Biz de insanız, hata yapabiliriz!

-Bir cerrahın, “Kusura bakmayın ameliyatta yanlışlıkla aort damarı kesilmiş. Hastayı kaybettik. Ben de insanım, bazen hata yapabilirim”. Bir pilotun, “Pardon yanlışlıkla iniş takımlarını açmayı unutmuşum. İnişimizde aşırı sürtünme olacak. Uçakta yangın çıkabilir. Özür dilerim ben de insanım, bazen hata yapabilirim” demesini kabul edebilir misiniz? Ben etmem. Bazı meslekler vardır, sıfır hata ile çalışmak zorundadırlar.

–Faiz oranı ve döviz kuru belirlendikten sonra bir Merkez Bankası Başkanı; “Pardon, özür dilerim. Faizi yanlış belirlemişim. Ben de insanım. Hata yapabilirim” derse ne olur? “Merkez Bankası Başkanı da insan. O da hata yapabilir” mi denilir, yoksa Merkez Bankası Başkanı’ndan hesap mı sorulur? Maalesef ülkemizde ekonomi yönetiminde karar alanlardan hesap sormak gibi bir kültürümüz yok. Yanlış karar alan, görevine hiçbir şey olmamış gibi devam ediyor.

-Dolar ve Euro para birimini yerel para olarak kullanmayan ülkelerde, faiz ve döviz birbiri ile yarışan iki yarışçıdır. Yerel paraya göre orta vadede hep yükselirler. Bazen yerel paranın faiz oranı arttırılarak Dolar ve Euro’nun artış hızı ile frenlenmeye çalışılır. Ülkenizde ithalat hacmi ihracat hacminden çok daha fazla ise ve şirketler ile bireyler, yerli para yerine döviz alıp döviz tutmak istedikleri sürece kur artışını, sağlıklı ve sürdürülebilir bir şeklide durduramazsınız.

“Biz de insanız hata yapabiliriz” sözü size çok doğru bir söz gibi görülebilir.

Tabi ki hepimiz insanız.

İnsanlar, bazen hata yapabilirler.

Hatalarımızdan ders alıp, hatalarımızı tekrarlamamak bizim görevimiz.

Ancak bazı mesleklerde çalışanların “Biz de insanız, hata yapabiliriz” demeleri kabul edilemez.

Bir cerrahın, “Kusura bakmayın ameliyatta yanlışlıkla aort damarı kesilmiş. Hastayı kaybettik. Ben de insanım, bazen hata yapabilirim”

Bir pilotun, “Pardon yanlışlıkla iniş takımlarını açmayı unutmuşum. İnişimizde aşırı sürtünme olacak. Uçakta yangın çıkabilir. Özür dilerim ben de insanım, bazen hata yapabilirim”

Demesini kabul edebilir misiniz?

BAZI MESLEKLER, SIFIR HATA İLE ÇALIŞMAK ZORUNDADIR

Ben etmem. Bazı meslekler vardır, sıfır hata ile çalışmak zorundadırlar.

Hasta öldüğünde, uçak düştüğünde, geri döndürülemeyen ölümcül sonuçlar doğuracak işlerde sorumluların hata yapması kabul edilemez.

Eşimin bir arkadaşı hastanede tedavi olurken ciğerlerinde oluşan rahatsızlığı iyileştirmek için kendisine antibiyotik verilmesi gerekmiş. Yapılan kültüre rağmen doktor işe yarayacak olan antibiyotiği vermek yerine uyarılmasına rağmen hastanın direnç gösterdiği antibiyotiği vermeye devam etmiş.

Yaptığı hata kendisine söylendiğinde, yapılan uyarıya karşılık olarak, pişkin pişkin;

“Ben de insanım. Bazen hata yapabilirim” cevabını vermiş.

Bir gece boğaz kenarında park edip ay ışığını seyrettikten sonra eve dönmek üzere arabayı çalıştırdığınızda, araba hızla denize doğru düşerken, direksiyon başındaki arkadaşınızın;

“Eyvah! Geri vites yerine yanlışlıkla ileri vitese takmışım. Ben de insanım hata yapabilirim”

Savunmasını kabullenebilir misiniz?

Bazı meslekler vardır, bu meslekleri icra ederken hata yapmamak gerekir.

