Çay tüketimi azalırken, kahve tüketimi niye artıyor?

– Çay mı, kahve mi? Son üç yüzyılda yaşanan siyasi, ticari dengeler hep kahvenin lehine işledi. Dünyada kahve ve çay tüketimi, son 20 yılda önemli bir değişim gösterdi. Kahve endüstrisi büyümeye ve gelişmeye devam ederken, çay endüstrisi küçülmeye ve zorlanmaya başladı. Nitekim kahve tüketimi, dünya genelinde ortalama yüzde 60 artarken, çay tüketimi ise yüzde 30 azaldı.

– Dünya genelinde 2000 yılında kişi başına 1.2 kg kahve tüketilirken, 2.3 kg da çay tüketiliyordu. 2020 yılında geldiğimizde bu denge kişi başı 2 kg. kahveye karşılık, kişi başı 1.7 kg çay tüketilmesi seviyesine gelmişti. Bu değişim, özellikle gelişmiş ülkelerde daha belirgin.

-ABD’de kişi başına kahve tüketimi 2000 yılında 4,3 kg iken, 2020 yılında 6,5 kg’a yükseldi. Aynı dönemde, kişi başına çay tüketimi 0,9 kg’dan 0,6 kg’a düştü. Gelişmekte olan ülkelerde de kahve tüketimi artıyor. Çayın anavatanı Çin’de kişi başına kahve tüketimi 2000 yılında 0,2 kg iken, 2020 yılında 2,2 kg’a yükseldi. Aynı dönemde, kişi başına çay tüketimi 2,1 kg’dan 1,6 kg’a düştü.

– Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya, İtalya ve İspanya’da kahve tüketimi en fazla artan ülkeler olurken,  İngiltere, Rusya, Çin, Japonya ve Hindistan, çay tüketimi en fazla azalan ülkeler oldu. Kahve endüstrisinin en hızlı büyüdüğü ülkeler şunlar: Çin, Hindistan, Brezilya ve Vietnam… Çay endüstrisinin en fazla küçüldüğü ülkeler ise: İngiltere, Japonya ve Rusya.

-Kahve endüstrisinin büyümesi ve gelişmesi, çay endüstrisi için önemli bir tehdit oluşturuyor. Türk kahvesi gerçeği var. Şu an bir çay üreticisiyiz. Ancak dünyada olan bu kahve ve çay rekabetinde Türkiye’nin hiç rolü olmamış. Tuhaf değil mi? Son üç yılda kahve fiyatları, diğer gıda ürünlerinden daha yüksek oranda artmış durumda.

-Türk çay markaları için tarihi bir fırsat var. Fiyat olarak çok hesaplı hale gelen çaya yönelik bir pazarlama stratejisi izleyebilirler. Geleneksel çayın ötesinde yeni ürünler, yeni sunumlar ve yeni çay otomatları ile kahve ile olan rekabette avantaj elde edebilirler.

Yazıyı okumadan önce şunu cevaplayalım: Çay mı, kahve mi?

Duruma felsefi olarak bakınca şöyle bir sonuç çıkıyor: Çay ruhun dostu, kahve bedenin dostu… Herkes dostunu tercih ediyor! Ancak bu dostluk, piyasa hareketlerinin sebeplerini tam açıklamıyor.

Avrupalılar, çaydan önce kahveyi tanıdılar. Türkler, Viyana kapılarını aşamadılar ama kahveyi ve pek çok alışkanlıklarını öğrettiler. Avrupa’nın çay alışkanlığı ise Portekiz’in Uzakdoğu’ya düzenlediği kolonileşme seferleriyle başladı.

Çayı İngilizlerin dünyaya yaydığı kanaati gerçeği yansıtmıyor. Çayı İngilizlere tanıtan Portekiz Prensesi oldu. Portekizli Prenses Catherine of Braganza, 17. yüzyılın ortalarında İngiltere Kralı II. Charles ile evlenmişti ve Portekiz’den getirdiği çay alışkanlığını İngilizler arasında yaygınlaşmasını sağladı.

ÇAYIN ANAVATANI ÇİN, KAHVENİN ANAVATANI YEMEN VE ETİYOPYA

Amerika’nın keşfi, pek çok alanda dengeleri değiştirdiği gibi, çay ve kahvenin küresel içecek olmasında da etkili oldu. Anavatanı Çin olan çay ve kökleri, Yemen ve Etiyopya olan kahve, nasıl oluyor da küresel yayılmasında Amerika etkili oluyor?

Çayı, aslen ticaret yapan İngilizler tarafından Amerika’ya getirilmişti.

