Döviz geliri olmayanlar döviz kredisi kullanamayacak

Gürdoğan Yurtsever

Hükümet, döviz kurlarındaki hareketlilikle birlikte ekonominin olumsuz etkilenmesi üzerine harekete geçti. Yapılan düzenlemeye göre ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerden elde edilen döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişiler yurt dışından veya yurt içinden döviz kredisi kullanamayacak.

Döviz geliri olmayan kişi ve kuruluşların döviz ile borçlanmaları olası kur dalgalanmalarında büyük risklere ve dolayısıyla zararlara neden olabiliyor. Özel sektörün kısa ve uzun vadeli yurtdışı borçlanmasında son yıllarda önemli bir artış söz konusuydu. Bu borcun yarıya yakınının finansal olmayan şirketlerde olduğu ve kur riski taşıyan bu şirketlerin ülke ekonomisine zarar verme potansiyeli bulunduğu belirtiliyordu. Bunu önlemek için de bir süredir dövizle borçlanmaya kısıtlamalar getirileceği konuşuluyordu. Bu kapsamda dövizle borçlanma konusunda yeni düzenlemeler ve kısıtlamalar getiren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Bakanlar Kurulu Kararı 25 Ocak 2018 tarihinde yayımlanmıştı. Yine aynı tarihte Hazine Müsteşarlığı tarafından tebliğ değişikliği yapılmıştı. Son olarak TCMB’de Sermaye Hareketleri Genelgesi’ni güncelledi ve yayımladı. Yapılan değişiklikler 02 Mayıs 2018 tarihinde yürürlüğe giriyor.

                              DÖVİZ GELİRLERİNİN BELGELENMESİ GEREKİYOR

Yapılan düzenlemeye göre ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerden elde edilen döviz geliri olmayan Türkiye’de yerleşik kişiler yurt dışından veya yurt içinden döviz kredisi kullanamayacaklar. Döviz geliri olanlar ise son 3 mali yılın döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde döviz kredisi kullanabilecekler.

Son 3 mali yılın döviz gelirlerinin; son 3 yıla ait konsolide olmayan finansal tablolar esas alınarak SMMM veya YMM tarafından hazırlanan ve onaylanan bir raporla birlikte Döviz Gelirleri Beyan Formunun bankalara veya finansal kuruluşlara ibrazı ile belgelenmesi gerekiyor. Bankalar veya finansal kuruluşlar tarafından firmanın yurt içi veya yurt dışından temin ettiği mevcut döviz kredi bakiyesi ile son 3 yıl döviz gelirleri toplamı karşılaştırılacak. Bu şekilde firmanın kullanabileceği döviz kredisi belirlenecek.

                                     KİMLER DÖVİZ KREDİ KULLANAMAYACAK?

Döviz kredileri ve dövize endeksli krediler bakiyesinin, son 3 mali yılın döviz gelirleri toplamını aştığı tespit edilirse, kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı geri çağrılacak veya TL krediye dönüştürülecek. Açık bulunan ve kredi bakiyesi 15 milyon ABD dolarının altında olan Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından yurt içinden veya yurt dışından temin edilmiş olan döviz kredileri, istisna kapsamına girmiyorsa döviz kredisi olarak yenilenmeyecek.

Türkiye’de yerleşik gerçek kişiler yurt dışından ve yurt içinden döviz kredisi kullanamayacak. Bunun yanı sıra Türkiye’de yerleşik kişiler yurt içinden ve yurt dışından dövize endeksli kredi de kullanamayacak. Bu düzenlemeler ile gerçek kişilerin döviz kredisi ve dövize endeksli kredi kullanımı yasaklanmış oluyor. Tüzel kişiler ise ancak belirlenen kurallara uygun şekilde döviz kredisi kullanabilecek, dövize endeksli kredi ise kullanamayacak. Açık bulunan dövize endeksli krediler, dövize endeksli olarak yenilenmeyecek. Böylece dövize endeksli kredi ürünü uygulamadan kaldırılmış oluyor.

                        HANGİ DURUMLARDA DÖVİZ GELİRİ ŞARTI ARANMAYACAK?

Döviz kredisi kullanmak için döviz geliri olması şartında bazı istisnalar da söz konusu. Örneğin kullanım tarihinde, yurt içinden ve yurt dışından temin edilen nakit döviz kredisi borçlarının geri ödemesi yapılmamış toplamının 15 milyon ABD Doları veya üzerinde olması durumunda döviz geliri şartı aranmadan döviz kredisi kullandırılabilecek. Yurt dışında yerleşik kişilere döviz ve TL kredi açılmasında da bir kısıtlama söz konusu değil.

Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye’de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin döviz kredisi kullanması da istisna kapsamında. Yine yatırım teşvik belgesi kapsamında döviz kredisi kullanılması, listesi belirlenmiş makine ve cihazların finansmanı için döviz kredisi kullanılması, uluslararası ihaleleri kazanan Türkiye’deki yerleşik kişilerin döviz kredisi kullanması, Bakanlık izni ile döviz kredisi kullanılması gibi konularda istisnalar söz konusu.

                                 DÖVİZ KREDİLERİ, RİSK MERKEZİ’NE BİLDİRİLECEK

Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt içinden ve yurt dışından kullanılan tüm döviz kredileri ile firmalarca yapılan döviz geliri beyanları kredi kullandıran veya kredi kullanımına aracılık eden banka ve finansal kuruluşlar tarafından Türkiye Bankalar Birliği nezdinde bulunan Risk Merkezi’ne bildirilecek. Geri ödenen kredi tutarlarının da firma kredi bakiyesinden düşülerek Risk Merkezi’ne bildirilmesi gerekiyor. Böylece döviz kredi kullanımlarını firma bazında izlemeyi sağlayacak bir veritabanı oluşturulacak.

Bu yeni düzenleme temel olarak bireylerin ve döviz geliri olmayan şirketlerin dövizle borçlanmasına kısıtlama getiriyor. Bunun yanı sıra döviz geliri olan şirketlerin döviz borçlanmalarına ilişkin kuralları belirlerken, döviz kredisi kullanımlarının ve yükümlülüklerinin izlenmesine yönelik bir mekanizma oluşturuyor. Risk Merkezi’ndeki veritabanı üzerinden yurt içi ve yurt dışından temin edilen döviz kredilerinin mevcut durumu yakından takip edilebilecek.

Bireylerin ve döviz geliri olmayan şirketlerin kur riski nedeniyle karşılaşabilecekleri zararların önlenmesi ve döviz kredisi yükümlülüklerinin takibine imkan sağlaması bakımından bu düzenlemenin oldukça önemli ve faydalı olduğunu ifade etmek yanlış olmayacak. Bununla birlikte büyüme yolunda dış kaynağa ihtiyaç duyan şirketlerin dış finansman kaynaklarını daraltmanın neden olabileceği olumsuz etkilerin uygulama sürecinde yakından takip edilmesi ve oluşabilecek olumsuzlukları önleyecek yeni düzenlemeler yapılması da önem taşıyor.

Gürdoğan Yurtsever

yurtsever@turcomoney.com