Gelecek de bir gün gelecek!

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Doğrudan şubeleri olmayan ve sadece dijital ortamda faaliyet gösterecek bankalara lisans verme aşamasına gelmiş bulunuyoruz.  BDDK’nın Dijital Bankaların Faaliyet Esasları İle Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik Taslağı” sektördeki değişime işaret eden önemli bir kilometre taşıdır.

Telefon dediğimiz cihazın Graham Bell’in icadı ile alakasının olmaması gibi bankacılığın da gelecekte metamorfoz’a uğrayarak 20 yıl önce anladığımızdan çok farklı bir şekle bürüneceği bir gerçektir. Hatta büyük veriyi yöneten Google, Amazon ve Facebook gibi şirketlerin yakın gelecekte bankacılık yapmaya başlayacağı öngörülüyor.

Bir sigorta şirketinin yıllar önce kullandığı bu reklam sloganı bugünlerde on yıl önce mesleği bırakırken bankacılığın geleceğine ilişkin beklentilerimi bana hatırlatıyor. Dijitalleşmenin etkilerini en yoğun hisseden sektörlerin başında gelen bankacılık sektörü pandeminin etkisi ile uzaktan hesap açılabilmesi, QR kod, temassız ödemelerdeki gelişmeler ve fast sisteminin devreye alınması gibi uygulamalarla da değişim ve dönüşümünü sürdürdü.

Tam kapanma dönemlerinde bankacılık sisteminde şubelerden yapılan işlemlerin toplam işlemlerden aldığı pay yüzde 5-10 aralığına kadar düştü. Şubelerin, bankacılık işlem hacimleri içindeki önemi hala devam etmekle birlikte, hem şube hem de çalışan sayılarındaki azalma eğiliminden gördüğümüz üzere geleneksel kanalların payı gittikçe azalıyor.

İş Bankası’nın Bankamatik ismi ile müşterilerini 1982 yılında tanıştırdığı ATM’lerden sonra ve özellikle 1995 – 2000 yılları arasındaki yüksek faiz ortamında bireysel bankacılık ürün ve kanalları hızlı bir gelişme gösterdi. Geleneksel kanalların dışında telefon bankacılığı ve hemen sonrasında internet bankacılığının görülmeye başladığı dönem sonrasında iletişim teknolojilerindeki baş döndürücü gelişme ise bankaların bu kanallara olan ilgisini artırdı. rmıştır.

DATA IS THE NEW OIL: BİLGİ YENİ PETROLDÜR!

Clive Humby’nin 2006 yılında değer yaratmada bilginin petrolün yerini alacağı öngörüsü ile kullandığı bu ifade, dijitalleşmenin katma değer yaratma üzerindeki etkisini gösteriyor. Dünyada da dijitalleşmenin etkileri artan oranda hissedilirken oluşan yeni rekabet alanıyla birlikte, hayatımıza “Açık Bankacılık” (Open Banking) dediğimiz kavram girdi.

Aslında bu yeni rekabet alanında özellikle finansal teknoloji (fintech) şirketlerinin yarattığı ivme, müşteri bilgilerine sahip olan bankaların bu bilgileri fintech girişimleri ile paylaşmaları sonucunu doğdu.

Avrupa Bankacılık Birliği tarafından oluşturulan PSD (Payment Services Directive: Ödeme Hizmetleri Direktifi) düzenlemeleriyle bankaların, müşterilerine ait finansal bilgileri, üçüncü taraf fintech girişimlerinin kullanımına açması düzenlendi. Bankalararası rekabetin yeni bir alana kaymasının yanında müşteri memnuniyetinin artırılması ve en önemlisi ürün başına maliyetlerin düşürülmesi bu düzenlemelerin hayata geçmesine neden oldu.

