DEİK 3. Mısır İstişare Toplantısı

Zuhal Mansfield

DEİK Mısır İş Konseyi olarak son 3 yıldır düzenli olarak Mısır İstişare Toplantısı düzenliyoruz. Amacımız Mısır tarihsel sürecini yaşarken, nevzuhur yatırımcılara yalnız olmadıkları mesajını verirken, aynı zamanda Mısır‘da ki mevcut imkanlardan, avantaj ve dezavantajlardan iş dünyasını haberdar etmek ve bilgi alışverişinde bulunmak. Türk-Mısır İş Konseyi Başkanı olarak şahsım ve Kahire‘den TUMIAD Başkanı Sn. Atilla Atasever ve Onursal Başkan Sn. Zeki Ekinci, Eğitim İş Konseyi Başkanı S. Dr. Mustafa Aydın ve Mısır‘da aktif olan 60 firma toplantıya katılım sağladı.
SİYASİ GELİŞMELER
• Türkiye, 25 Ocak 2011 tarihli Tahrir Devrimi’ni takiben, siyasi ve ekonomik açıdan istikrara kavuşmasını hedeflediği Mısır’a siyasi, mali ve teknik destek sağladı.
• Türkiye ile Mısır arasında 2007 yılında yürürlüğe giren Serbest Ticaret Anlaşması mevcut. Diğer taraftan ilişkilerinin hukuki zemini, 2011 yılında kurulan ve Kasım 2012’de ikinci toplantısı gerçekleştirilen Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi çerçevesinde imzalanan 41 hukuki belge ile güçlendirildi.
• Temmuz 2013’te Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin görevine son verilmesi ve Anayasanın askıya alınması, Mısır’la ilişkilerimizi etkiledi.
• Hâlihazırda, yasama organı bulunmayan Mısır’da kanun ve kararlar Geçici Cumhurbaşkanının yayınladığı anayasal kararnamelerle yürürlüğe giriyor.
• 8 Temmuz 2013 tarihinde geçiş döneminde geçerli olacak 33 maddeden oluşan bir Anayasal Deklarasyon yayınlandı. Hazırlanan Anayasa taslağı 14-15 Ocak 2014 tarihlerinde referanduma sunuldu ve yüzde 98,1 oy oranıyla onaylandı.
• Kahire Nöbetçi Mahkemesi, 25 Şubat tarihinde Müslüman Kardeşler örgütü’nün, terör örgütleri listesine alınmasına karar verdi.
• Azledilen Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi hakkında siyasi temelde çatışmaların yaşandığı ve can kayıplarının olduğu “İttihadiye Olayları” dolayısıyla açılan dava, Mursi ve 132 Müslüman Kardeşler (MK) örgütü lideri hakkında 28 Ocak 2011 tarihinde Wadi Natron Hapishanesinden Hamas’ın yardımıyla kaçtıkları suçlamasıyla açılan dava ve Mursi ile MK örgütü’nün ileri gelenlerinin de bulunduğu 36 kişinin casusluk suçlamasıyla yargılandıkları davada yargılama süreçleri devam ediyor.
• Mısır’da Cumhurbaşkanlığı seçimleri 26-27 Mayıs 2014 tarihlerinde gerçekleştirildi. Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Abdel Fettah El Sisi askerlikten ve siyasi görevlerinden istifa ederek Cumhurbaşkanlığına adaylığını açıklamıştı. Halk Hareketi lideri, Nasırcı siyasetçi Hamdeen Sabbahi de diğer adaydı. Cumhurbaşkanı adayları Sisi ve Sabbahi, 3 Mayıs itibariyle seçim kampanyalarını resmen başladı. Siz bu satırları okurken Mısır seçimi bitmiş ve yeni bir sürece girilmiş olacak. Kardeş Mısır‘a en güzelini ve en hayırlısını diliyorum.

EKONOMİK GELİŞMELER
• Mısır 2013 yılı rakamlarına göre 255 milyar dolarlık ekonomisi ile Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Cezayir‘den sonra Arap ülkeleri içinde dördüncü büyük ekonomiye sahip.
