Enflasyonda tehlikeli tırmanış

*Son aylarda döviz kurlarında meydana gelen hızlı yükseliş, tüm mal ve hizmetlerde maliyet artışına sebep oldu. Enflasyon, yüzde 25 sınırını aşarak, son yılların en yüksek seviyesine çıktı.

*Ekonominin dengelerindeki bozulma birçok işletmenin iflas etmesine ve kapanmasına sebep oldu. Bu durum işsizlik sorununu biraz daha derinleştirdi.

 *Türk ekonomisinin kronik sorunu olan cari açık ise, inişe geçti. Bunda yükselen döviz kurları nedeniyle ithalatın azalması ve ihracatın bir miktar artması etkili oldu.

DOÇ. DR. ERTUĞRUL KIZILKAYA

Döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalar, Türk ekonomisindeki çok yönlü olumsuz etkilerini iyice göstermeye başladı. Nitekim tüketici fiyatları, aylık bazda yüzde 6,30 oranında artarken, yıllık enflasyon yüzde 25,52 seviyesinde gerçekleşti. Böylece enflasyon, son 15 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Döviz kurlarındaki yükseliş, birçok işletmeyi zor duruma soktu. 350’nin üzerinde firma, konkordato ilan etti, birçok işletme iflas etti. Bu durum, işsizlerin sayısının artmasına sebep oldu. Cari işlemler açığındaki azalma ise, ekonomideki olumlu yönlerden biriydi. Bir önceki yılın Ağustos ayında 923 milyon ABD doları açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın aynı ayında  2.592 milyon ABD doları fazla verdi. Bunun sonucunda, 12 aylık cari işlemler açığı 51.125 milyon ABD dolarına geriledi.

İşte makro ekonomik göstergeler tablosundaki son durum…

ENFLASYON, ARTIK YÜZDE 20’LERİN ÜZERİNDE

Eylül ayında tüketici fiyatları yüzde 6,30 oranında artarken; yıllık enflasyon yüzde 6,62 artarak yüzde 25,52 olarak gerçekleşti. Bu dönemde temel mal ve hizmet grubu fiyatlarının katkısı belirleyici oldu.

ÖKTG-B ve ÖKTG-C göstergelerinin yıllık değişim oranları yüzde 23,71 ve 24,05 olarak gerçekleşti. Söz konusu dönemde temel mal, enerji ve gıda fiyatlarında görülen artışların katkısının çekirdek enflasyon göstergelerine yansımaya devam ettiği gözlemleniyor.

Grafik: TÜFE ve Çekirdek Enflasyon

Kaynak: TCMB

Fiyat hareketlerine dair açıklamasında TCMB “Temel mal grubu yıllık enflasyonu Eylül ayında 11,94 puanlık yüksek bir artışla yüzde 35,12’ye ulaşmıştır. Bu dönemde yıllık enflasyon döviz kuru gelişmelerine duyarlılığı yüksek olan dayanıklı ve diğer temel mallarda oldukça belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükselmiş ve genele yayılan fiyat artışları hızlanarak devam etmiştir. Dayanıklı mal grubu fiyatları Eylül ayında beyaz eşya (yüzde 17,72), otomobil (yüzde 13,90) ve mobilya (yüzde 9,91) öncülüğünde yüzde 12,93 oranında artmıştır. Diğer temel mallardaki aylık fiyat artışında ise konutun bakım-onarımına yönelik malzemeler, kişisel bakım ürünleri, ev tekstili, temizlik malzemeleri, araç yedek parçaları, küçük ev aletleri gibi ürünler öne çıkmıştır.” ifadelerine yer verdi.