GOOGLE, AMAZON VE FACEBOOK GİBİ ŞİRKETLER YAKIN GELECEKTE BANKACILIK YAPMAYA BAŞLAYACAK

Bu gelişmeler yazımın başında da ifade ettiğim ve on yıl önce öngördüğüm değişimin bankacılık sistemi açısından geldiği noktayı ve gelişimin yönünü de ortaya koyuyor.

Bu doğrultuda daha önce tanık olmadığımız şekilde İş Bankası Genel Müdürü’nün Bilgi Teknolojilerinden sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevinden getirilmiş olması ise bu değişimin bir sonucudur.

Telefon dediğimiz cihazın Graham Bell’in icadı ile alakasının olmaması gibi bankacılığın da gelecekte metamorfoz’a (başkalaşım) uğrayarak 20 yıl önce anladığımızdan çok farklı bir şekle bürüneceği bir gerçektir. Hatta mevcut bankalardan çok farklı bir yapıda olmakla birlikte büyük veriyi (bilgiyi) yöneten Google, Amazon ve Facebook gibi şirketlerin yakın gelecekte bankacılık yapmaya başlayacağı öngörülüyor.

BDDK’NIN YÖNETMELİK TASLAĞI SEKTÖRDEKİ DEĞİŞİME İŞARET EDEN ÖNEMLİ BİR KİLOMETRE TAŞI

Bugün geldiğimiz noktada bankaların yalnızca dijital kanallarını geliştirmesi değil, doğrudan şubeleri olmayan ve sadece dijital ortamda faaliyet gösterecek bankalara lisans verme aşamasına gelmiş bulunuyoruz.

BDDK’nın 19 Ağustos 2021 tarihinde internet sitesi üzerinden paylaşmış olduğu “Dijital Bankaların Faaliyet Esasları İle Servis Modeli Bankacılığı Hakkında Yönetmelik Taslağı” sektördeki değişime işaret eden önemli bir kilometre taşıdır.

Yönetmelik taslağı ile dijital bankaların faaliyet esaslarının çerçevesi çizilmesinin yanında, Banking As A Service (BAAS) modeli (Servis Modeli Bankacılığı) resmiyet kazandı.

Bu kapsamda şubesiz bankaların faaliyet esasları ve bankacılık hizmetlerini talep eden işletme ve yenilikçi girişimlere bir servis modeli olarak sunulabilme şartları belirlendi. Özetle düzenleme kapsamında şu başlıklar bulunuyor:

• Dijital bankalar ticari bankacılık yapamazlar, fiziksel şube açamazlar, asgari sermaye tutarı, bir milyar Türk Lirasıdır,
• Servis bankası yalnızca yurt içinde yerleşik arayüz geliştiricilere servis modeli bankacılığı hizmeti verebilir,
• Servis bankasının müşteri bilgilerini arayüz geliştiriciye aktarabilmesi için, Sır Yönetmeliğine uygun olarak, müşterinin talep ya da talimatını alması zorunludur,
• Mevcut bankaların, faaliyetlerini dijitale taşımak amacıyla şubelerini kısmen ya da tamamen kapatmak istemesi halinde, Kurumun uygun görüşüyle şubelerini kapatabilir,
• Ödeme kuruluşları ile elektronik para kuruluşlarının dijital banka olarak faaliyet izni almak istemesi halinde, durumlarını uygun hale getirmek, gerekli belgeleri Kuruma tevdi etmek ve Yönetmelikte yer verilen hükümleri yerine getirmiş olmak kaydıyla, faaliyet izni başvurusunda bulunabilir.

Dijitalleşmenin getirdiği yeni duruma uygun olarak ortaya konulmuş olan düzenleme taslağı ile güçlü bir sermaye ve teknolojik altyapıya sahip olması gereken dijital bankaların, tasarrufların artırılmasında mevduat ve kredi ürünlerinin çeşitlendirilmesi konusunda ülkemize ve bankacılık sektörümüze faydalı ve hayırlı olmasını dilerim.

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Maltepe Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Dekanı

yazici@turcomoney.com