Firmalar, kur riskini nasıl azaltabilir?

 Turcomoney CEO Sohbetleri Ekim ayı toplantısı konuğu GCM menkul Kıymetler Genel Müdürü Alper Nergiz’di…

*Forex piyasasının lider kuruluşu GCM Menkul Kıymetler Genel Müdürü Alper Nergiz, son yıllarda yatırımcıların büyük ilgisini çeken kaldıraçlı işlemler ile ilgili merak edilen konuları anlattı…

*Crowne Plaza İstanbul Florya Hotel’de gerçekleştirilen yemekli toplantıda Turcomoney yazarları sordu, Nergiz cevaplandırdı.

*Forex piyasasında çok kazanmak da mümkün, zarara uğramak da. Yatırımcılar, bu bilinçle piyasaya girmeli.

*Forex piyasasında, elinizde olmayan bir ürünü açığa satarak ürünün değer kaybından kazanç sağlayabilirsiniz.

*Forex piyasası 5 gün 24 saat açıktır, yani günün her saatinde işlem yapma imkanı var.

*Forex piyasasında tüm dünya ile aynı anda aynı fiyatlar ile bizde de alım satım yapılabiliyor.

 *Yıllardır borsanın istenen ölçüde derin olmadığından bahsedilir. Forex piyasaları derin ve en likit piyasadır.

* Forex piyasası çok derin olduğundan manipülasyon yapma olasılığı çok düşüktür. 

*Döviz cinsinden alacağı olan firmalar, kur riskini forex işlemleri ile ortadan kaldırabilir.

*Dünyada yatırımcıları risklerden koruyan en iyi sistem Türkiye’de

Döviz, emtia ve kıymetli madenlere dayalı olarak gerçekleştirilen ve kamuoyunda ‘Forex’ olarak bilinen kaldıraçlı alım-satım işlemleri, popüler hale geliyor. Dünyadaki geçmişi bir hayli eski olan forex işlemlerinin Türkiye’deki tarihi ise oldukça yeni. Uzunca bir süre bir yasal mevzuat kapsamında bulunmayan forex işlemleri,  2011 yılında Sermaye Piyasası Kurulu’nun “Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve Bu İşlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ” ile SPK mevzuatı kapsamına alındı. Tebliğ ile bu işlemlere aracılık edebilecek kuruluşların sahip olması gereken özellikler, hizmet çeşitleri, yapılacak işlemlerin özellikleri, vb. konular belirli bir yasal mevzuata kavuşturuldu.

Dünyada günlük 10 trilyon dolarlık işlem hacmine sahip Forex piyasalarında Türkiye’de ortalama 50 milyar TL işlem yapılıyor.

TSPB Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB) Raporu’na göre 2016 yılının ilk yarısında 41 aracı kurum toplam 9,9 trilyon TL değerinde kaldıraçlı işlemde bulundu. Hızlı büyüyen bir piyasa olan kaldıraçlı işlemler 2016 yılının ilk yarısında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 31 arttı.

2016  yılı Eylül ayı itibariyle aylık bazda aktif işlem yapan yatırımcı sayısı 36 bin civarına ulaştı. Türkiye’de forex işlemi yapan 41 aracı kurum var. Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurumların portföy aracılığı olarak forex işlemi yapabilmesi için en az 25 milyon TL’lik sermayeye sahip olması gerekiyor. Bu durum, mali yapısı düşük aracı kurumların forex işlemi yapmasını engelliyor.

Forex piyasaları, gerek kamuoyunda gerekse medyada çok tartışılıyor. Ancak bu konunun yeterince bilindiğini söylemek güç. Forex piyasasının lideri GCM Menkul Kıymetler Genel Müdürü Alper Nergiz, Turcomoney Ekim ayı CEO Sohbetleri Toplantısı’na konuk oldu. Crowne Plaza İstanbul Florya’da düzenlenen yemekli toplantıda Turcomoney yazarları sordu, Alper Nergiz piyasa ile ilgili merak edilenleri anlattı…

-Alper Bey, Forex piyasası, çok konuşulan, fakat yeterince bilinmeyen bir piyasa. Forex piyasası, dünyada nasıl işliyor, nasıl çalışıyor?