Amerika’da, Avrupa’nın aksine tüm sosyal sınıflar arasında popüler bir içecek hâline gelir ancak sürekli artan vergilerden öfkelenen ABD’liler, İngilizlerin artan vergilerini protesto etmek için İngiliz çayını Boston Limanı’na boşaltırlar. Vergilerin konulma sebepleri de, bağımsızlık hareketlerinden duydukları rahatsızlıktır.

İşte bu çay tiryakiliği,  1773’teki Boston Çay Partisi olarak adlandırılan eylemle ABD’nin bağımsızlık tarihinde önemli bir başlangıca sebep oldu. Bu olaydan  3 yıl sonra 1776’da Amerika bağımsızlığını ilan etti.

KAHVE, İLK DEFA ÇAYDAN FAZLA TERCİH EDİLEN BİR ÜRÜN OLMAYA BAŞLADI

Amerikalılar, çayın ithalatı zorlanınca, Orta ve Güney Amerika’da yetiştirilmeye başlanan kahve ithalatını artırdılar. Kahve ilk defa çaydan fazla tercih edilen bir ürün olmaya başladı.

Sonraki üç yüzyılda da yaşanan siyasi, ticari dengeler hep kahvenin lehine işledi.

Dünyada kahve ve çay tüketimi, son 20 yılda önemli bir değişim gösterdi. Kahve tüketimi, dünya genelinde ortalama yüzde 60 artarken, çay tüketimi ise yüzde 30 azaldı. Bu değişimin sebepleri, farklı ülkelerde farklı sebep – sonuç ilişkisine bağlı olsa da ortak paydalara sahip bulunuyordu.

ÇAY, DÜNYADA EN ÇOK TÜKETİLEN İÇECEKLERDEN BİRİ

Öncelikle çay ve kahve bir gıda maddesi olduğu için besin ve sağlık yönüyle bakmamız gerekiyor.

• Çay, dünyada en çok tüketilen içeceklerden biridir. Çayın sağlığa faydaları arasında kalp hastalığı riskini azaltmak, bağışıklık sistemini güçlendirmek, kan şekeri seviyesini düzenlemek, sindirimi iyileştirmek ve stresi azaltmak sayılabilir. Çayın zararları ise aşırı tüketildiğinde demir emilimini bozmak, böbrek taşı oluşumunu artırmak, uykusuzluğa ve anksiyeteye neden olmak ve diş minesini zayıflatmak olabilir.
• Kahve, kafein içeren bir içecektir. Kahvenin sağlığa faydaları arasında zihinsel uyanıklığı artırmak, Alzheimer ve Parkinson hastalığı riskini azaltmak, karaciğer sağlığını korumak, tip 2 diyabet riskini düşürmek ve depresyonu önlemek sayılabilir. Kahvenin zararları ise aşırı tüketildiğinde kalp çarpıntısı yapmak, mide asidini artırmak, uykusuzluğa ve sinirliliğe neden olmak ve bağımlılık yapma sayılabilir.

“ÇAY MI, KAHVE Mİ?” SORUSUNA CEVAP VERMEK ZOR…

Bu bilgiler ışığında, “çay mı, kahve mi?“  karar vermek gerekiyor. Cevabı zor… Çünkü her ikisinin de avantajları ve dezavantajları var. Ayrıca kişisel zevkler, alışkanlıklar ve ihtiyaçlar da önemli rol oynuyor. Keyif ve sağlık dengesi şöyle kurulabilir: Sabahları kahve içerek güne enerjik başlayabilir, akşamları çay içerek rahatlayabilir ve uyumadan önce bitki çaylarından birini tercih edilebilir.

KAHVE ENDÜSTRİSİ, SON 20 YILDA ÖNEMLİ BİR BÜYÜME VE GELİŞME GÖSTERDİ

Konuya bir de pazarlama stratejileri yönüyle bakılmalı: Kahvenin daha fazla çeşitlilik, kalite ve lezzet sunması gibi. Kahve endüstrisi, son 20 yılda önemli bir büyüme ve gelişme gösterdi. Farklı kahve çekirdekleri, demleme yöntemleri ve aromalar ile tüketicilerin damak zevkine hitap eden yeni kahve ürünleri geliştirildi. Ayrıca, kahve dükkanları, sosyal buluşma mekanları olarak da popülerlik kazandı.

Çayın daha az sağlıklı algılanması… Bendeki algısı, çay daha sağlıklı: Bazı araştırmalar, çayın dişlere zarar verebileceğini, demir emilimini engelleyebileceğini ve böbrek taşı riskini artırabileceğini öne sürüyor. Bu nedenle, bazı insanlar çay içmeyi bırakmış veya azalmış durumda.

