Ara 1, 2020

Yazıyı Büyüt

Yazıyı Küçült

Cari açık ve bütçe açığı alarm veriyor

Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 2,13 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 11,89 olarak gerçekleşti. Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 0,97 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 11,75 olmuştu.

Ağustos ayında işsizlik oranı yüzde 13,2 oldu. İşsiz sayısı 4 milyon 194 bin kişi olarak gerçekleşti. İşsizlik erkeklerde yüzde 11,9; kadınlarda yüzde 15,9 oldu. Temmuz ayında ise işsizlik oranı yüzde 13,4 seviyesinde gerçekleşirken, işsiz sayısı 4 milyon 227 bin kişi olmuştu.

Cari işlemler açığındaki yükseliş sürüyor. Geçen yıl Eylül ayında 2.8 milyar dolar fazla veren cari işlemler bu Eylül’de 2.36 milyar dolar açık verdi. 12 aylık cari açık 27.54 milyar dolar oldu. Ağustos’ta aylık açık 4.63 milyar dolar, 12 aylık açık ise 23.2 milyar dolardı.

Bütçe açığı da artmaya devam ediyor. 2019 Ocak-Ekim döneminde 100.7 milyar TL açık veren bütçe bu yılın aynı döneminde 145.5 milyar TL açık verdi. 2019 yılı Ocak-Eylül dönemindeki açık 140.6 milyar TL açık olmuştu.

Son olarak açıklanan ekonomik verilere göre, Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 2,13 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 11,89 olarak gerçekleşti. Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 0,97 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 11,75 olmuştu.

Cari işlemler açığında ise artış var. Geçen yıl Eylül ayında 2.8 milyar dolar fazla veren cari işlemler bu Eylül’de 2.36 milyar dolar açık verdi. 12 aylık cari açık 27.54 milyar dolar oldu. Ağustos’ta aylık açık 4.63 milyar dolar, 12 aylık açık ise 23.2 milyar dolardı.

Bu gelişmede, dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3.04 milyar dolar artarak 3.7 milyar dolara yükselmesi ve hizmetler dengesi kaynaklı net girişlerin geçen yılın aynı ayına göre 2.86 milyar dolar azalarak 1.69 milyar dolara gerilemesi etkili oldu.

Bütçe açığı da yükseliyor. 2019 Ocak-Ekim döneminde 100.7 milyar TL açık veren bütçe bu yılın aynı döneminde 145.5 milyar TL açık verdi. 2019 yılı Ocak-Eylül dönemindeki açık 140.6 milyar TL açık olmuştu.

Son açıklanan verilere göre, makroekonomik gelişmeler şu yönde oldu:

ENFLASYON DİRENÇLİ

Ekim ayında tüketici fiyatları yüzde 2,13 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 11,89 olarak gerçekleşti. Bu dönemde temel mal, alkol-tütün-altın ve gıda fiyatlarının katkısı belirleyici oldu. ÖKTG-B ve ÖKTG-C göstergelerinin yıllık değişim oranları yüzde 12,00 ve 11,48 olarak gerçekleşti.

Grafik: TÜFE ve Çekirdek Enflasyon

Kaynak: TCMB

TCMB, fiyat hareketlerine dair açıklamasında “Temel mal grubu enflasyonu Ekim ayında 0,41 puan artışla yüzde 12,09 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal ve diğer temel mallarda yükselirken giyim ve ayakkabı grubunda gerilemiştir. Böylelikle, söz konusu gruplarda döviz kuru gelişmeleri ve sektörel talep koşullarına bağlı ayrışma devam etmiştir. Altın hariç dayanıklı mallarda yüksek fiyat artışları alt kalemler genelinde sürmüş; mobilya, otomobil ve beyaz eşya fiyatlarındaki artışlar öne çıkmıştır. Bu dönemde, diğer temel mal grubu fiyatları da döviz kuru gelişmelerine bağlı olarak bir önceki aya benzer bir artış (yüzde 1,43) kaydetmiştir. Giyim ve ayakkabı grubunda yeni sezon fiyat artışı döneme özgü talep koşullarının da etkisiyle bir önceki yılın önemli ölçüde altında kalmış ve yıllık enflasyon yüzde 2,02’ye gerilemiştir.” ifadelerine yer verdi.

