Dünyada faizsiz finans sektörünün hacmi 4 trilyon dolara ulaştı

Osman Akyüz

-Faizsiz finans sektörü hem dünyada hem de Türkiye’de hızlı bir şekilde büyüyor. Nitekim 2020 salgın sürecini sorunsuz atlatan faizsiz finans sektörü, 2021 yılında  dünyada % 17 büyüyerek 4 trilyon dolarlık aktif büyüklüğe ulaştı. Bu büyüklüğün; 2,765 milyar doları bankacılık, 238 milyar doları faizsiz sermaye piyasası fonları, 713 milyar doları sukuk ihraçları, 73 milyar doları katılım sigortası ve 169 milyar doları da diğer faizsiz finansal kuruluş aktifleridir.

–Türkiye’de faaliyet gösteren 6 katılım bankasının sektördeki payı % 8,5 seviyesinde.  2025 hedefleri sektörde % 15’lik paya sahip olmak. Katılım bankacılığı, bankacılık sektörüne tamamen uyum sağlamış durumda. 8 Aralık 2022 itibariyle; yılbaşına göre, toplanan fonlar % 61,7, kullandırılan fonlar % 69, aktif toplamı % 60,7 arttı. Bin 375 şubede 17 bin 800 kişi çalışıyor. Sektörün Eylül sonu itibariyle 20,8 milyar lira kar etti.

Dünyada faizsiz finans sektörü 1960’lı yıllarda hayat bulmaya başladı. Özellikle İslam ülkelerinin bağımsızlıklarını kazanmaları, petrol ticareti nedeniyle ciddi fonların birikmesi ile birlikte İslam ülkelerinin kalkınma çabaları yanında, İslam dininin faizi haram kılıyor olması gibi nedenlerle öncelikle İslam ülkelerinde ve Müslüman azınlıkların yaşadığı diğer ülkelerde faizsiz bir finansal sistem kurma ve oluşturma gayretini görüyoruz.

O yıllarda ilim adamlarının ve fıkıhçıların yaptığı teorik çalışmalarla birlikte; faizsiz finans alanında ilk denemeler bankacılıkta başlatıldı. İlk faizsiz banka,1960 yılında Mısır’da kurularak faaliyete başladı. Daha sonraları, İslam Ülkeleri Ekonomik İşbirliği Örgütü öncülüğünde 1975’de kurulan ilk banka, İslam Kalkınma Bankası oldu. Bu bankanın amacı, İslam ülkelerinin kalkınmasına finansal destek sağlanması ve İslami prensiplerle bankacılık gelişimine öncülük etmekti. İslam Kalkınma Bankası’nın faaliyete başlamasından sonra diğer ülkelerde de süratle hem kamu öncülüğünde, hem de özel sektör olarak İslam bankaları kurularak faaliyete başladılar. Birçok ülkede kurulan bankalara İslam Kalkınma Bankası da ortak olarak öncü ve destek oldu.

FAİZSİZ FİNANS SEKTÖRÜ, DÜNYADA 4 TRİLYON DOLARA ULAŞTI

Bankacılık olarak başlayan İslami finans, bugün geldiğimiz noktada son 50 yılda faizsiz finans eko sistemi bütün alanlarında aktif olarak faizsiz finansal kuruluşlar olarak faaliyet gösteriyorlar. Belli başlı faizsiz finans kuruluşlarını türler olarak ifade edersek; İslam bankaları, katılım ( tekafül ) sigorta şirketleri, sermaye piyasası fonları, sukuk ihraçları ve diğer faizsiz finansal kuruluşlar olarak ifade edebiliriz.

Özellikle 2020 salgın sürecini sorunsuz atlatan faizsiz finans sektörü, 2021 yılında ciddi bir performans sergileyerek emin adımlarla yoluna ve gelişimine devam ediyor. 2021 yılında faizsiz finans sektörü, dünyada % 17 büyüyerek 4 trilyon dolarlık aktif büyüklüğe ulaştı. Bu büyüklüğün;2,765 milyar doları bankacılık, 238 milyar doları faizsiz sermaye piyasası fonları, 713 milyar doları sukuk ihraçları, 73 milyar doları katılım sigortası ve 169 milyar doları da diğer faizsiz finansal kuruluş aktifleridir.

 FAİZSİZ FİNANS SEKTÖRÜNÜN 6 TRİYON DOLARA ULAŞMASI BEKLENİYOR

Dünyada faizsiz finans alanında faaliyet gösteren finansal kuruluşların toplam sayısı 1.679 ulaştı. 2026 yılı için beklenen aktif büyüklüğü 6 trilyon dolardır. Geldiğimiz noktada, Türkiye faizsiz finansta 9. sıradadır. Önümüzdeki yıllarda Türkiye eko sisteminin tamamlanması nedeniyle, daha ön sıralara yükseleceği bekleniyor.

