Bireysel emeklilik sistemi gelecek vaat ediyor

Osman Akyüz

Devlet destekli Bireysel Emeklilik Sistemi uygulamaya başlandığı ilk ayda, sisteme girişte patlama yaşandı ve 85 bin yeni katılımcı sisteme katıldı. 2023’te sistemdeki fon büyüklüğü, 200 milyarın üzerine çıkacak.

ülkemizde bireysel emeklilik sistemi 2003 yılında başlatıldı. Gelişim, hiç de beklendiği gibi olmadı. İşin bünyesindeki vergi indiriminin sadece bordrolulara yönelik olması ve uygulama zorlukları sistemin gelişimi önündeki en önemli engel oldu. 2012 yılında yeniden ele alınan sisteme devlet katkısı getirilerek çok ciddi bir nakdi teşvik oluşturuldu. Sisteme giren ve sözleşme imzalayan her katılımcıya kendi yatırdığı aylık tutarın yüzde 25 kadar devlet katkısı sağlandı. Bir yıl içinde devletin yaptığı katkı, yıllık asgari ücretin yüzde 25‘i ile sınırlı. Bu tutar, 2013 yılı için 3 bin lira civarında. Ayrıca devlet katkısını karşılamak için 2013 yılı bütçesine konan ödenek 1.250 milyon lira.

Sisteme 18 yaşını doldurmuş olan kadın, erkek her Türk vatandaşı girebiliyor. Her yıl için kendi yatırdığı paralar yanında hesabına devlet tarafından yatırdığının yüzde 25’i kadar da katkı sağlanıyor. Emekli olabilmek için 56 yaşını doldurmuş olmak ve en az 10 tam yıl sistemde kalmak gerekiyor. Sisteme yatırılan paralar, emekli şirketi tarafından kurulmuş olan yatırım fonlarında ve yatırımcının tercihine göre farklı emeklilik planlarında değerlendirilir. Yılda 4 kez emeklilik planı, 6 kez de katkı payının fonlar arasındaki dağılım oranları ve dağılım tutarları değiştirilebilir. Emekliliğe hak kazandıktan sonra katılımcı birikimini ister toplu olarak, isterse aylık maaş ya da bir kısmını toplu para, bir kısmını maaş olarak alabilir.

Yatırılan paralar katılımcının isteği doğrultusunda değerlendirilir. Yatırımcı ister riski fazla hisse senedine, ister sabit getirili yatırımlara, isterse karışım yaparak değerlendirilmesini bireysel emeklilik şirketinden isteyebilir. Katılımcı emekliliğe hak kazandığında, emekli olduktan sonra almak istediği maaş tutarını ve emeklilik maaşı almak istediği süreyi seçebilir. Tercihe göre aylık veya üçer aylık dönemlerde maaş alınabilir. Katılımcı istediği zaman şirketteki fonunun ulaştığı değeri alarak sistemden ayrılma hakkına sahip. Ancak, devletin yatırdığı katkı payı için hak ediş süreleri bulunuyor. Katılımcı ilk- üç yıl içinde sistemden çıkarsa hiç bir şey alınamıyor. üçüncü yılın sonunda devletin yaptığı katkının yüzde 15‘ini, altıncı yılın sonunda yüzde 35’‘ini, onuncu yılın sonunda yüzde 60‘ını, emekliliğe hak kazandığında ise tamamını alabiliyor. Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanılması ile sistemden vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılması durumunda devlet katkısı ve getirilerinin tamamına hak kazanılıyor. Diğer yandan, sisteme girişi teşvik için devlet katkısı yanında, Ocak 2013 tarihinden itibaren yüzde 8 olan yönetim gider kesintisi yüzde 2‘ye, yüzde 3.65 olan fon işletim ücreti de yüzde 2.28‘e düşürüldü.

KATILIM BANKALARINDAN BES HAMLESİ

Katılım bankaları, faiz hassasiyeti nedeniyle sistemden uzak duran tasarrufçuyu sisteme yönlendirmek için faizsiz yatırım fonları oluşturdular. Bu fonların oluşumunda, hisse senetleri için katılım endeksi, sabit getirili devlet kağıtları yerine kira sertifikası ve mevduat yerine katılma hesapları kullanıldı. Bireysel emeklilik sistemi uzun vadeli bir yatırım planı. Eğer devlet, her yıl brüt asgari ücretin yüzde 25‘i kadar sisteme ödeme yapmaya devam edecekse, sistemde bu yönetim ve işletim giderleri ile çalışacaksa, BES iyi getiri sağlamaya aday. Sağlamalı; çünkü kamu katkısı var ve uzun vadeli. Bireysel emeklilikte temel amaç, yurt içi tasarrufları artırmaktır. Bu artış ekonomik istikrar ve büyüme açısından büyük önem taşıyor. Son yıllarda ülkemizdeki tasarruf oranı yüzde 18’lerden yüzde 12’lere geriledi. Bu oranla OECD ülkeleri arasında sonuncuyuz. Uzun vade de ekonominin sürekli finansmanında ve cari açığın makul düzeylerde tutulmasında, yurt içi tasarrufların öncelikle yüzde 20’lerin üzerine taşınmasında zorunluluk bulunuyor.

Devlet destekli bireysel emeklilik sistemi, uzun vadeli tasarrufları artırmanın yanında, sosyal güvenlik sisteminin de tamamlayıcısı konumundadır. Yeni sistem uygulamaya başlandığı ilk ayda, sisteme girişte patlama yaşandı ve 85 bin yeni katılımcı sisteme katıldı. Sistemdeki toplam katılımcı 3 milyon 200 bine, fon büyüklüğü de 22 milyara ulaştı. 2023’te fon büyüklüğünün 200 milyarın üzerine çıkacağı tahmin ediliyor. Bu durum, sermaye piyasamızın gelişimi açısından da bu büyüklük önem arz ediyor. çünkü emeklik şirketleri, sermaye piyasasına uzun vadeli fon sağlayan yatırımcı kuruluşlardır.

YENİ SİSTEMİN AVANTAJLARI

Gelecek ve emeklilik adına tasarruf edip, birikim yapmak. Bu birikimleri düşük kesintiler ve yüksek getirilerle emeklilik şirketlerinde değerlendirmek. Ve tasarruf etmemiz için de devletin sisteme nakdi destek sağlaması. Hem kendimiz, hem de ülkemizin kazandığı bir sistem. Destek olmamız ve zaman kaybetmeden siteme dahil olmamız gerekmez mi?