• Petrol ve doğalgaz endüstrisi milli gelirin yüzde 15’ini oluşturuyor. Gelecek yıllarda ülke ekonomisinde doğalgazın payının petrolün önüne geçeceği tahmin ediliyor.
• Ayrıca, turizm ve Süveyş Kanalı gelirleri de ülke ekonomisi için önem arzediyor. 2011 yılında 7 milyar ABD Doları turizm ve 5,2 milyar ABD Doları kanal geliri elde edildi. 2012 yılında Süveyş Kanalı gelirlerinde azalma olmadı, 2013 Ekim ayı itibarıyla kanal geliri 4,2 milyar ABD Doları olarak kaydedildi.
• Mısır’da yabancı yatırımları artırmaya ve yüksek büyüme oranları elde etmeye yönelik ekonomik reformlar, 2004-2008 yılları arasında olumlu gelişmelere yol açtı, fakat 2008 yılında ortaya çıkan küresel ekonomik kriz bu reformları sekteye uğrattı.
• Yükselen gıda ve emtia fiyatları Mısır ekonomisini enflasyon baskısına soktu ve gelir dağılımını daha da bozdu. 2005-2008 döneminde yıllık ortalama yüzde 7’lik büyüme kaydeden Mısır ekonomisi, 2009-2010 yıllarında yüzde 5 oranında ve 2011 yılında ise sadece yüzde 1,8 oranında büyüdü. 2012 yılındaki büyüme oranı yüzde 2,2 olarak, 2013 yılındaki oran yüzde 2,3 olarak gerçekleşti. Büyüme oranının 2014 yılında da mevcut düşük seviyesini sürdüreceği ön görülüyor.
• 2010-2011 bütçe yılında 2,2 milyar ABD Doları olan yabancı yatırımlar, 2011-2012 döneminde 2,1 milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. Yabancı doğrudan yatırım miktarı Tahrir Devrimi öncesi seviyesinin altındadır. Ancak, bu yönde bazı sınırlı olumlu sinyaller alınmaktadır. Son üç yılda, Mısır’a yapılan yıllık doğrudan yatırımlar 9,2 milyar ABD Doları iken 2013 yılında ise 3 milyar ABD Doları tutarında olmuştur.
• Mısır’daki mevcut siyasal istikrarsızlık ortamı, ekonomik alandaki sorunları arttırıyor. Bu çerçevede hızla azalan döviz rezervleri ve dış ödemeler dengesinde sorunlar öne çıkıyor. 2011 olayları sonrasında yapılan analizlerden, ülkenin kriz döneminde 30 milyar ABD Doları civarında bir ekonomik kayba uğradığı tahmin ediliyor.
• Mısır’ın kronikleşen bütçe açıkları ve kalabalık nüfusun tüketim harcamaları yüksek dış ticaret açıklarına sebep oluyor. 2013 Haziran ayında sona eren 2012-2013 mali yılı bütçesi yaklaşık 34,8 milyar ABD Doları açık verdi. Bütçe açığının GSYİH’ya oranı yüzde 14. İç borç ise yaklaşık 217 milyar ABD Doları düzeyinde.
• Körfez ülkelerinin Mısır’a yapmayı taahhüt ettiği 12 milyar ABD Doları tutarındaki yardım, Mısır ekonomisinde geçici bir rahatlama sağladı ancak ekonominin canlanması doğrultusunda beklenen etkiyi yaratamadı.
• Mısır ekonomisinin izlediği olumsuz seyrin etkilerinin ortadan kaldırılmasını teminen Geçici Hükümet tarafından hazırlanan ikinci ekonomik canlanma programının büyüklüğü 4,8 milyar ABD Doları. Asgari ücret uygulaması başta olmak üzere, ağırlıklı olarak sosyal kalkınma programları, Süveyş Kanal koridorunun iyileştirilmesi gibi alanlara yoğunlaşan paketin, büyük oranda Birleşik Arap Emirliklerinin sağladığı mali yardımlarla finanse edildiği, ilave giderlerin ise bütçe açığının kontrol edilmesini teminen ek kaynaklarla karşılanmaya çalışıldığı belirtiliyor. BAE’nin, Mısır’a 4.8 milyar ABD Doları mali yardımda bulunması öngörülüyor.
İkili Ticari ilişkiler
• Türkiye’nin 2012 yılında Mısır’a ihracatı 3.6 milyar dolarken, 2013 yılında 3.2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Toplam ticaret hacmi 4.8 milyar dolar düzeyinde.
• Türkiye’nin Mısır’a ihracatında demir-çelik, taş kömürü katranı ve ham petrolden ürünler (akaryakıt), Mısır’dan ithalatında ise tekstil elyafı ve mamulleri öne çıkan ürün gruplarıdır. 2012 yılında ihraç ürünlerimizdeki ağırlık demir-çelik sektöründen petrol ürünlerine kaydı.

• Mısır’da firmalarımızın toplam yatırım miktarı 2 milyar ABD Doları düzeyinde. Mısır’da 40’ı büyük ölçekli olmak üzere yaklaşık 200 Türk firması faaliyet gösteriyor. önde gelen firmalarız, Şişe Cam, KordSA, Hayat Kimya, Evyap, Küçükçalık Holding, Beko, İstikbal, BİM, Eroğlu Holding, Şahinler Holding, Yeşim Tekstil’dir. Mısır’daki Türk fabrikalarında yaklaşık 50.000 Mısırlı işçi ve teknisyen istihdam ediliyor.
• İlk yıllarda, Mısır’ın işçilik maliyetleri, enerji fiyatları ve diğer girdiler bakımından Türkiye’ye oranla daha avantajlı olması nedeniyle, daha çok tekstil sektöründe faaliyet gösteren Türk firmalarının Mısır’a ilgisi yüksekti. 2010 yılında, Türk firmalarının otomotiv, bankacılık, cam sanayii, soda külü, inşaat, enerji, işlenmiş yiyecek ve ev aletleri gibi diğer bazı sektörlerde de yatırım yapmalarıyla birlikte Mısır’daki Türk yatırımları çeşitlenmeye başladı. Firmalarımızın büyük bir bölümü başkent Kahire ve çevresi ile liman şehri olması nedeniyle İskenderiye ve Bourg el-Arap bölgelerini tercih ettiler.
• Mısır ile tekstil alanında başarılı olan yatırımlarımızın, ulaştırma, enerji, inşaat (toplu konut), altyapı, gıda, tarım, hayvancılık, balıkçılık ile sanayinin Mısır piyasasında talep ve sürdürülebilirliği tespit edilecek tüm alt sektörleri ve bilhassa küçük ve orta ölçekli projelere sermaye ve teknoloji aktarımını kapsayacak şekilde yaygınlaştırılması gerektiği düşünülüyor.
• Türk müteahhitlik firmalarınca Mısır’da bugüne kadar 1 milyar ABD Doları değerinde 26 adet proje üstlenildi. Sözkonusu projelerin en büyüğü 2011 yılında Limak tarafından yabancı bir ortakla birlikte üstlenilen Kahire Havalimanı projesidir.
• THY’nin Mısır’a sefer sayısı haftada 37. THY, Kahire’ye haftada karşılıklı 21 sefer, İskenderiye’ye haftada karşılıklı 7 sefer, Sharm El Şeyh’e haftada karşılıklı 5 sefer ve Hurgada’ya haftada karşılıklı 4 sefer düzenliyor.
TüMIAD Başkanı Atilla Ataseven şu hususlara dikkatimizi çekiyor.
• Türk firmaları Mısır’daki yatırımlarına devam ediyor. örneğin Hayat Kimya Mısır’daki üçüncü firmasını açmaya hazırlanırken, Elif Plastik ve Gülsan yeni bir fabrika inşaatına başlıyor. Bu örnekleri artırmak mümkün. Mısır tüm olanaklarıyla yatırımcılara kapısı açık.
• Mısır’daki yatırımlarımız 2 milyar doları buluyor ve daha çeşitli olmakla birlikte, ticaretimizde ihracatımız başlıca 95 oktan benzin ve demir-çeliğe, ithalatımız ise gübre ve kimyasalların ticaretine yoğunlaşıyor. Dolayısıyla ticaretimizde ciddi bir çeşitlilik mevcut değil. Oysa Türkiye bölgede iyi bir üreticidir. Bu nedenle ticareti çeşitlendirmeliyiz.
