Döngüsel ekonominin 2024 Green Alley Ödülü’ne giden yolculuğu

– Bu yazımda 2024 yılının “Green Alley Ödülü”ne aday olan yeni projelerden örnekler vereceğim. Green Alley ödülü Avrupa’nın ilk ve uzun soluklu ödül süreci olarak girişimcilere ve start-up şirketlere döngüsel ekonominin öncüleri olma fırsatı veriyor. 2024 yılı ödül sürecine giren 300 proje adayı içinden 6 tanesi finaldeydi. Ödül sahibi projenin sahibi girişimci 25,000 avro ödüle hak kazandı.

– Her yıl yaklaşık 400 milyon ton plastik atık ve 1 milyar lastik malzeme çöpe atılıyor. Bu durum, 2018’de Polonyalı girişim Ecopolplast’nin kurucusu ve CEO’su Katarzyna Pokwicka’ya, geri dönüştürülmüş lastiklerin kauçuğunu geri dönüştürülmüş plastikle karıştıran yenilikçi bir teknoloji olan Ecoplastomer’i geliştirmek için ilham verdi. Geri dönüştürülmüş plastikten ve eski lastiklerin kauçuğundan yeni bir dönüştürülmüş kompozit malzeme üretildi.

– İspanya menşeli bir girişim olan Novapedra’yı, çöp alanlarına atılan bazı organik atıklara bir çözüm bulmaya iten soru bu oldu. Portakal kabuğunun dehidrasyonuna ilişkin bir dizi araştırma ve testten sonra şirket, seramik yapımında alternatif bir malzeme oluşturmak için bu organik atığı yeniden kullanan düşük enerjili bir üretim süreci geliştirdi.

– Metal malzemeden ve mikroçiplerden oluşan ve ürünün takibini sağlayan etiketler yılda yaklaşık 18 milyar adet üretiliyor. Bunların çoğu tek sefer kullanım sonrası çöp alanlarında e-atık olarak ömrünü sonlandırıyor. Bir grup Royal College of Art ve Imperial College mezunu girişimci, tek kullanımlık elektronik israfını azaltmak amacıyla metal veya silikon bileşenleri olmayan kâğıt tabanlı bir RFID etiketi geliştirmeyi başardılar.

– Birleşmiş Milletler Küresel e-atık İzleme Raporu’na göre, elektrikli ve elektronik ürünlere ait atıkların artış hızı, dünya nüfusunun artış hızının üç katına ulaşmış durumda. Arabat isimli girişim şirketinin kurucusu ve CEO’su Raffaele Nacchiero, bundan ilham alarak son derece etkin ve sürdürülebilir bir Lityum batarya geri dönüşüm işlemi geliştirdi. İtalya’da geliştirilen bu projede de portakal kabukları ve diğer organik atıklar kullanılıyor. 

– Yeryüzünde bizler için üretilen yiyeceğin %33 ünü çöpe atıyoruz. Gardrobumuzdaki giysilerin %50 sini hiç giymiyoruz. Sera gazlarının %65 i kişisel tüketim alışkanlıklarımızdan kaynaklanıyor. Son yıllarda bu gerçeği görüp Olio gibi örgütlenen çok sayıda paylaşım platformu ortaya çıktı. Tüm bu örnekler, karbondan arınmış, atık oluşturmayan tertemiz bir gezegende gelecek nesillerin yaşayabilmeleri için.

İş dünyasında yer alan birçok girişimci, döngüsel ekonomiyi büyüten projeler hayata geçiriyor. Bu yazımda www.positive.news tarafından bugünlerde tanıtılan ve 2024 yılının “Green Alley Ödülü”ne aday olan yeni projelerden örnekler vereceğim. Green Alley ödülü Avrupa’nın ilk ve uzun soluklu ödül süreci olarak girişimcilere ve start-up şirketlere döngüsel ekonominin öncüleri olma fırsatı veriyor. 2024 yılı ödül sürecine giren 300 proje adayı içinden 6 tanesi finaldeydi. Ödül sahibi projenin sahibi girişimci firma 25 Nisan 2024 akşamı Berlin’de düzenlenen finalde belirlendi ve 25,000 avro ödüle hak kazandı. Aşağıda bu projeyi ve diğer finalist projeleri kısaca tanıtacağım.