Nergiz-Kaldıraçlı alım satım, yani forex dünyanın en büyük ve en likit finans piyasası olarak kabul edilir. Bu piyasada başta ülke para birimleri olmak üzere altın, gümüş gibi kıymetli madenler; pamuk, kakao, şeker gibi ürünler; petrol, doğalgaz gibi emtialar; Apple, Microsoft, Google, Twitter ve Ferrari gibi hisse senetleri ve Dow Jones, Nasdaq gibi dünya borsa endeksleri; dahil olmak üzere çok geniş yelpazede yer alan yatırım enstrümanları işlem görüyor. Forex piyasasında, diğer piyasaların aksine işlem yaptığınız ürünün değer kaybetmesinden bile kazanç elde edebilme olanağınız var. Elinizde olmayan bir ürünü açığa satarak ürünün değer kaybından kazanç sağlayabilirsiniz. Forex piyasası 5 gün 24 saat açıktır yani günün her saatinde işlem yapmanıza imkan sağlar. Açılış Sidney ve Tokyo’da olur, ardından Avrupa piyasalarına geçer. Frankfurt, Zürih, Londra’dan New York, Chicago piyasalarına ve Los Angeles ve San Fransisco’ya devam eder. İşlem hacmi çok yüksek ve oldukça likit bir piyasadır. İşlemlerde ağırlık Amerikan Doları, Euro, İngiliz Sterlini ve Japon Yeni üzerindedir. Emtialar da ise altın ve petrol ciddi işlem görür. Forex piyasasına özgü olan kaldıraç sistemi ile işlem yapılan paranın belirli katına kadar yatırım yapılabilir. Kar ve zarar ana paradan kaldıraç işlemi uygulanmış meblağ kadar değişim gösterir. Sistem, dünyada likidite sağlayıcı bankaların kotasyon vermesiyle çalışır.

MANİPÜLASYON YAPMA İHTİMALİ ÇOK DÜŞÜK

-Sermaye piyasasında, hisse senedi piyasasında uzun yıllar üst düzey yönetici olarak görev yaptınız. Piyasayı en iyi bilen isimlerin başında geliyorsunuz. Son 4 yıldır da forex piyasasında etkin bir isim olarak size sormak istiyoruz. Forex piyasasının ülkemizdeki gelişimi hakkında bilgi verebilir misiniz?

Nergiz-Sermaye piyasalarında yatırımcı sayısı az. Aracı kurumlar uzun yıllar genelde sadece hisse senedi komisyon geliri üzerine odaklı faaliyet gösterdi. Teknolojik gelişmeler, az olan yatırımcı sayısı ve artan rekabet, aracı kurum komisyon oranlarını çok ciddi oranda aşağı çekti. Borsa İstanbul eski adıyla İMKB 1986 yılında kuruldu. Benim mesleğe başlangıcım olan 1990’lı yıllarda borsada tahta sisteminde hisse senedi alım satım işlemlerinde aracılık komisyon oranları yüzde 3’ler seviyesinde idi. O yıllarda yüzde 3’ler seviyesinde olan komisyon oranları bile pek beğenilmiyordu. Bugün ise teknolojik gelişmelerin de etkisiyle bu oran on binde 3’ler seviyesine kadar inmiş durumda. Yani bu durumda komisyon oranı, yaklaşık 100 kat gerilemiş. Dolayısıyla aracı kurumlar artık sadece komisyon geliri ile para kazanamaz duruma geldi. Dolayısıyla komisyon oranlarına bir alt limit getirilebilir diye düşünüyorum. Son zamanlarda aracı kurumların türev araçlara yöneldiğini kaldıraçlı alım satım işlemi olan forex işlemine başladığını görüyoruz. Ülkemizde kaldıraçlı alım satım işlemleri, Sermaye Piyasası Kurulu’nun 2011 yılında yaptığı düzenleme yapmasıyla beraber regülasyona tabi olarak yapılmaya başlandı. Teknolojik gelişmeler ve elektronik platformlar çok geliştiği için örneğin dünyada Euro/Dolar fiyatı ne ise bizde de aynısıdır. Forex piyasasında aynı anda dünyadaki fiyatlar ile bizde de alım satım yapılabiliyor. Bugün kamu ve özel banka aracı kurumları dahil 40’ı aşkın aracı kurum, yatırımcılara kaldıraçlı alım satım işlemi yani forex hizmeti sunuyor. Yatırımcılar ve aracı kurumlar, bu piyasaya neden ilgi gösteriyor? Çünkü, forex işlemleri, sermaye piyasasında ve borsalarda olması istenen bir çok avantajı ve özelliği barındırıyor. Nedir bunlar? Yıllardır borsanın istenen ölçüde derin olmadığından bahsedilir. Forex piyasaları çok derin ve en likit piyasadır. Yine borsalarda ürün çeşitliliğinin az olduğundan arttırmak gerektiğinden bahsedilir. Forex piyasalarında yatırımcılara sürekli yeni ürünler sunulabilmektedir. Yine borsalarda özelikle derinliği az olan hisse senetlerinde manipülasyon olma olasılığının yüksekliğinden bahsedilir. Forex piyasası çok derin olduğundan manipülasyon olma olasılığı çok düşüktür.  Borsalarda işlem yapma saatleri daha sınırlıdır. Piyasalar sabah  9 gibi açılır,  akşam 17.30 gibi kapanır. Foreks piyasasında ise 5 gün 24 saat işlem yapılabiliyor. Bir diğer en önemli özelliği ise kaldıraç özelliğidir. Kaldıraç sayesinde piyasadan almak istediğiniz bir ürünü çok düşük bir teminat ile alabilme imkanı var. Yani kaldıraç özelliği aracı kurumlara ve yatırımcılara cazip geliyor.

