorlar?

1990’lı yılından itibaren Azerbaycan’a gitmeye başlayan Türk iş adamları, kardeş ülkede hemen hemen her sektörde kendilerine şans aradılar. Bu ülkedeki doğrudan Türk yabancı sermaye yatırımı 6.5 milyar dolar, müteahhitlik projelerinin toplam tutarı ise 3.9 milyar dolardır. Aklınıza gelebilecek her sektörde Türk iş adamları mevcut. ülkedeki yabancı yatırımların totaline baktığımız zaman Türkiye 3. sırada gözüküyor. Fakat enerji dışındaki yatırımlara baktığımız zaman Türkiye 1. sırada yeralıyor. Yani Türk iş adamı her alana yatırım yaparken, yabancı iş adamı sadece enerjiye yatırım yapıyor. Azerbaycan kayıtlarına göre şu anda 2.418 civarında Türk şirketi var fakat aktif olarak faaliyet gösteren 600 üzerinde şirket olduğunu biliyoruz.

Türkiye, Azerbaycan’da enerji sektörü dışındaki sektörlere en fazla yatırım yapmış olan ülkedir. Firmaların en faal oldukları alanlar ise telekomünikasyon, gıda, bankacılık ve sigorta, perakende ticaret, inşaat ve inşaat malzemeleri, tekstil, otomotiv, taşımacılık, kimyasal maddeler, petrokimya, demir-çelik, eğitim, medya, pazarlama ve fırıncılıktır. Bu faaliyetlerin bir kısmı ferdi girişim, bir kısmı küçük ve orta ölçekli işletmeler şeklinde başlamış ve zaman içerisinde özel sektörde Azerbaycan’ın öncü kuruluşları haline gelmişlerdir. 2009 yılında vergiler bakanlığı ziyaretimiz sırasında bakan birinci yardımcısı, Azerbaycan’daki Türk girişimcilerinin 1 milyar manatın üzerinde vergi ödemesi yaptıklarını açıklamıştı.

Turcomoney / Aralık 2011