Çayın daha fazla zaman ve emek gerektirmesi başka bir yönü… Çay yapmak için su kaynatmak, demlik kullanmak, süzgeç temizlemek gibi işlemler gerekmektedir. Bu da, yoğun bir hayat tarzına sahip olan insanlar için uygun olmayabilir. Kahve ise daha hızlı ve kolay hazırlanabilmektedir. Türkiye’deki çay seremonisi , Japon çay seremonisi de teferruatlı bir servis şekline sahiptir.

ÇAY ENDÜSTRİSİ, KÜÇÜLMEYE VE ZORLANMAYA BAŞLADI

Bunlar, değişimin sonuçlarını belirlemede etken oldu. Kahve endüstrisi büyümeye ve gelişmeye devam ederken, çay endüstrisi küçülme ve zorlanmaya başladı. Bu değişim, çay tiryakisi olarak bilinen İngilizleri de diğer kimlik ve kültürleri de etkiliyor.

Kahve tüketiminin artması, dünya çapında daha kozmopolit, modern ve dinamik bir kültürel değişimin yaşandığını gösteriyor. Çay tüketiminin azalması ise, daha geleneksel ve muhafazakar bir kültürün geri plana itildiğinin göstergesidir.

DÜNYA GENELİNDE KİŞİ BAŞI 2 KG. KAHVE 1.7 KG. ÇAY TÜKETİLİYOR

Dünya genelinde 2000 yılında kişi başına 1.2 kg kahve tüketilirken, 2.3 kg da çay tüketiliyordu. 2020 yılında geldiğimizde bu denge kişi başı 2 kg. kahveye karşılık kişi başı 1.7 kg çay tüketilmesi seviyesine gelmişti.

Bu değişim, özellikle gelişmiş ülkelerde daha belirgin. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nde kişi başına kahve tüketimi 2000 yılında 4,3 kg iken, 2020 yılında 6,5 kg’a yükseldi. Aynı dönemde, kişi başına çay tüketimi 0,9 kg’dan 0,6 kg’a düştü.

Gelişmekte olan ülkelerde de kahve tüketimi artmaya devam ediyor. Örneğin, çayın anavatanı Çin’de kişi başına kahve tüketimi 2000 yılında 0,2 kg iken, 2020 yılında 2,2 kg’a yükseldi. Aynı dönemde, kişi başına çay tüketimi 2,1 kg’dan 1,6 kg’a düştü.

KAHVE TÜKETİMİ ARTAN ÜLKELER, ÇAY TÜKETİMİ AZALAN ÜLKELER

Kahve tüketimi en fazla artan ülkeler: Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avustralya, İtalya ve İspanya.

Çay tüketimi en fazla azalan ülkeler: İngiltere, Rusya, Çin, Japonya ve Hindistan.

Kahve endüstrisinin en hızlı büyüdüğü ülkeler: Çin, Hindistan ve Brezilya. Bunların arasına Vietnam’ı da eklemek gerekiyor. Vietnam’a 70 yıl önce Fransızların kahve fidanlarını getirdiği biliniyor. Bugün dünyanın en kaliteli kahvelerinin yanı sıra, üretiminde de Brezilya’dan sonra ikinci ülke durumuna geldi.

Çay endüstrisinin en fazla küçüldüğü ülkeler: İngiltere, Japonya ve Rusya. Bu üç ülke de çayın dünyaya yayılmasında birinci derecede rol almış ülkelerdir.

ÇAY ENDÜSTRİSİ İÇİN TEHDİT VAR…

Bu değişim süreci bu seyirde devam etmesi bekleniyor. Kahve endüstrisinin büyümesi ve gelişmesi, kahve tüketiminin daha da artmasını sağlayacaktır. Bu durum, çay endüstrisi için önemli bir tehdit oluşturuyor.

Türk kahvesi gerçeği var. Şu an bir çay üreticisiyiz. Ancak dünyada olan bu kahve ve çay rekabetinde Türkiye’nin hiç rolü olmamış. Tuhaf değil mi?

Son üç yılda kahve fiyatları, diğer gıda ürünlerinden daha yüksek oranda artmış durumda. Çay markaları için tarihi bir fırsat var. Fiyat olarak çok hesaplı hale gelen çaya yönelik bir pazarlama stratejisi izleyebilirler. Geleneksel çayın ötesinde yeni ürünler, yeni sunumlar ve yeni çay otomatları ile kahve ile olan rekabette avantaj elde edebilirler.

Ne olursa olsun, her yorgunluğun sonunda bir fincan kahveyi veya bir bardak çayı mutlaka tavsiye ediyorum.

Zuhal Mansfield

TMG Dış Tic ve Madencilik Sanayi Yönetim Kurulu Başkanı

mansfield@turcomoney.com