Tablo: Eylül Ayı Enflasyonu Bileşenleri

İŞSİZLİK YÜKSELİŞ DÖNEMİNDE…

TÜİK tarafından açıklanan verilere göre Temmuz ayı itibariyle işsizlik oranı yüzde 10,8 seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde işsiz sayısı 3 milyon 531 bin kişi iken, işsizlik oranı erkeklerde yüzde 9,1; kadınlarda ise yüzde 14,3 oldu. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı yüzde 13,0 olarak tahmin edildi. İşgücü söz konusu dönemde 32 milyon 796 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise yüzde 54,0 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 73,8; kadınlarda ise yüzde 34,7 oldu.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmamış temel işgücü göstergeleri, Temmuz 2018

Kaynak: TÜİK

 

Dünya ülkeleriyle karşılaştırma anlamında en uygun veri olarak açıklanan 15-64 yaş grubu tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 13,0 olarak gerçekleşti.

Grafik: Mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı, TEMMUZ 2018

Kaynak: TÜİK

CARİ AÇIK, AZALIŞA GEÇTİ

Bir önceki yılın Ağustos ayında 923 milyon ABD doları açık veren cari işlemler hesabı, bu yılın aynı ayında  2.592 milyon ABD doları fazla verdi. Bunun sonucunda, 12 aylık cari işlemler açığı 51.125 milyon ABD dolarına geriledi. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı (*) ise, bir önceki yılın Ağustos ayında 2.438 milyon ABD doları fazla verirken, bu ayda 5.109 milyon ABD doları fazla verdi.

Cari işlemler hesabının fazla vermesinde, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3.065 milyon ABD doları azalarak 1.284 milyon ABD dolarına gerilemesi ve hizmetler dengesinden kaynaklanan net girişlerin 741 milyon ABD doları artarak 4.627 milyon ABD dolarına yükselmesi etkili oldu.

Hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, bir önceki yılın aynı ayına göre 461 milyon ABD doları tutarında artarak 3.693 milyon ABD dolarına yükseldi.

Grafik: Yıllık Dış Ticaret Açığı ve Cari Açık

Kaynak: TCMB

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler, bir önceki yılın aynı ayına göre 60 milyon ABD doları azalarak 737 milyon ABD doları olarak gerçekleşti.

Portföy yatırımları 1.786 milyon ABD doları tutarında net çıkış kaydetti. Bu gelişmede, yurtiçinde yerleşiklerin yurtdışında yaptığı yatırımlardaki 821 milyon ABD doları artış ile yurtdışı yerleşiklerin yurtiçinde yaptığı yatırımlardaki 965 milyon ABD doları azalış etkili oldu.

Portföy yatırımlarının alt kalemleri incelendiğinde, yurt dışı yerleşiklerin hisse senedi piyasasında 36 milyon ABD doları ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 666 milyon ABD doları net satış yaptığı görülüyor.

Yurtiçi bankaların yurt dışındaki tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak bankalar 24 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleştirdi.

Diğer yatırımlar altında, yurtiçi bankaların yurt dışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 10.371 milyon ABD doları ve yurt dışı bankaların yurti çindeki mevduatları 284 milyon ABD doları net artış kaydetti.

Yurt dışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankalar ve Genel Hükümet sırasıyla 2.210 milyon ABD doları ve 5 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleştirirken,  diğer sektörler 133 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirdi.

Tablo: Merkezi Yönetim Bütçe Gerçekleşmeleri

Kaynak: Maliye Bakanlığı

BÜTÇE DENGESİNDE BOZULMA DEVAM EDİYOR

Merkezi yönetim bütçesi 2017 yılı Ocak-Eylül döneminde 31 milyar 613 milyon TL açık vermiş iken bu yılın aynı döneminde 56 milyar 726 milyon TL açık verdi. Aynı dönemde faiz dışı fazla ise 3 milyar 693 milyon TL olarak gerçekleşti.

Bütçe verilerinin söz konusu gerçekleşmesinde bütçe giderlerinde yüzde 23,6 düzeyinde artış görülürken, bütçe gelirlerinde yüzde 19,8 düzeyinde artış olması önemli rol oynadı. Faiz giderlerinde 2018 yılı Ocak-Eylül döneminde yüzde 29,7 artış gerçekleşirken, faiz dışı giderlerdeki artış oranı yüzde 23,0 oldu.