Enflasyon ekonomik görünümü zayıflatıyor

Orhan Ökmen

Yıllardır devam eden yüksek enflasyon Türkiye’nin rekabet gücünü, verimliliği, ekonomik istikrarı ve sonuçta büyümeyi zayıflattı. Hali hazırda enflasyon baskısı devam ediyor. Kur baskısı, enerji fiyatları ve ulusal tarım politikası yoksunluğu enflasyon görünümü üzerinde risk oluşturmaya devam edecek.

2015 yılı geri kalanında “Enflasyonun Yıllık Baz Etkileri” belirleyici ve yukarı yönlü olmaya devam edecek: özellikle yılın ikinci yarısından itibaren baz etkileri yıllık enflasyonu yükseltici yönde olacak. Bu çerçevede yıllık enflasyonun yılın üçüncü çeyreğine kadar gerileyeceği, dördüncü çeyrekte ise bir miktar yükselerek yüzde 7-7,5 civarında gerçekleşeceği öngörülüyor. Ayrıca Uluslararası emtia fiyatlarının düşük seviyeleri ve toplam talep koşullarının ılımlı seyri enflasyondaki düşüş sürecine destek vermeye devam edecek.

Petrol fiyatlarındaki düşüşün Türkiye açısından avantaja çevrilme fırsatı ve dönemi artık bitti. Petrol fiyatlarının dip yaptığı 2014 sonundan beri görülen kademeli yükseliş devam ediyor. Yılın ikinci yarısında enerji kalemlerindeki yıllık fiyat değişimlerinde baz etkisi önemli olmaya başlayacak. Bu durum aynı zamanda ulaştırma sektörü fiyatlarının yukarı doğru hareket etmesine neden olabilir.

Ulusal tarım politikası yoksunluğu nedeniyle gıda enflasyonunda yapısal olarak oluşan yüksek seyir yıllık enflasyondaki düşüşü sınırlandırıpor. 2014 yılında ve 2015 yılının ilk çeyreğinde çekirdek enflasyonda belirgin bir iyileşme sağlanırken gıda enflasyonundaki yüksek seyir yıllık enflasyondaki düşüşü sınırlayan ana etmen oldu. Gıda fiyatları ilk çeyrekte olumsuz seyrini sürdürdü ve 3,47 puan ile yıllık enflasyona en yüksek katkıyı yapan bileşen olmaya devam ediyor.

2014 yılı sonunda düşen petrol fiyatlarıyla yavaşlayan enflasyon 2015 yılında tekrara artış göstermesi de enerji grubu malların fiyatlarını tekrar artırıyor. 2014 yılının son çeyreğinde enflasyonu düşürücü etkisi belirgin biçimde hissedilen petrol fiyatlarının 2015 Yılı başından itibaren artış göstermesiyle birlikte enerji kümesinde yer alan malların enflasyonunda görülen olumlu etki yok olmaya başladı.

Uygulanan para ve maliye politikaları ile makro ihtiyati önlemler enerji ve gıda dışı (çekirdek) enflasyon göstergeleri başta olmak üzere enflasyonu olumlu yönde etkiliyor: Enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana kadar getiri eğrisini yataya yakın tutmak suretiyle TCMB’nın para politikasındaki temkinli duruşunu sürdürmesi oldukça önemli. Ayrıca, alınan makro ihtiyati tedbirlerin de katkısıyla yıllık kredi büyüme oranının geldiği makul seviyelerin 2015 yılında devam etmesi fiyat istikrarına katkı sağlamakla birlikte enflasyonun orta vadede yüzde 5 düzeyinde istikrar kazanması oldukça zor gözüküyor.