• Mısır’ın her döneminde yanında olduk. Anlaşmalarımız ve ilişkilerimiz her dönemde kesilmeden devam etti.
• Mısır’da firmalarımızın yaşadığı sorunlar;
• Gümrükten mal çekmede sıkıntılar ( yavaşlama) yaşanıyor.
• Daha önceki dönemde gümrükte muayeneye tabii olmayan ürünler artık konteynerlarla başka alanlara çekiliyor, mallar tamamen boşaltılıyor ve bu işlemler 2-3 hafta kadar sürebiliyor. Bilip tedbirli olmakta fayda var.
• Mısır’daki yatırımlarda görevlendirilen Türk personel, vize temini konusunda bazen sıkıntılar yaşıyor. Teknik ve idari personelin çalışma izinleri yenilenemiyor. Artık kapıdan vize almak mümkün değil ama bu sadece Türkler‘e dair bir sorun değil, tüm kapı vizeleri kaldırıldı. Mısır diplomatik makamlarından güvenlik soruşturma numarası alınmadan verilen vizelerde havaalanında sıkıntı yaratıyor.

Güvenlik soruşturma numarası almayanlar ülkeye kabul edilmeyebiliyor.
• Tekstil firma sahipleri kalifiye işçi bulmakta zorlanıyorlar.
• Bakanlıklar ve yetkili memurların sürekli değişmesi nedeniyle iş devamlılığında sıkıntı yaşanabiliyor. Seçim sonrasında bu sorunların ortadan kalkacağına inanıyorum.
• Yatırımcılara düşen görev politize olmadan işlerine devam etmek ve çözümün bir parçası olabilmektir.
• TüMİAD’ın önümüzdeki dönemde hem Mısır Yatırım Bakanı hem de çalışma Bakanı ile görüşmeleri olacak. Seçim sonrası Yeni hükümetle birlikte Mısır için sukünet ve yenilenme sürecine gireceğine inanıyorum.
DEİK toplantısının interaktif bölümünde katılımcılar tarafından dile getirilen hususlar sonunda şöyle bir sonuç çıktı:
Ro ro projesi: Ro-Ro projesi sayesinde Mısır üzerinden Körfez ülkelerine ulaşım sağlanabiliyor. Araçlar tam kapasite ile çalışıyor. İki ülke arasında imzalanan Karayolu Anlaşması hala yürürlüğe girmemiş olmakla birlikte konu takip ediliyor. Transit geçişlerde ufak sorunlar yaşanabiliyor;
iki günlük konvoy beklemesi ve vizenin konsolosluklardan alınması gibi. Bununla birlikte sürecin olumlu gelişeceğine inanılıyor.
Mısır’da ilaç sektörü: Mısır’da ilaç sektörü yerel üretimin hakimiyeti altında. İhtiyacın yüzde 94’ü yerel üretimle karşılanıyor, geriye kalan yüzde 6 ise ithal ediliyor. İthalat referans ülkeler üzerinden yapılıyor, Türkiye referans ülkesi olmadığı için Türkiye’den Mısır’a ithalat yapılamıyor. Mısır bu sektörde ithalat yerine yerel üretimi teşvik ediyor.
Eximbank kredisi: Firmalarımız daha önce Eximbank’tan kredi sağladıkları faaliyetleri için son dönemde gerçekleştirdikleri başvurularda olumlu yanıt alamıyorlar. Mısır riskli ülke olarak değerlendirildiği için sıkıntılar devam edecek görünüyor. Bu nedenle Teyidi Türkiye’deki bankalardan yaptırmak üzere teyitli akreditifler ile çalışmak daha mantıklı görünüyor.
Gümrükleme konusu: Gümrüklerde özellikle naylon ürünlere karşı ekstra bir gözetim uygulamasının gelmesi ile birlikte ürünlerin gümrükten çıkarılması 15-20 günü bulunuyor. Söz konusu süreçte bütün ürünlerin tek tek kontrol edilmesi ürünlerde hasara da yol açabiliyor. Bireysel çözümler bulunabiliyor, iyi bir gümrükçü süreci hızlandırabiliyor. Şu anda mevzuatla ilgili bir şey yapmak mümkün görünmemesine rağmen geçici olduğu düşünülüyor.