Döngüsel ekonomiyi tanımlarken “Yeniden üretme, onarma, yeniden kullanma ve tamamen geri dönüştürme eylemleri”nden söz ediyoruz. 2050 yılına kadar birçok ülkenin net karbon sıfır hedefine ulaşması için döngüsel ekonomiyi giderek çok daha etkin boyutta gündemlerine aldığını görüyoruz.

BİR MİLYAR LASTİK MALZEME ÇÖPE ATILIYOR

Sıradaki ilk örnek proje ile başlayalım. Her yıl yaklaşık 400 milyon ton plastik atık ve 1 milyar lastik malzeme çöpe atılıyor. Bu rahatsız edici rakam, 2018’de Polonyalı girişim Ecopolplas t’nin kurucusu ve CEO’su Katarzyna Pokwicka’ya, geri dönüştürülmüş lastiklerin kauçuğunu geri dönüştürülmüş plastikle karıştıran yenilikçi bir teknoloji olan Ecoplastomer‘i geliştirmek için ilham vermiş oldu. Geri dönüştürülmüş plastikten ve eski lastiklerin kauçuğundan yeni bir dönüştürülmüş kompozit malzeme üretildi.

Şirketin patent alan ve özenle tasarlanmış üretim şekli, hammaddeleri katkı maddesi veya stabilizatör olmadan birbirine bağlıyor. Bu şekilde, ekoplastomerleri kolayca geri dönüştürülebilir ve döngüsel hale getiren ve CO2 salımını önemli ölçüde azaltan bir proses ortaya çıkıyor. Atık malzemelerin yeniden kullanılması sağlanıyor.

PORTAKAL KABUĞUNDAN SERAMİĞİN ALTERNATİFİ ÜRETİLİYOR

Şimdi başka bir finaliste geçelim. Portakal veya mandalina yedikten sonra kabuğun ne işe yarayacağını hiç düşündük mü dersiniz? İspanya menşeli bir girişim olan Novapedra‘yı, çöp alanlarına atılan bazı organik atıklara bir çözüm bulmaya iten soru bu oldu. Portakal kabuğunun dehidrasyonuna ilişkin bir dizi araştırma ve testten sonra şirket, seramik yapımında alternatif bir malzeme oluşturmak için bu organik atığı yeniden kullanan düşük enerjili bir üretim süreci geliştirdi. Şirketin Barcelona’daki merkez ofisinde CEO ve kreatif direktör Emiliano Altamirano, başkalarının atık gördüğü kaynakları ortaya çıkarmanın yolunu bulmaktan çok mutlu olduklarını söylüyor. Geliştirdikleri malzeme, seramiğin alternatifi olarak çok ilgi çekici.

Novapedra üretimi olan seramik alternatifi bardak örnekleri

TEK KULLANIMLIK ETİKETLERDEN KAĞIT TABANLI RFID ETİKETİ

Bir diğer finalist ise satın aldığımız giysilerin üzerindeki tek kullanımlık etiketlerle ilgili.

Satın alınan giysilerimizin mağazadaki ödeme noktalarında bulunan yazar kasalarca taranarak ödeme yaptığımızı hepimiz biliyoruz. Radyo frekansı tanımlama (RFID) etiketleri aslında ürünün takibini sağlayan elektronik devreler olarak çalışıyor. Metal malzemeden ve mikroçiplerden oluşan bu etiketler yılda yaklaşık 18 milyar adet üretiliyor. Bunların çoğu tek sefer kullanım sonrası çöp alanlarında e-atık olarak ömrünü sonlandırıyor. Bir grup Royal College of Art ve Imperial College mezunu girişimci, tek kullanımlık elektronik israfını azaltmak amacıyla metal veya silikon bileşenleri olmayan kâğıt tabanlı bir RFID etiketi geliştirmeyi başardılar.

PulpaTronics isimli bu girişim; metal içermeyen, daha ucuz ve geri dönüşebilen talaşsız, karbon bazlı kâğıt RFID etiketleri kullanıma sunuyor. Tasarımları, üretim sürecini kolaylaştırmayı, metal ve silikon bileşenlere olan ihtiyacı ortadan kaldırmayı başarıyor. Ayrıca çevresel ayak izini azaltmanın yanı sıra CO2 emisyonlarını azaltmayı amaçlayan önemli bir gelişme sağlıyor. Bu proje, ‘’Green Alley Ödülü’’ sürecinde bu yıl finale kalan altı projeden birisi olarak bu yılın ödülünü almaya hak kazandı.