-Forex piyasası riskli bir piyasa. Büyük kazanç elde etmek veya zarara uğramak mümkün. Piyasanın riski nedir? Bir yatırımcı ne kadar kazanabilir ya da ne kadar kaybedebilir, örnekleyebilir misiniz?

Nergiz-Forex aslında doğru ve bilinçli olarak işlem yapıldığında birçok avantajı olan finansal bir piyasa. Ürün çeşitliliği ve işlem yapma imkanları oldukça geniş. Üstelik alım satım arasındaki fiyat farkı, yani spread organize piyasalara göre çok daha düşük. Bu tür özellikler piyasaya olan ilgiyi artırıyor. Piyasanın işleyişini basit bir örnek ile anlatayım.  Diyelim ki finansal piyasalarda değerlendirmek için 100 bin TL’lik bir paranız var ve Dolar/TL’nin yükseleceğini öngörüyorsunuz. Bankadan almak isterseniz bunun için paranızın tamamını yatırmak zorundasınız. Forex piyasası kaldıraçlı işlem yapılan piyasa olduğundan dolayı gerekli olan teminat toplam pozisyonun yüzde biri kadardır. Yani 1000 TL teminat ile 100 bin TL’lik dolar alabilirisiniz. (Tabi bu örnekte belirttiğimiz 1:100 kaldıracı kullanabilmek için 20.000 TL ve üzerinde bir teminat ile işlemlere başlamanız gerekir.) Ancak bu değerin, pozisyonu oluşturmak için gerekli olan teminat olduğunu belirtmemiz gerekir. Pozisyonumuzu sürdürebilmek için paritenin değişim oranlarını göz önünde bulundurarak piyasa değişimlerine dayanabilecek bir teminat bulundurulması yararlı olur. Bu süreçte eğer paritenin beklentinizin aksine en fazla %10’a kadar değişebileceğini öngörüyorsanız aradaki değer değişimi kadar miktarı teminat olarak kullanmak yeterli olacaktır. Bu nedenle, 100 bin TL’lik dolar pozisyonu için paranızın %10’unu yani 10 bin TL’yi teminat olarak hesabınızda bulundurmanız yeterli olacaktır.  Geri kalan 90 bin TL ile mevduat yapabilir ya da bu tutarı başka bir şekilde değerlendirebilirsiniz. Doları aldınız, beklentinizin aksi yönüne bir harekette yüzde 10 civarında marjınız var. Aklınıza şu soru gelebilir; kurdaki dalgalanmalar hiç görülmediği şekilde bir boyuta ulaşırsa ve bir aylık öngördüğümüz %10 değerini aşarsa ne olacak? Bakiyenize her zaman ilave teminat yatırabilir ve olası dalgalanmaları da içine alacak bir değişim için onu besleyebilirsiniz. İsterseniz teminatınızı da her zaman arttırabilirsiniz. Diğer yandan, paritenin beklentiniz yönünde %10 oranında yukarı hareket etmesi durumunda elde ettiğiniz kazancınız 10.000 TL olacaktır. Yani sizin 100 bin TL’lik bir paranız vardı ve Dolar/TL’nin yükseleceğini öngörüyordunuz paranızın tamamı yerine çok daha düşük bir teminat ile istediğiniz yatırım işlemini yapmış oldunuz beklentiniz çerçevesinde de eğer yükseliş gerçekleşirse de fiyat yükselişinden faydalandınız. Aynı işlemi eğer doların düşeceğini bekliyorsanız aynı çerçevede açığa satış yaparak piyasada işlem yapabilirsiniz. Diğer bir taraftan piyasa öngörünüzün tam tersi yönde hareket ederse kaybınız hesabınıza yatırdığınız teminat ile sınırlıdır, yani hesabınızda ki paradan daha fazlasını kaybedemezsiniz. Bu piyasada pozisyonunuzu 5 gün 24 saat boyunca kapatarak karınızı alma veya zararınızı durdurma imkanınız bulunuyor.

