Döviz üzerinden sözleşme yapılamayacak

Gürdoğan Yurtsever

Döviz kurlarındaki yüksek dalgalanma nedeniyle, döviz cinsinden yapılan işlemlere sınırlama getirildi. Bundan sonra sözleşmeler, TL üzerinden yapılacak.

Türkiye’de döviz kurlarında son aylarda yaşanan yüksek dalgalanmayı önlemeye yönelik ekonomiden sorumlu kurum ve kuruluşlar tarafından çeşitli önlemler alınmaya devam ediyor. Bu kapsamda bir çok karar alındı ve uygulamaya başlanıldı. Bunlardan birisi de Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında imzalayacakları sözleşmeleri döviz veya dövize endeksli olarak belirlemelerine yönelik getirilen kısıtlama oldu. Bu kapsamda Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Karar’da değişiklik yapan Cumhurbaşkanlığı Kararı 13 Eylül 2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı ve yayımlandığı tarihte yürürlüğe girdi. Bu değişiklik ile Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacağı hükme bağlandı.

MEVCUT SÖZLEŞMELER, TL’YE DÖNÜŞTÜRÜLECEK

Yine söz konusu karar kapsamında daha önce döviz cinsinden kararlaştırılmış olan sözleşmelerin en geç 30 gün içinde Türk parası olarak taraflarca yeniden belirlenmesi zorunluluğu getirildi. Karar kapsamında istisnaları belirleme yetkisi ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verildi. Bu karar kamuoyunda yankı buldu. Yoğun değerlendirme ve tartışmalara konu oldu. Bu konudaki tartışmaların halen sürdüğü görülüyor.

Tartışmalar daha çok kararın uygulama zorlukları, alt detayların belli olmaması, mevcut sözleşmelerin değiştirilmesi için çok kısıtlı bir zaman olması, tarafların anlaşamadığı durumlarda uygulanacak kurun nasıl belirleneceği gibi konularda odaklanıyordu. Bakanlık kendine tanınan yetki kapsamında 6 Ekim 2018 tarihinde bu konuda bir tebliğ yayımladı. Kararın alt düzenlemesi niteliğindeki bu tebliğ ile istisnalar ve tarafların kendi aralarında anlaşamadığı durumlarda uygulanacak kur gibi çeşitli esaslar belirlendi. Bakanlığın resmi internet sitesinde konuyla ilgili sıkça sorulan sorular bölümü oluşturularak daha detaylı açıklamalar yapıldı.

YABANCI ÜLKE VATANDAŞLARI İLE YAPILAN SÖZLEŞMELER

Yapılan düzenleme temel olarak Türkiye’de yerleşik kişilerin serbest bölgeler dahil kendi aralarında yapacakları sözleşmelere kısıtlamalar getiriyor. Bu kişiler tebliğde yer alan istisnalar dışında artık döviz üzerinden sözleşme yapamayacak. Sözleşmeler ve bunlara bağlı kıymetli evrakların TL olarak düzenlenmesi gerekecek. Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet ve iş sözleşmeleri istisna kapsamında bulunuyor. Bu sözleşmelerin bir tarafının yabancı ülke vatandaşı olması durumunda döviz veya dövize endeksli sözleşme yapılması mümkün olabilecek. Bunun yanı sıra ihracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan ve yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan elektronik haberleşme ile ilgili hizmet sözleşmeleri de istisnalar arasında yer alıyor. Bu tür sözleşmelerin TL yapılması zorunluluğu bulunmuyor.

Dışarıda yerleşik kişilerin sahip olduğu şirketler döviz üzerinden sözleşme yapabilecek

Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında yapacakları iş makineleri dahil taşıt satış ve kiralama sözleşmeleri dışında kalan menkul satış ve kiralama sözleşmeleri de istisna kapsamında. Bunlar döviz veya dövize endeksli olabilecek. Bunun yanı sıra bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri ile donanım ve yazılımlara ilişkin lisans ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecek.

Yine finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri de istisna kapsamında yer alıyor. Bu sözleşmeler döviz veya dövize endeksli olarak yapılabilecek. Ayrıca, dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak % 50 ve üzerinde pay sahipliklerinin bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmelerinde, sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilecek.

HANGİ KUR UYGULANACAK?

Daha önce döviz veya dövize endeksli olarak düzenlenmesine rağmen yeni düzenlemeye göre TL’ye dönüştürülmesi gereken sözleşmelerde tarafların anlaşamamaları durumunda söz konusu bedellerin 2 Ocak 2018 tarihinde belirlenen gösterge niteliğindeki TCMB efektif satış kuru kullanılarak hesaplanan TL karşılığının 2 Ocak 2018 tarihinden bedellerin yeniden belirlendiği tarihe kadar Türkiye İstatistik Kurumunun her ay için belirlediği tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak artırılması suretiyle belirlenmesi gerekiyor.

Söz konusu düzenlemede belirtilen istisnalar dışında Türkiye’de yerleşik kişiler artık kendi aralarında döviz veya dövize endeksli sözleşme yapamayacak. Yalnızca TL üzerinden sözleşme yapabilecek. Özellikle gayrimenkul satım ve kiralama alanında uzun yıllardır görülen döviz üzerinden yapılan sözleşmeler artık mümkün olamayacak. Buna rağmen düzenleme ve uygulamaya ilişkin kamuoyunda bazı tereddütler devam ediyor. Özellikle sözleşmelerin düzenleme kapsamına girip girmediğine yönelik uygulamada çeşitli sorunlar yaşanması olası görünüyor. Düzenlemenin etkileri ve uygulamadaki başarısını görmek ve daha doğru değerlendirmek için zaman gerekiyor.

Gürdoğan Yurtsever

yurtsever@turcomoney.com