Pulpa Tronics’in dönüştürülmüş kâğıt etiket örneği

ÇÖPE ATILMIŞ TEKSTİL ÜRÜNLERİNDEN ŞEKER BAZLI LİF ÜRETİLİYOR

Tekstil sektörü ile ilgili bir başka finalist daha var. Kullanılmış tekstil ürünler sadece %1 oranında geri dönüşebiliyor. Dönüşemeyen tekstil ürünleri ise sadece kirletici ve sera gazı üreten çöp alanlarında birikmiyor. Aynı zamanda kaliteli tekstil ürünleri boşu boşuna ekonomik değerini yitiriyor, heba oluyor. Peki, kullanılmış ve sonra çöpe atılmış bu tekstil ürünlerini dönüştürmek mümkün ve ekonomik mi?

2019 yılında kurulan Belçika merkezli start-up girişimi olan Noosa şirketi bu konuda iddialı. Ticari marka olarak tescil ettirdikleri ‘Noocycle’ teknolojisi sayesinde %100 geri dönüştürülebilir olduğunu belirttikleri şeker bazlı lif ürettiler.

Noosa üretimi olan %100 geri dönüştürülebilir olduğu belirtilen şeker bazlı lifler.

Şirkete göre, elyafın yapılma şekli onu hem sentetik hem de selülozik malzemelerle rekabetçi kılıyor. Şirket, kaynakları en verimli şekilde kullanmak ve sektörü döngüselliğe kavuşturmak için ortaya koyduğu çevreci çözüm sayesinde bu yıl Green Alley Ödülü‘ne aday finalist oldu.

LİTYUM BATARYA GERİ DÖNÜŞ İŞLEMİNDE DE PORTAKAL KABUKLARI KULLANILIYOR

Sırada başka bir döngüsel ekonomi örneği finalist var. 2020 yılına ait Birleşmiş Milletler Küresel e-atık İzleme Raporu’na göre, elektrikli ve elektronik ürünlere ait atıkların artış hızı, dünya nüfusunun artış hızının üç katına ulaşmış durumda. Arabat isimli girişim şirketinin kurucusu ve CEO’su Raffaele Nacchiero, bundan ilham alarak son derece etkin ve sürdürülebilir bir Lityum batarya geri dönüşüm işlemi geliştirdi. İtalya’da geliştirilen bu projede de portakal kabukları ve diğer organik atıklar kullanılıyor.

Arabat’ın geliştirdiği bu işlemde, kullanılmış bataryalar atık meyve ve sebze artıklarıyla kimyasal reaksiyona giriyor ve bataryalardaki lityum, kobalt, manganez nikel ve diğer kıymetli metallerin ger kazanılması mümkün oluyor. Geri kazanılan bu metaller daha ucuz fiyatlarla yeniden sanayide kullanılabiliyor.

ZEHİRLİ ATIKLAR, DÖNÜŞTÜRÜLEREK EKONOMİYE KAZANDIRILIYOR

Son olarak İngiltere’den finalist olan bir döngüsel ekonomi örneği verelim. Genellikle birçok yerde rasgele atılmış zehirli atıklar da görüyoruz maalesef. Bu atıklar üzerinde çalışmalar yapan Londra’daki Royal College of Art okulunda tasarımcı olan, aynı zamanda CarbonCell şirketinin CEO’su Elisabeth Lee, bu atıkları kullanarak daha keyifli ve tutumlu bir yaşam için bir girişimde bulundu. Bu girişim, surf ve yelken yapan sporcular ile mühendisleri yanına alarak yalıtım malzemesi olan polistren malzemenin geri dönüşümü üzerinde yoğun çalışıyor.

CarbonCell tarafından geliştirilen Biyokömür örneği

Yapılan araştırmalar, her bir Avrupa Birliği vatandaşının 2021 yılında 188,7 kg ambalaj atığı oluşturduğunu, bunun sadece 120,7 kg lık kısmının geri dönüştürülebildiğini ortaya koyuyor. CarbonCell firması da bir kompost üretme çözümü geliştirmiş durumda. Bu kompost malzeme aslında bir çeşit biyokömür. Zirai atıkların oksijensiz ortamda ısıtılmasıyla elde ediliyor. Elde edilen biyokömür karbondan bağımsız bir kompostlama işlemiyle paketleme işinde kullanılıyor. CarbonCell böylece ev ortamında kompostlama yaparak yenilenebilir tedarik zinciri sağlıyor.