FİRMALAR, KUR RİSKİNİ FOREX İLE ORTADAN KALDIRABİLİR

-Forex piyasasında yatırım yapanların çok büyük bir kısmı, bireysel yatırımcılar. Şirketler ise çoğunlukla bu piyasayı kullanmıyor. İhracat yapan ya da dövizle alım-satım yapan şirketler, kurlarda bir oynama olduğunda büyük zararlara uğrayabiliyor. Şirketler, kur riskini nasıl bertaraf edebilir, nasıl hedge edebilir?

Nergiz-Özellikle döviz alacaklarına ilişkin kur riskini hedge etmek, forex piyasası işlemleri ile mümkün. Mevcut konjonktürde döviz kurlarının gündeme bağlı duyarlılığı ve değişimi, dış ticaret yapan sanayicinin finansal alandaki endişelerinden biridir. Örneğin; Yurtdışına toplam 1.000.000USD değerinde ürün sattınız ve ürünlerin bedeli kasanıza bir iki ay sonra girecek. Fiyat verirken maliyet hesabı yaptığınızda USD/TRY kuru 3,00 idi ve toplam ürün maliyetiniz 2.700.000TL olarak gerçekleşiyordu. Kasanıza girecek 1.000.000USD nakit, 3.000.000TL değere sahip olacağından 300.000TL kar hedeflediniz. Yani %10 kar marjı ile çalışıyorsunuz. Bu senaryoya göre USD/TRY kuru maliyet hesabı yaptığınız günden paranın kasanıza girdiği güne kadar düşerse kar marjınız düşebilir, hatta zarar edebilirsiniz. Böyle bir durumda yapmanız gereken, satış sözleşmesi sırasında toplam alacağınız kadar USD varlığını hedge etmek olacaktır. Bizim için USD/TRY kurunun aşağı yönlü hareketi risk teşkil ediyorsa yapmamız gereken yegane şey ilgili kur düştüğünde kar elde etmemizi sağlayacak olan bir kontrat bulmak olacaktır. Forex piyasasında bu kontratın adı USD/TRY paritesinde satış pozisyonudur. Eğer bu paritede satış pozisyonu açarsanız ve kur düşerse ilgili düşüş miktarı kadar kar elde edebilirsiniz. Aslında dövizle ithalat ya da ihracat yapan firmalar kur düşecek mi yoksa çıkacak mı riskini almadan toplam alacağı yada borcu kadar dövizi hedge etmesi mantıklı olacaktır. Aksi halde yapmış olduğunuz ticarette kur riski almış olursunuz.  Görüldüğü gibi özellikle döviz alacaklarını hedge etmek için forex birçok avantajı olan ve olumlu katkıları olabilecek finansal bir piyasa. Eğer bu konuda bir takım vergisel teşvikler  getirilir ve şirketlere bu ürünler iyi anlatılırsa başta dış ticaret yapan firmalar olmak üzere bilançolarında döviz yükü olan firmaların bir çoğunun kullanacağını düşünüyorum.

SWAP İŞLEMLERİ İLE HER AY KAZANÇ ELDE ETMEK MÜMKÜN

-Forex piyasasında önemli işlemlerden biri de swap yani gecelik taşıma maliyeti. Swap hakkında bilgi verir misiniz?

Nergiz-Forex piyasasında açık tuttuğunuz pozisyonlar bir sonraki güne aktarıldığında her gece swap değimiz gecelik taşıma maliyeti ya da ödemesi hesabınıza yansır. Örneğin, USD/TRY paritesinde bir satış pozisyonu açtığınızda işlem yaptığınız kurum USD borçlusu ve TL alacaklısı haline gelir. Dolayısıyla takvim bir gün attığında bunun için faiz hesaplaşması yapılır ve kurumunuz size ödeme yapar. Alacaklı olunan para biriminin faizi yüksekse elbette swap değerinin artı değerde olacağı aşikardır. Dolayısıyla örneğimizdeki gibi USD/TRY satış pozisyonunda bir ay süresince her gün swap yani faiz geliri kazanmanız söz konusu olacaktır. Bu elbette teminatınız kadar değil, toplam kontrat büyüklüğü üzerinden hesaplanacaktır, yani 3.000.000 TL üzerinden. Bir diğer deyişle aracı kurum tarifesi üzerinden her gece 3.000.000TL nakit değerin faiz geliri ile 1.000.000USD nakit değerin faiz gideri arasındaki farkı elde edeceksiniz. Hedge pozisyonunuz sürdüğü sürece bu şekilde faiz geliri elde etmek de ayrıca dikkate değer. Bu pozisyondan bir ayda yaklaşık olarak 15.000 TL’lik swap geliri de elde edilebilecektir. Diğer taraftan USD/TRY alış pozisyonu açtığınızda ise gecelik taşıma maliyeti ödemeniz gerekiyor.

VERGİ DÜZENLEMESİ ŞART

-Gerek bireysel yatırımcılar, gerekse kurumsal yatırımcılar sermaye piyasalarından elde edilen kazançların farklı vergilendirilmesi konusunda şikayetçi. Sizce bu konuda nasıl bir vergilendirmeye gidilmeli?

Nergiz-Sermaye piyasası araçları arasında vergisel farklar olmaması lazım. Finasal ürünlerden hisse senedinde ayrı, Vadeli İşlemler Opsiyon Piyasası (VİOP)’nda ayrı, kaldıraçlı işlemlerde ayrı vergi düzenlemeleri olması, yatırımcı açısından karışıklığa yol açıyor. Bunlarda aynı tek tip ya da benzer vergi düzenlemeleri olması lazım. Ayrıca ülkemizde kaldıraçlı alım satım faaliyeti gösteren aracı kurumların yurtdışındaki müşterilere de hizmet sunmasının önünde bir takım vergisel engeller var. Örnegin yabancı müşteriye 15 günde bir beyan zorunluluğu gibi sebeplerle, yabancı yatırımcıları kaldıraçlı platformlara çekemiyoruz.

DÜNYADA YATIRIMCILARI KORUYAN EN İYİ SİSTEM TÜRKİYE’DE

-Türkiye, yatırımcıları güvenceye alan ve bu sistemi en iyi kuran ülkelerden biri. Takasbank ise, bu sistemin en önemli kurumlarından biri. Yatırımcılar, nasıl bir sistemle güvence altına alınıyor? Sistem nasıl işliyor?

Nergiz-Forex piyasamızda müşteri teminatlarının Takasbank’ta müşteri adına saklanması şeklinde  dünyada eşi benzeri örnegi olmayan güzel bir uygulamamız var. Yatırımcının işlem yapmak için aracı kuruma gönderdiği forex teminatının, çoğunluk hissesi kamunun elinde olan Takasbank nezdinde yatırımcının kendi adına açılmış olan ayrı bir hesapta tutularak saklanması gerekiyor. Bu durum yatırımcıların teminat güvenliği adına dünyada eşi benzeri olmayan bir avantaj niteliğinde. Yurtdışı forex kurumlarındaki en ciddi risklerden birisi de teminatların aracı kuruluşlar tarafından kullanılma riski. Bununla birlikte, yatırımcılarımızın teminatları 120.000 TL’ye kadar Yatırımcıları Tazmin Merkezi garantisi kapsamında. Bu durum piyasamızın güvenilirlik anlamında çekiciliğini artıran diğer bir unsur olarak karşımıza çıkıyor. Bütün bu avantajlara ve 5 gün 24 saat işlem yapılabilme özelliğine rağmen, mevzuatsal sınırlamalar nedeniyle yurt dışına bu ürünler ve hizmetler pazarlanamıyor.  İstanbul Finans Merkezi Projesi kapsamında mevzuatsal anlamda düzenlemeler yapılırsa ülkemiz bu konuda cazibe merkezi niteliği kazanabilir.

YATIRIMCILARIN RİSKİNİ AZALTMAYA YÖNELİK TEDBİRLER ALINDI

-Son dönemde Sermaye Piyasası Kurulu, forex piyasası ile ilgili bir hayli önemli düzenlemeler getirdi. Bu düzenlemeler hakkında bilgi verir misiniz? Yatırımcılar için neler getirildi?

Söyleşinin devamını okumak için;

D&R’ın internet sitesinden

http://www.dr.com.tr/Dergi/Turcomoney/Kolektif/Ekonomi-Haber/Ekonomi-is-Dunyasi/urunno=0000000370911

Dijimecmua’dan (http://www.dijimecmua.com/turco-money/) okuyabilir, satın alabilir, abone olabilirsiniz.