Türkiye’de de faizsiz finans, bankacılık alanında başlatılarak 37 yılda büyük oranda gelişimini tamamladı ve katılım finans kuruluşları olarak faizsiz finans alanında finansal hizmet verir hale geldi. Katılım finans eko sistemi kurumlarını sıraladığımızda; Katılım bankaları, katılım sigortacılığı, katılım endeksi, faizsiz bireysel emeklilik şirketleri, katılım portföy fonları, kira sertifikaları ve tasarruf finansman şirketlerini sayabiliyoruz.

HEDEF, YÜZDE 15’LİK PAYA ULAŞMAK

Bilindiği üzere, ülkemizde banka olarak, mevduat bankaları, katılım bankaları ve kalkınma ve yatırım bankaları faaliyet gösteriyor. Şu an itibariyle 6 katılım bankası var. Sektördeki payları % 8,5 olup, 2025 hedefleri sektörde % 15’lik paya sahip olmaktır. Katılım bankacılığı, bankacılık sektörüne tamamen uyum sağlamış bulunuyor. Ayrıca, faizsiz bankacılık standartlarına ve prensiplerine uyumlu çalışıyorlar. Sektör stratejik gelişim alanları olarak; ürün ve hizmet çeşitliliğini artırmak, faizsiz bankacılık ilke ve esaslarında standardizasyonun sağlanması, etkin iletişim stratejileri ile katılım bankacılığının farkındalığını artırmak, sektörün yetkinliğini artırarak hizmet kalitesini güçlendirmek, finansal hizmetlerin dijitalleşmesinde aktif rol oynamak stratejilerini benimsedi.

KATILIM BANKALARININ KARI 21 MİLYAR LİRA OLDU

Bu yılki performans göstergelerine baktığımızda, 8 Aralık 2022 itibariyle; yılbaşına göre, toplanan fonlar % 61,7, kullandırılan fonlar % 69, aktif toplamı % 60,7 arttı. Şube sayısı 1375 ve çalışan sayısı da 17.800 personele ulaşmış durumda. Sektörün karlılığı, Eylül sonu itibariyle oldukça yüksek bir karlılıkla 20,8 milyar lira oldu.

Yılsonu itibariyle bu performansları daha da artmış olacak. Katılım bankalarına önümüzdeki aylarda üç dijital katılım bankası daha dâhil olacak.

BORSA İSTANBUL’DA 200’E YAKIN HİSSE SENEDİ İŞLEM GÖRÜYOR

Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi, ülkemizde katılım sigortacılığı da etkin bir şekilde faizsiz finans kuruluşları içinde yer aldılar ve güçlü performanslarıyla faaliyetlerine devam ediyorlar. Diğer yandan, Borsa İstanbul’da işlem gören tüm hisse senetleri, faizsizlik prensiplerine uygunluk açısında incelenerek 5 adet Katılım Endeksi adı altında 200’e yakın hisse senedi olarak yatırımcıların hizmetine sunuldu. Bunun dışında, faizsiz bireysel emeklilik şirketlerimiz de bireysel emeklilere faizsiz emeklilik hizmeti sunuyorlar. Ayrıca, katılım portföy fonları da yatırımcının emrinde.

Bilindiği üzere; 2012 yılından bu yana, hem kamu hem de özel sektör, faizsiz finans ilkelerine göre ihraç edilen kira sertifikalarını yaygın şekilde ihraç ediyorlar ve bu menkul kıymetler yatırımcılar tarafından kabul görüyorlar. Sukuk olarak da isimlendirilen bu menkul kıymetlerde, faizsiz finans ürünü olarak işlem görüyorlar.

TASARRUF FİNANSMAN ŞİRKETLERİ DE FAİZSİZ FİNANS SİSTEMİNE DAHİL OLDU

Son olarak da konut ve araç teminine yönelik finansal hizmet sunan tasarrufa dayalı finansman şirketleri de katılım finans sistemine dâhil edildiler.

20 yılı aşan bir süredir ülkemizdeki faizsiz finansal sistemin gelişimi için çok güçlü bir destek veren siyasi irade, faizsiz finans sektörünün bütününü kavrayacak Katılım Finans Kanunu Tasarısı hazırladı ve ilgili tarafların görüşüne açtı. Çalışmalar tamamlanma aşamasında. Yakın bir tarihte bu tasarının yasalaşacağı bekleniyor.

Umudumuz ve beklentimiz odur ki, katılım finans kuruluşları daha güvenli bir yasal zemine kavuşurlar ve faizsiz finansal kuruluş olarak ülkemizin kalkınmasına ve refahına çok daha ciddi katkı sağlarlar.

Osman AKYÜZ

akyuz@turcomoney.com