DÜNYAYI ATIKTAN ARINMIŞ BİR GEZEGEN YAPMA HEDEFİ

Döngüsel ekonominin temel bileşenlerinden ‘’Yeniden Kullanma’’ ile ilgili dünyada çok önemli girişimler de gerçekleşiyor. Bunlardan bir tanesi İngiltere çıkışlı Olio isimli paylaşım platformu. Vesiile yayınlarından çıkan Paylaş isimli kitabımda da bu platform hakkında geniş bilgi vermiştim. Kurulduğu 2015 yılından bu yıla kadar 7,7 milyon kişiye ulaşan,164 milyon porsiyon yemeğin ve 11 milyon ev eşyasının paylaşıldığı, 24 milyon m3 suyun tasarruf edildiği, gereksiz yere 1,02 milyar km taşıt kullanımının önlendiği ve böylece 186 bin ton Co2 emisyonunun yok edildiği global paylaşım platformu olmayı başardı. Dünyayı atıktan arınmış bir gezegen yapma hedefiyle ilerlemeyi sürdürüyor.

Unutmamalıyız ki yeryüzünde bizler için üretilen yiyeceğin %33 ünü çöpe atıyoruz. Gardrobumuzdaki giysilerin %50 sini hiç giymiyoruz. Sera gazlarının %65 i kişisel tüketim alışkanlıklarımızdan kaynaklanıyor. Neyse ki son yıllarda bu gerçeği görüp Olio gibi örgütlenen çok sayıda paylaşım platformu ortaya çıktı.

KARBONDAN ARINMIŞ, ATIK OLUŞTURMAYAN TERTEMİZ BİR GEZEGEN

Olio’nun ulaştığı 7,7 milyon insan içinde oldukça çarpıcı örnekler de var. Bunların arasında İngiliz Emma ve Tom çiftinin hikayesi de oldukça ilginç. Öğretmen olan Tom’un eşi Emma, Olio platformunu keşfettikten hemen sonra, fazla ev eşyalarını bu platform le ihtiyaç sahiplerine ulaştırırken ihtiyacı olanları bu kanaldan temin etmeye başladı.  Öğretmen eşi Tom ise, öğrencilerinin eğitim malzemesi ihtiyacı bütçesizlikten okul bütçesinden karşılanmayınca bu platforma başvurdu. Sınıfın bu yolla mobilya ve eğitim gereçlerindeki eksiklerini gidererek tüm ülkeye örnek oldu. Okulun bütçesine de katkı sağladı.

Bu örneklere ait hikayeler, adı geçen platforma ait web sitesinde bolca var. www.Olioapp.com adresinden görülebilir.

Tüm bu örnekler, karbondan arınmış, atık oluşturmayan tertemiz bir gezegende gelecek nesillerin yaşayabilmeleri için.

Hep birlikte bu yolculuğun içinde aktif olarak bulunabilmek dileğiyle,

İbrahim AYBAR

www.turcomoney.com

aybar@turcomoney.com

aybar@ibrahimaybar.com.tr

ibrahim.aybar@vesiile.com

 

 

 

Mobilyadan mutfak eşyalarına kadar Tom, sınıfını dönüştürmek için Olio’yu kullandı ve öğrencileri için zenginleştirici bir ortam yaratırken israfı en aza indirdi ….

Sık sık işten eve geç kalıyor ve soruyorum, neredesin? Sanki, okul için Olio eşyalarını toplayıp duruyorum! Son zamanlarda birinin kurtulduğu bazı lastikleri aldı, bu yüzden bunları çocuklarla bir şeyler dikmek için kullandı. Genellikle arabanın arkasında küçük sandalyeler veya mutfak eşyaları, sanat ve zanaat parçaları görülür.

Olio’da paylaşmak sadece yerel okul çocuklarını desteklemedi.  Ayrıca Tom ve Emma’nın atıkları paylaşma ve bunlarla mücadele konusunda değerli bir ders vermelerine yardımcı oluyor. Emma, başka biriyle yeni bir hayat bulacaklarını bilerek, kendi çocuklarının büyüdüğü eşyaları paylaşmanın sevincini hatırladı. Çocuklarına ikinci elin norm olması gerektiğine ve her zaman yeni satın almak zorunda olmadığımıza dair bir örnek oluşturmanın nasıl mükemmel bir yol olduğunu yansıttı.