Para sıkıntısı: Piyasada para bulma konusunda sıkıntılar var. Bankalarda dolar bulunmuyor. Piyasada 7.10 olan döviz kuru karaborsada 7.50-7.60’a kadar çıkmış durumda. ülkede döviz temini ve ülkeden çıkışında sıkıntı yaşanıyor. Ancak Türk bankaları açısından Mısırlı bankaların limitleri ve güvenilirlikleri konusunda bir sıkıntı yaşanmıyor.
Kanatlı ürünlerin ihracatı: Kanatlı ürün ihracatında Mısırlı resmi veterinerlerin her parti üretim sürecinde tüm maliyetleri firma tarafından karşılanmak üzere hazır bulunması talebi, ihracatı zorluyor. Süreç uzuyor.
Kanatlı ürünler iki ülke arasındaki Serbest Ticaret Anlaşmasına konu olmadığı için ihracatında sıkıntı yaşanıyor. Türk-Mısır İş Konseyi olarak STA kapsamına kanatlı ürünleri hatta deniz ürünlerini dahil etmek üzere geçmişte Ekonomi Bakanlığımız nezdinde temaslarda bulunduk. Konuyu desteklemeye devam ediyoruz, iki ülkede bu konuya yakın gelecekte çözüm getirmek üzere bir araya gelmeli. Türkiye hem hijyen, hem de seri ve helal üretimde bölgede üstünlüğünü kanıtlanmış durumda.
Eğitim: Mısır’da eğitim konusunda açıklar var ve hükümet tarafından eğitime ilişkin gerçekleştirilecek yatırımlara destek sağlanıyor. özellikle mesleki eğitime yönelik olarak kurslara ihtiyaç var. Türk-Mısır İş Konseyi olarak inşaat, overlok ve kaportacılık konusunda özel kursların açılmasını deteklemeyi planlıyoruz seçim sonrasında. Kursların Kahire, İskenderiye ve Burj El Arab bölgesinde yapılması planlanıyor. Ayrıca Mısır’ın MENA ve Afrika kıtası için bir transit geçiş noktası olmasını sağlanacak transit ticaret konusunda eğitim verme projemiz de ayrıca gündemde olup, önümüzdeki dönemde Türk-Mısır İş Konseyi Yürütme Kurulu olarak Mısır’a bir ziyaret gerçekleştirerek konuyu muhatapları ile değerlendirmeyi planlıyoruz.
Türkiye’de eğitim gören Mısırlı öğrenciler var. Türk firmalarımızın Mısırlı öğrencilerin mezun olmasını müteakip Mısır’da firmalarında istihdam imkanı sağlamaları halinde bu öğrenciler, iki ülke ekonomik ilişkilerinin gelişmesinde köprü olacak. DEİK Eğitim Ekonomisi İş Konseyi, öğrenciler mezun olduğunda Türkiye’de de çalışabilmesi için Ekonomi Bakanlığı ile temaslarımız neticesinde mezun olduktan sonra 1 yıl daha Türkiye’de istihdam edilmelerine olanak sağlanmış durumda. Eğitim Ekonomisi İş Konseyi bünyesinde konuyla ilgili bir koordinatörlük mevcut. Mısır’da işi olan firmalarımız kanalıyla gelecek olan öğrencilere Türkiye’de burs imkanı sağlanması söz konusu olacak.
Bir sonraki geleneksel Mısır İstişare toplantımızda bambaşka konular konuşacağımızı biliyorum. Seçimin Mısır için hayırlara vesile olmasını diliyor, sağlanacak istikrarla birlikte bölgede yeni bir Mısır için hep birlikte çalışmamız gerektiğine inanıyorum. Doğu Akdeniz‘deki ticaret Mısır ve Türkiye birlikteliği ile anlam kazanacak. Bu süreci en iyi haliyle şekillendirmek için DEİK Mısır İş Konseyi olarak hep yanlarında olacağız.

Kadın Gözüyle
Zuhal Mansfield
DEİK / Türk Mısır İş Konseyi Başkanı
mansfield@turcomoney.com