Tablo: Ekim Ayı Enflasyon Bileşenleri

İSTİHDAM KAYBI SÜRÜYOR

TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, Ağustos ayı itibariyle işsizlik oranı yüzde 13,2 seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde işsiz sayısı 4 milyon 194 bin kişi iken, işsizlik oranı erkeklerde yüzde 11,9; kadınlarda ise yüzde 15,9 oldu. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı yüzde 15,7 olarak tahmin edildi.

İşgücü söz konusu dönemde 31 milyon 749 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise yüzde 50,6 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 69,6; kadınlarda ise yüzde 32,0 oldu.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Ağustos 2020

Kaynak: TÜİK

Dünya ülkeleriyle karşılaştırma anlamında en uygun veri olarak açıklanan 15-64 yaş grubu tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 15,7 olarak gerçekleşti.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmış ve arındırılmamış işsizlik oranları, Ağustos 2020

Kaynak: TÜİK

Cari İşlemler Açığı Yükseliyor

Bir önceki yılın Eylül ayında 2 milyar 828 milyon ABD Doları fazla veren cari işlemler hesabında bu ayda 2 milyar 364 milyon ABD Doları açık gerçekleşti. Bunun sonucunda 12 aylık cari işlemler açığı 27 milyar 539 milyon ABD Doları oldu.

Bu gelişmede, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3 milyar 44 milyon ABD Doları artarak 3 milyar 709 milyon ABD Dolarına yükselmesi ve hizmetler dengesi kaynaklı net girişlerin geçen yılın aynı ayına göre 2 milyar 869 milyon ABD Doları azalarak 1 milyar 692 milyon ABD Dolarına gerilemesi etkili oldu.

Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı bir önceki yılın Eylül ayında 6 milyar 46 milyon ABD Doları fazla vermişken bu ayda 3 milyar 236 milyon ABD Doları fazla verdi.

Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 1 milyar 916 milyon ABD Doları tutarında azalarak 1 milyar 555 milyon ABD Dolarına geriledi.

Grafik: Yıllık Dış Ticaret Açığı ve Cari Açık

Kaynak: TCMB

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 437 milyon ABD Doları olarak gerçekleşti.

Portföy yatırımları 607 milyon ABD Doları tutarında net çıkış kaydetmiştir. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 322 milyon ABD Doları net satış, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında ise 424 milyon ABD Doları net alış yaptığı görülüyor.

Yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, bankalar 92 milyon ABD Doları net borçlanma gerçekleşti.

Diğer yatırımlar altında, yurt içi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 512 milyon ABD Doları net artış gösterirken, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları 952 milyon ABD Doları net azalış kaydetti.

Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak; bankalar 805 milyon ABD Doları net kullanım, Genel Hükümet ve diğer sektörler ise sırasıyla 48 milyon ABD Doları ve 396 milyon ABD Doları net geri ödeme gerçekleşti.

Resmi rezervlerde bu ayda 3.631 milyon ABD Doları net azalış gözlendi.

BÜTÇE AÇIĞI ARTIYOR

Merkezi yönetim bütçesi 2019 yılı Ocak-Ekim döneminde 100 milyar 714 milyon TL açık vermiş iken bu yılın aynı döneminde 145 milyar 483 milyon TL açık verdi.

Aynı dönemde faiz dışı açık ise 25 milyar 901 milyon TL olarak gerçekleşti.

Bütçe verilerinin söz konusu gerçekleşmesinde bütçe giderlerinde yüzde 18,0 düzeyinde artış görülürken, bütçe gelirlerinde yüzde 14,3 düzeyinde artış olması önemli rol oynadı.

Faiz giderlerinde 2020 yılı Ocak-Ekim döneminde yüzde 35,4 artış gerçekleşmiş iken, faiz dışı giderlerdeki artış oranı yüzde 15,9 oldu.

Tablo: Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri