Forex piyasasında, kur riski nasıl önlenir?

Alper Nergiz

Sanayiciler için risk tablolarına baktığımızda kur riskleri önem taşıyor. Mevcut konjonktürde döviz sepetinin gündeme bağlı duyarlılığı ve değişim, dış ticaret yapan sanayicinin finansal alandaki endişelerinden biridir. Şöyle ki; alıcıya fiyat verirken 3,00 aldığınız USD/TRY kuru, ürün ödemesi geldiğinde 2,80 seviyelerine düşerse ürün bedelleri kasanıza girene kadar bir kayıp söz konusu olabilir. örnek vermek gerekirse 1 milyon USD alacağınız olduğunda bu değişim TL bazında 200.000TL zarara tekabül eder. Brüt cirodan %5 kar yapıyor olsanız şimdi 50.000TL içerdesiniz demektir.

İhracatçılar modern finansal piyasalardan mümkün olduğunca yararlanmak istiyor. Future, forward, opsiyon, swap ve benzeri türev araçlar finansal kuruluşların risklerden korunmak için oluşturduğu önemli araçlardır. Bu yazıda bugünlerde neredeyse sadece spekülasyon aracı olarak algılanan kaldıraçlı alım satım yapılan forex piyasasının hedge amaçlı kullanımının yararlarından bahsetmek istiyorum. Bu konu hakkında sorular alıyoruz, son dönemlerde ki ilgi nedeni ile de yeniden detaylıca anlatmak istedik.

SENARYO VE HEDGE

özellikle döviz alacaklarına ilişkin kur riskini hedge etmek söz konusu olduğunda forex piyasası oldukça avantajlı koşullar sunabiliyor. Şimdi dilerseniz bununla ilgili bir senaryo oluşturalım ve forexi hedge amaçlı kullanalım.

Senaryomuz şöyle olsun:

Yurtdışına toplam 1.000.000USD değerinde ürün sattınız ve ürünlerin bedeli kasanıza bir ay sonra girecek.

Fiyat verirken maliyet hesabı yaptığınızda USD/TRY kuru 3,00 idi ve toplam ürün maliyetiniz 2.800.000TL olarak gerçekleşiyordu. Kasanıza girecek 1.000.000USD nakit, 3.000.000TL değere sahip olacağından 200.000TL kar hedeflediniz.

Bu senaryoya göre USD/TRY kuru maliyet hesabı yaptığınız günden paranın kasanıza girdiği güne kadar düşerse kar marjınız düşebilir, hatta zarar edebilirsiniz. Böyle bir durumda yapmanız gereken temel şeylerden biri, satış sözleşmesi yaptığınızda toplam alacağınız kadar USD varlığını hedge etmek olacaktır. Bizim için USD/TRY kurunun aşağı yönlü hareketi risk teşkil ediyorsa yapmamız gereken yegane şey ilgili kur düştüğünde kar elde etmemizi sağlayacak olan bir kontrat bulmak olacaktır. Forex piyasasında bu kontratın adı USD/TRY paritesinde SATIŞ pozisyonudur. Eğer bu paritede satış pozisyonu açarsanız ve kur düşerse ilgili düşüş miktarı kadar kar elde edersiniz.

Forex piyasasında döviz çiftleri için kontrat büyükleri LOT terimi ile ifade edilir ancak buradaki lot terimi hisse senedi piyasalarından biraz farklı olup, belli büyüklükte bir paketi ifade ediyor. Döviz çiftleri için 1 LOT büyüklüğündeki kontrat 100.000 birim büyüklükte bir pakettir. Dolayısıyla USD/TRY paritesinde 1 LOT işlem açmak demek 100.000USD büyüklüğünde bir paket kullanmak anlamına gelir. Başka bir örnek vermek gerekirse EUR/USD paritesindeki 1 LOT ise 100.000EUR büyüklüğe tekabül etmektedir.

Bizim 1.000.000USD alacağımız var ve USD/TRY paritesindeki 1 LOT, 100.000USD büyüklüğe denk geliyor. Bu durumda 10 LOT büyüklüğünde bir kontrat riskimizi tamamen hedge etmemizi sağlayacaktır. USD/TRY paritesinde 10 LOT işlem toplamda 1.000.000USD kontrat büyüklüğü eder.

USD/TRY kuru 3,00 seviyesinden 2,80 seviyesine düştüğünde alacağımız 1.000.000USD dövizin TL karşılığı 2.800.000TL olacaktır. Ancak Forex piyasasında oluşturduğumuz 10 LOT satış pozisyonu+200.000TL kazanç getireceği için durumumuz korunacaktır.

Tersini düşündüğümüzde, USD/TRY kuru 3,00 seviyesinden 3,20 seviyesine çıktığında satış pozisyonumuz -200.000 TL zararda olacak ancak kasamıza giren 1.000.000USD dövizin TL karşılığı 3.200.000TL olacaktır. Durumumuz yine korunacaktır.

