Çekle ilgili sıkıntılar bitmiyor

Mehmet Zeki Sayın

Karşılıksız çıkan çek adedinin artması, çeki alanın çaresiz kalması, çek verenin gülüp oynaması, çek mağdurlarını çileden çıkarttı. Esnaf-tüccar velhasıl işadamlarının temsilcilerinin de seslerinin yükselmesine sebep oldu.

çekle ilgili kanun birkaç defa değişti, çıkan her zorlukta yeni yeni maddeler eklenerek yeni bir kanun çıkarma durumunda kalındı. Hep arayış içinde olundu. Acaba bu çeki alanda verende nasıl memnun olur? Devamlıda sınama yanılma metodu tercih edildi. Bu arayışın esas sebebi: “çek, görüldüğünde ödenmesi gereken kıymetli evraktır” değerinden sapılması, adeta bir senet gibi kullanılarak üzerine vade tarihi konması ve bu tarihinde Y. Mahkemece kabul edilmesi. Bu mahkeme kararı ve arkasından cezaların azaltılarak hapisle tazyikinde kaldırılması, kullanmayı koruma gayreti çek kabul edenleri de ziyadesiyle mağdur etti.

Hafis tazyikinin kalkması çileden çıkardı
çıkan çek kanunlarıyla finans kurumlarına yüklenen mükellefiyetle ilk anlarda çek almanın zorluğunun daha sonra gevşemesi arkasından hapis tazyikinin kalkması yeni yakınmaları ortaya çıkardı.

Karşılıksız çıkan çek adedinin artması, çeki alanın çaresiz kalması, çek verenin gülüp oynaması, çek mağdurlarını çileden çıkarttı. Esnaf-tüccar velhasıl işadamlarının temsilcilerinin de seslerinin yükselmesine sebep oldu.

Nitekim İstanbul Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Murat Yalçıntaş, Mayıs 2012’de karşılıksız çıkan çek sayısının 83 bini geçtiğini acil bir çözüm bulunmasını istedi. Yalçıntaş, çözümün “mali risk sigortası” sisteminin getirilmesiyle esnafın tüccarın çeki rahatlıkla kullanabileceğini belirtti.

“Kervan gide gide dizilir”
Geri kalmış ülkelerin ortak özelliği; Yeterince mutfak çalışması yapılmadan hemen karar verilip, bir şeyler yapılması, uygulama aşamasında canlar yandığında “kervan gide gide dizilir” mazeretine sığınılarak çözüm aranması olsa gerek.

Bidayette yazdığımız gibi daha çekin asıl vazifesi değiştiğinde mahkeme, çeke senet hüviyeti verdiği anda müdahale etmek ve hüviyeti değiştirmeyi yapanlara dur demek varken, yeni yeni kanunlarla üzücü ekler yapılmasını uygun buldu. Şimdi de yine arayış ve düzeltmeler başladı.

Finans kuruluşları önceden tedbir alabilir
çekle ilgili oldukça mufassal bir yazımızı “Nisan 2012 tarih ve 15 sayılı Turcomoney” dergisinde yazdım. Gerek çek karnesini kullanan gerekse çek karnesi veren finans kuruluşlarının çek karşılığı yoksa nasıl davranacağı ve çek sahibinin alacağının ödenmesi ile ilgili belirli bir rakama kadar bir nevi garanti çek bedeli kredisi açabileceğini önerdik. Finans kuruluşları çeklerin ödenmesi ile ilgili bazı tedbirler almadılar ki Ticaret Odası Başkanı Yalçıntaş’ın belirttiği rakamlar ortaya çıkıyor.

Bazı alınması gereken tedbirler vardır ki kurumlar, kanunu beklemeden alacakları tedbirlerle problemleri zamanında rahatlıkla çözebilirler. Bunların başında da finans kuruluşları geliyor.

Alınacak tedbirler çekin itibarını yok etmemeli
ülkemizde hem öz sermaye kıtlığı var hem de finans kuruluşlarında satamadıkları atıl para var. Böyle olunca da finans kuruluşları daima nazlı davranıyorlar. Kredi nasıl bir itibar gösterisi ise çek kullanımı – kredi kartı kullanımı da öyle. Alınacak tedbirlerle de bunların itibarları yok edilmemeli, çek veren bir kişiye endişe ile bakılmamalı.

Elbette her şeyin başı eğitimle olur, herkes bilerek kendi itibarını korumasını bilmeli. Bu koruma eğitimle olduğu gibi zecri tedbirle de (çek almanın şartlarını zorlaştırarak, mahkemelerin hızlı davranımları ve cezai müeyyidelerinin bulunması vs.) olur.

Toplam bedelin % 25’i teminat alınabilinir
Daha evvelki yazımızda da belirttiğim gibi çeki verecek her finans kurumu çeki verdiği kişi ve kuruluşları kredili müşteri olarak kabul etmeli ve belirli bir limit tahsis etmeli. Bu limit verilen çek yaprağının her birinin alt tarafına bu çek yaprağında yazılan rakımın ancak ……………TL’si kadarı ödenir ibaresi ile verilen çek yaprağındaki toplam rakamın % 25 fazlası ile gerekli teminatı alınmalı veya mevduatı karşılığı veriliyorsa o kadarı bloke edilmeli. Bu durum çeki kabul edence bir garanti görülmüyorsa çek alan kişi bu rakamın üzerinde yazılı çeki almayabilir ve ikinci yaprağa yazılmasını talep edebilir. Bu görüşün teferruatı finans kuruluşlarınca etraflıca araştırılıp neticelendirilebilir. Sigortası yaptırılabilir.

Ayrıca çek kabul edenlere, son derece gelişmiş olan bu teknolojiden faydalanarak kişi veya kuruluşun daha evvelce vermiş olduğu çeklerin akıbetini öğrenme fırsatı verilebilir.