Çocuklar o kadar hızlı aşamalardan geçiyor ki, dışarı çıkıp bir sürü canavar kamyon almak istemiyorum çünkü bu bir geçiş aşaması olacak, ama Olio’da bir şey gördüğümde ve onlara verebildiğimde onu seviyorum. Kızım şu anda gerçekten el çantalarına düşkün, biri köşeye bir el çantası koydu ve ben ona sevdiği çantayı verdim. Tüketimi bu açıdan görmelerini seviyorum – ikinci el ürünler gerçekten harika ve bir şeyleri boşa harcamak zorunda değiliz.

Olio’da bulduğun en iyi eşya hangisi?

Bir sürü şey! Bitkiler için biraz emiciyim, bu yüzden bir bitki verildiğinde sık sık talep edeceğim. Sevdiğim bir kot pantolon aldım, geçen gün birinden aldığım bir eşarp giyiyordum. Birinin kurtulduğu bir sehpam var, bu da oturma odam için doğru boyutta.

Olio’da sevdiğin bir numaralı şey nedir?

İsraftan nefret ediyorum, bu yüzden başka bir yerde ikinci el bulabildiğimde yeni satın almaktan nefret ediyorum, bu da çöp sahasına girmesini engelliyor, bu yüzden bu beni kesinlikle motive ediyor. Ve her iki şekilde de işe yarıyor, çoğu zaman çocuklarım bir şeyleri aştı ve bundan kişisel olarak yararlanacak birini tanımıyorum, ama onu Olio’ya koyabilmem ve birisinin onu kapımdan alıp kullanması çok güzel.

 

 

 

 

 

 

Mobilyadan mutfak eşyalarına kadar Tom, sınıfını dönüştürmek için Olio’yu kullandı ve öğrencileri için zenginleştirici bir ortam yaratırken israfı en aza indirdi ….

Sık sık işten eve geç kalıyor ve soruyorum, neredesin? Sanki, okul için Olio eşyalarını toplayıp duruyorum! Son zamanlarda birinin kurtulduğu bazı lastikleri aldı, bu yüzden bunları çocuklarla bir şeyler dikmek için kullandı. Genellikle arabanın arkasında küçük sandalyeler veya mutfak eşyaları, sanat ve zanaat parçaları görülür.

Olio’da paylaşmak sadece yerel okul çocuklarını desteklemedi.  Ayrıca Tom ve Emma’nın atıkları paylaşma ve bunlarla mücadele konusunda değerli bir ders vermelerine yardımcı oluyor. Emma, başka biriyle yeni bir hayat bulacaklarını bilerek, kendi çocuklarının büyüdüğü eşyaları paylaşmanın sevincini hatırladı. Çocuklarına ikinci elin norm olması gerektiğine ve her zaman yeni satın almak zorunda olmadığımıza dair bir örnek oluşturmanın nasıl mükemmel bir yol olduğunu yansıttı.

Çocuklar o kadar hızlı aşamalardan geçiyor ki, dışarı çıkıp bir sürü canavar kamyon almak istemiyorum çünkü bu bir geçiş aşaması olacak, ama Olio’da bir şey gördüğümde ve onlara verebildiğimde onu seviyorum. Kızım şu anda gerçekten el çantalarına düşkün, biri köşeye bir el çantası koydu ve ben ona sevdiği çantayı verdim. Tüketimi bu açıdan görmelerini seviyorum – ikinci el ürünler gerçekten harika ve bir şeyleri boşa harcamak zorunda değiliz.

Olio’da bulduğun en iyi eşya hangisi?

Bir sürü şey! Bitkiler için biraz emiciyim, bu yüzden bir bitki verildiğinde sık sık talep edeceğim. Sevdiğim bir kot pantolon aldım, geçen gün birinden aldığım bir eşarp giyiyordum. Birinin kurtulduğu bir sehpam var, bu da oturma odam için doğru boyutta.

Olio’da sevdiğin bir numaralı şey nedir?

İsraftan nefret ediyorum, bu yüzden başka bir yerde ikinci el bulabildiğimde yeni satın almaktan nefret ediyorum, bu da çöp sahasına girmesini engelliyor, bu yüzden bu beni kesinlikle motive ediyor. Ve her iki şekilde de işe yarıyor, çoğu zaman çocuklarım bir şeyleri aştı ve bundan kişisel olarak yararlanacak birini tanımıyorum, ama onu Olio’ya koyabilmem ve birisinin onu kapımdan alıp kullanması çok güzel.