Yıllık tüketici enflasyonuna en belirgin katkı 2,60 puan ile hizmet grubundan geldi: Haziran ayında yıllık tüketici enflasyonuna katkı bakımından, Haziran ayında gıda grubunun katkısı 0,84 puan, enerji grubunun katkısı 0,08 puan azalırken diğer grupların katkılarında bir değişiklik meydana gelmedi. Mevcut durumda, yıllık tüketici enflasyonuna en belirgin katkı 2,60 puan ile hizmet grubundan geldi. 2015 yılı Haziran ayında;

Gıda grubunda yer alan malların yıllık enflasyonundaki düşüş belirginleşti: Gıda fiyatlarındaki düzeltmenin sürmesi nedeniyle haziran ayında tüketici fiyatları bir miktar azalmış ve yıllık tüketici enflasyonu yüzde 7,20’ye seviyesine düştü. Haziran ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon 3,54 puan azalarak yüzde 9,28’e geriledi. Bu düşüşte, işlenmemiş gıda grubu fiyatları temel belirleyici olurken işlenmiş gıda yıllık enflasyonundaki yavaşlama eğilimi sürdü. Mevsimsellikten arındırılmış işlenmemiş gıda fiyatlarında Mayıs ayında taze meyve-sebze kaynaklı olarak kaydedilen düşüş, ürün arzındaki artışla birlikte Haziran ayında belirginleşerek sürdü. Diğer taraftan, bu dönemde kırmızı et, fındık, yer fıstığı, badem içi gibi kuruyemiş fiyatlarındaki yüksek artışlar hız kesmeden sürdü. İşlenmiş gıda grubunda ise aylık fiyat artışlarının son aylarda yavaşladığı izleniyor. Haziran ayında alt gruplar bazında ekmek, işlenmiş kırmızı et ve sıvı yağ (özellikle zeytinyağı) kalemleri dışında fiyatlar nispeten ılımlı bir seyir kaydedildi. İşlenmiş gıda fiyatlarının önümüzdeki dönemdeki görünümü açısından buğday fiyatlarının seyri büyük önem arz etmekte, yurt içi buğday fiyatlarındaki gelişmeler yakından izleniyor. Hava koşullarının arzı destekleyici yönde olması ve alınabilecek politika tedbirlerinin katkısı ile gıda enflasyonunda önemli bir düşüş alanı bulunuyor. 2014 yılının Aralık ayında oluşturulan Gıda Komitesi’nin (Gıda ve Tarımsal ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi) alınmasını önerebileceği önlemlerin gıda enflasyonunun düşürülmesine katkı sağlayabileceği değerlendiriliyor. Bu doğrultuda para politikasındaki temkinli duruşun sürdüğü ve gıda enflasyonunun geçmiş yıllar ortalamasına döndüğü bir görünüm altında tüketici enflasyonundaki yavaşlamanın yılın ikinci yarısında devam edeceği tahmin ediliyor. Bununla birlikte, gıda fiyatları enflasyon görünümü üzerinde yukarı yönlü risk oluşturmaya devam ediyor. Gıda fiyatlarında son aylardaki düzelmeye rağmen kırmızı ette devam eden yukarı yönlü trende paralel bir şekilde lokanta otel grubunda yüksek oranlı fiyat artışları Haziran ayında da sürdü ve bu grubun yıllık enflasyonu yüzde 13,62’ye yükseldi. Yaz aylarında gıda fiyatlarının seyri enflasyona destek olmaya devam etmekle beraber, gıda fiyatlarının mevsimsel etkileri geçtiğinde, yıl sonuna doğru enflasyonda yukarı bir hareketlenme bekliyoruz.

Petrol fiyatları, enerji grubu malların enflasyonist baskılama yapma etkisini artırmadı: 2015 yılı ilk dönemlerinde Petrol fiyatları ve Türk lirası cinsinden ithalat fiyatları da enflasyonda maliyet yönlü baskılara sebep oldu. Daha sonra Petrol fiyatlarındaki gelişmelerin etkisiyle enerji grubunda bulunan malların da yıllık enflasyonu düşüş trendine girdi. Enerji fiyatları Haziran ayında yüzde 0,17 oranında azalmıştır. Bu gelişmede, tüp gaz ve akaryakıt fiyatlarındaki sırası ile yüzde 1,48 ve 0,75 oranlarındaki gerilemeler belirleyici olurken şebeke suyu fiyatları sınırlı oranda yükseldi. Sonuç olarak, yıllık enerji enflasyonu bu ılımlı seyir ile birlikte yüzde 2,78 oranına geriledi.