Eğer yapılan hata sonucu bir hayat kaybı söz konusu ise bu tür meslekleri herkese yaptırmamak gerekir.

Belirli bir ehliyet, tecrübe ve beceri gerektiren bu işleri herkese yaptırmamak için kurallar koymak, sınırlamalar yapmak doğru olur.

HERKES, HER MESLEĞİ YAPAMAZ

Her mesleği herkes yapamaz.

Her meslek erbabı mesleğini icra etmeden önce, yapacağı işe uygun şartların olup olmadığını ve kendisinin işi yapabilecek bedensel, ruhsal uygunluğunun bulunup bulunmadığını değerlendirmek zorundadır.

Uygun değilse yapacağı işi yapmaması gerekir.

Mikrop dolu, pislik içinde bir ameliyathanede cerrahın hastayı ameliyat etmemesi, yakıtı boşalmış bir yolcu uçağını pilotun havalandırmaması, sarhoş bir otobüs şoförünün direksiyon başına oturup yolculuğa çıkmaması gibi.

Faiz oranı ve döviz kuru belirledikten sonra bir Merkez Bankası Başkanı;

“Pardon, özür dilerim. Faizi yanlış belirlemişim. Ben de insanım. Hata yapabilirim” derse ne olur?

Bazıları bu durumda;

“Aman canım ne olacak. Merkez Bankası Başkanı da insan. O da hata yapabilir” diyerek bu durumu kabullenir mi? Yoksa Merkez Bankası Başkanı’ndan hesap mı sorar?

YANLIŞ KARAR ALANIN, ALDIĞI KARAR YANINA KAR KALIYOR

Maalesef ülkemizde ekonomi yönetiminde karar alanlardan hesap sormak gibi bir kültürümüz yok. Yanlış karar alanın aldığı karar yanına kar kalıyor. Görevine hiçbir şey olmamış gibi devam ediyor. Kendisini o göreve getiren siyasi otoriteyi memnun ve tatmin ettiği müddetçe de görevine devam ediyor.

Dolar ve Euro para birimini yerel para olarak kullanmayan ülkelerde, faiz ve döviz birbiri ile yarışan iki yarışçıdır. Yerel paraya göre orta vadede hep yükselirler. Zaman zaman yerel paranın faiz oranını arttırarak Dolar ve Euro’nun artış hızı el freni ile frenlenmeye çalışılır. Bu yanlıştır. Bir süre araba fren tutar gibi görünse de sonunda el freni işe yaramamaya başlar. Araba yeniden hızlanır.

KUR ARTIŞINI AYAK FRENİ İLE SAĞLIKLI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR ŞEKİLDE DURDURAMAZSINIZ

Ayak freni nerede diye sorabilirsiniz. Ayak frenine basabilmek için öncelikle oturduğunuz yerden ayaklarınızın ayak frenine yetişmesi gerekir. Ülkenizde ithalat hacmi ihracat hacminden çok daha fazla ise ve şirketler ile bireyler yerli para yerine döviz alıp döviz tutmak istedikleri sürece ayağınız frene yetişmez. Kur artışını ayak freni ile durdurmaya çalışsanız da sağlıklı ve sürdürülebilir bir şeklide durduramazsınız.

Yerli paranın faiz oranı artarken döviz kurunun artış hızının yavaşlaması beklenir.

Döviz girdisi ve çıktısı açık veren, cari açığın yüksek olduğu ülkelerde döviz kur artışını durdurmak mümkün olmaz. Bu yarışta çoğu kez döviz kuru hep önde koşar.

Bir ülkenin ekonomisinden sorumlu hükümet, bakanlar ve Merkez Bankası gibi kurumların yöneticileri siyasetten emir almadan doğru olan kararları alabilecek bilgi, beceri ve tecrübeye sahip olmalıdır. Doğru kararları kimseden korkmadan ve çekinmeden alabilmelidirler.

Bazı meslekler vardır, bu meslekleri yaparken hiçbir hata yapmamak gerekir.  Merkez Bankası Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, Başbakanlık (Cumhurbaşkanlığı) gibi.

Bu sorumluluğun bilinci ile mesleğini yapan insanlar başarılı, itibarlı ve güvenilir olurlar.

Bülent Şenver
senver@turcomoney.com