HEDGE POZİSYONU İçİN NE KADAR VARLIK GEREKİR?

Forex piyasası kaldıraçlı işlem yapılan piyasa olduğundan dolayı gerekli olan teminat toplam pozisyonun yüzde biri olacaktır. Yani normal şartlarda örneğimizdeki pozisyon için marjin gerekliliği 10.000USD’dir. Ancak bu değerin, pozisyonu oluşturmak için gerekli olan teminat olduğunu belirtmemiz gerekir. Pozisyonumuzu sürdürebilmek için paritenin değişim oranlarını göz önünde bulundurarak piyasa değişimlerine dayanabilecek bir toplam teminat bulundurulması yararlı olur. Bunun için elbette en önemli şey vade. Senaryomuzda bir aylık bir süre öngörmüştük. Bu süreç içerisinde fiyatın hareket edebileceği sınır değerleri belirleyerek hareket edilmelidir.

Forex piyasasında tüm alacak bakiyesini kullanmadan, sadece kur dalgalanmasında yaşanacak kayıp miktarı kadar bakiyeyle hedge yapılabilir.

Bu süreçte eğer paritenin %10’a kadar değişeceğini öngörüyorsak (mesela 3,00 değerinden en fazla 2,70 seviyesine düşebileceğini düşünüyorsak) aradaki değer değişimi kadar miktarı teminat olarak kullanmak yeterli olacaktır. Bu ne demek? Parite 3,00 iken 1.000.000USD 3.000.000TL, yapıyordu, 2,70 iken 2.700.000TL yapar. Yani toplam değişim 300.000TL olacaktır. Eğer biz de toplam teminatımızı 300.000TL seçersek (yani anlık kurdan hesaplarsak 100.000USD) bu hedge pozisyonu sağlıklı şekilde açabiliriz.

Sözün özü, forex piyasasında tüm alacak bakiyesini kullanmadan, sadece kur dalgalanmasında yaşanacak kayıp miktarı kadar bakiyeyle hedge yapılabilir. örneğimizde toplam 1.000.000USD alacak tutarı için gerekli olan marjin gerekliliği 10.000USD’ olmakla birlikte, paritenin bir aylık süre içinde %10’a kadar değişeceğini öngörüp paritenin değişim oranı göz önünde bulundurarak pozisyonumuzu sürdürebilmek için 100.000USD ile hedge yapılmış oldu.

Aklınıza şu soru gelebilir; kurdaki dalgalanmalar hiç görülmediği şekilde bir boyuta ulaşırsa ve bir aylık öngördüğümüz %10 değerini aşarsa ne olacak? Bakiyenize her zaman ilave teminat yatırabilir ve olası dalgalanmaları da içine alacak bir değişim için onu besleyebilirsiniz.

SWAP DEĞERİ öNEMLİ

Son olarak vade boyunca işleyecek swap değerinden söz etmek yararlı olabilir. Forex piyasasında açık tuttuğunuz pozisyonlar bir sonraki güne aktarıldığında her gece swap değimiz faiz takası işlemlerine maruz kalır. USD/TRY paritesinde bir satış pozisyonu açtığınızda işlem yaptığınız kurum USD borçlusu ve TL alacaklısı haline gelir. Dolayısıyla takvim bir gün attığında bunun için faiz hesaplaşması yapılır ve kurumunuz size bunu yansıtır. Alacaklı olunan para biriminin faizi yüksekse elbette swap değerinin artı değerde olacağı aşikardır. Dolayısıyla örneğimizdeki gibi USD/TRY satış pozisyonunda bir ay süresince her gün swap yani faiz geliri kazanmanız söz konusu olacaktır. Bu elbette teminatınız kadar değil, toplam kontrat büyüklüğü üzerinden hesaplanacaktır, yani 3.000.000TL üzerinden. Bir diğer deyişle aracı kurum tarifesi üzerinden her gece 3.000.000TL nakit değerin faiz geliri ile 1.000.000USD nakit değerin faiz gideri arasındaki farkı elde edeceksiniz. Hedge pozisyonunuz sürdüğü sürece bu şekilde faiz geliri elde etmek de ayrıca dikkate değer.

Diğer yandan USD/TRY alış pozisyonunda da belirli bir gecelik faiz giderinin olacağı anlaşılmış olmalıdır. Bu paritede satış yönünde swap geliri elde edilirken, alış yönünde swap gideri oluşacağı bilinmelidir. Dolayısıyla Forex piyasasında vadeli döviz borçlarının değil, vadeli döviz alacaklarının hedge edilmesi çok daha akıllıca bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğer borçlarınızı hedge etmek istiyorsanız, vade ve toplam swap giderlerini aracı kurumunuza danışmanız profesyonel destek alabilmeniz ve gerekli hesaplamalar açısından yarar sağlayacaktır.