Hizmet enflasyonu mevcut yüksek seviyesini korudu: Bu dönemde döviz kuru etkilerine bağlı olarak temel mal grubu enflasyonu sınırlı bir oranda yükseldiği için hizmet enflasyonu mevcut yüksek seviyesini korudu. Hizmet fiyatları yüzde 0,88 oranında arttı, bu grubun yıllık enflasyonu ise yüzde 8,85 seviyesinde sabit kaldı. Yıllık enflasyonda kira ve ulaştırma hizmetleri gerilerken diğer hizmetler ve lokanta otel gruplarında yükseliş kaydetti.

Diğer hizmetler grubundaki fiyat artışında ise paket tur fiyatlarındaki yüksek aylık artış yüzde 19,17 oranıyla belirleyici oldu.

çekirdek enflasyonun yüksek göstergeleri yatay seyrini devam ettiriyor: Hizmet enflasyonu mevcut yüksek seviyesini koruması doğrultusunda, çekirdek enflasyon göstergelerinin yıllık enflasyonu ve ana eğilimi yatay bir seyir izliyor. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle enflasyonun üç aylık ortalamalara göre çekirdek enflasyon göstergeleri ve ana eğilimleri bir önceki aydaki yüksek seviyelerini hala koruyor.

Sonuç olarak; hizmet enflasyonu ana eğilimi geçen ayın ardından bu dönemde de yataya yakın seyrederek yüksek seviyesini korurken temel mal enflasyonu ana eğilimi sınırlı bir artış kaydetti.

Türk lirasındaki birikimli değer kaybının yansımaları bu dönemde dayanıklı mallarda yavaşlarken giyim ve dayanıklı dışı temel mallar grubunda hissedilmeye devam etti: Temel mal grubu yıllık enflasyonu Haziran ayında 0,09 puanlık artışla yüzde 5,97’ye yükseldi. Bu dönemde yıllık enflasyon, Dayanıklı tüketim mallarında baz etkisiyle yükselirken diğer ana gruplarda geriledi. Dayanıklı tüketim mallarında, Nisan-Mayıs döneminde grup geneline yayılan yüksek fiyat artışlarının ardından, Haziran ayında ılımlı bir görünüm kaydedildi. Bu dönemde otomobil fiyatlarında sınırlı bir artış gözlenirken mobilya ve elektrikli alet fiyatları geriledi. Türk lirasındaki birikimli değer kaybının yansımaları bu dönemde dayanıklı mallarda yavaşlarken giyim ve dayanıklı dışı temel mallar grubunda hissedilmeye devam etti.

Türk lirasında gözlenen değer kaybına bağlı olarak imalat sanayi grubunda fiyat artışı gözlenirken uluslararası emtia fiyatlarındaki olumlu seyir bu etkiyi sınırladı: Yurt içi üretici fiyatları Haziran ayında yüzde 0,25 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 6,73’e yükseldi. Türk lirasında gözlenen değer kaybına bağlı olarak imalat sanayi grubunda fiyat artışı gözlenirken uluslararası emtia fiyatlarındaki olumlu seyir bu etkiyi sınırladı. Yıllık enflasyon imalat sanayi fiyatlarında yüzde 8,69’a yükseldi.

Ara ve sermaye mallarında fiyat artışları yavaşlayarak sürerken dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında fiyatlar yatay seyretti: Ana sanayi grupları açısından, Haziran ayında ara ve sermaye mallarında fiyat artışları yavaşlayarak sürerken dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarında fiyatlar yatay seyretti. Ara malı imalatı fiyatları yüzde 0,68 artarken bu durumda plastik imalatı fiyatları belirleyici oldu. Sermaye malı imalatındaki yüzde 0,63’lük aylık fiyat artışında ise özel amaçlı makine imalatı fiyatları ön plana çıktı. Dayanıksız tüketim malları fiyatlarındaki yatay seyirde gıda ve giyim eşyası imalatındaki ılımlı seyir etkili oldu. Dayanıklı tüketim malları imalatında ise tüketiciye yönelik elektronik ürünlerde geçen ayki yüksek artışın ardından bu dönemde düşüş gözlendi.

Sonuç olarak, Haziran ayında tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatları kaynaklı maliyet yönlü baskıların önceki dört aya kıyasla bir miktar hafiflemeye başladığı gözleniyor

JCR EURASIA RATING

Orhan öKMEN

Başkan