GÖZLER MAKRO EKONOMİK DENGELERDE

Ekim ayında yıllık tüketici enflasyonu yüzde 0,18 oranında arttı ve yıllık enflasyon yüzde 9,15’e yükseldi. Son dönemde enerji fiyatlarında görülen düşüşlere rağmen enflasyonun yüksek seyrini devam ettirdiği görülüyor. TCMB tarafından yayımlanan enflasyon değerlendirmesinde “Alt gruplar incelendiğinde, gıda ve temel mal gruplarının yıllık tüketici enflasyonuna katkısının sırasıyla 0,40 ve 0,11 puan artığı gözlendi. Enerji ve hizmet gruplarının katkısı ise sırasıyla 0,25 ve 0,09 puan geriledi. Temel mal grubu yıllık enflasyonu Kasım ayında yaklaşık 0,4 puanlık bir artışla yüzde 9,36’ya yükseldi. Bu dönemde giyim ve dayanıklı tüketim malları gruplarında yıllık enflasyon arttı. Dayanıklı tüketim mallarında, Kasım ayında otomobil fiyatlarında azalış kaydedilirken mobilya ve beyaz eşya fiyatları sırasıyla yüzde 0,84 ve 1,75 oranında yükseldi. Böylelikle Mayıs ayından bu yana dayanıklı mallar yıllık enflasyonunda gözlenen gerileme durakladı” denilebilir. öKTG-H endeksinin yıllık artış oranı yüzde 9,89’a yükselirken öKTG-I endeksinin yıllık artış oranı yüzde 9,03 oldu.

İŞSİZLİK YüZDE 10’UN üZERİNDE

TüİK tarafından açıklanan verilere göre Eylül ayı itibariyle işsizlik oranı yüzde 10,5 (Ağustos ayında yüzde 10,1) seviyesinde gerçekleşti. Bu dönemde işsiz sayısı 3 milyon 64 bin kişi iken, işsizlik oranı erkeklerde yüzde 9,1, kadınlarda ise yüzde 13,6 oldu. Aynı dönemde tarım dışı işsizlik oranı yüzde 12,7 olarak tahmin edildi. İşgücü 2014 yılı Ağustos döneminde 29 milyon 233 bin kişi, işgücüne katılma oranı ise yüzde 51,1 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 71,7 kadınlarda ise yüzde 31,1 oldu.

Dünya ülkeleriyle karşılaştırma anlamında en uygun veri olarak açıklanan 15-64 yaş grubu tarım dışı işsizlik oranı ise yüzde 12,8 olarak gerçekleşti. Söz konusu oran Ağustos ayında yüzde 12,4 düzeyindeydi. Türkiye ekonomisinin büyüme hızında görülen yavaşlamayla birlikte istihdam ve işsizlik göstergelerinde bozulma gözleniyor. özellikle mevsim etkilerinden arındırılmış işsizlik oranı verilerinin 2014 yılı ortasından itibaren sergilediği artış bu durumu gözler önüne sermektedir. Sonbahar-kış aylarında söz konusu eğilimin tersine dönmesi beklenmezken, işsizlik oranlarının da yüzde 11-12 aralığına ulaşması beklenebilecektir.

MB YENİ YIL HEDEFLERİNİ AçIKLADI

Aralık ayında 2015 yılı Para ve Kur politikasını açıklayan TCMB bu önemli dokümanda önümüzdeki döneme dair şu ifadelere yer verdi: “TCMB fiyat istikrarına odaklı para politikası duruşunun korunduğu bir çerçeveyi esas almakta. Enflasyonun hedefle uyumlu seviyelerde tutulması amaçlanırken finansal istikrar da gözetilmeye devam edilecek. Bu doğrultuda TCMB, sermaye akımlarının yurt içi ekonomi üzerinde oluşturduğu oynaklığın sınırlanmasına yönelik ve basiretli borçlanmayı destekleyici politikalarına devam edecek. önümüzdeki dönemde fiyat istikrarı ve finansal istikrar amaçları doğrultusunda, geleneksel araçların yanı sıra yeni politika çerçevesi dâhilinde geliştirilen araçlar da kullanılmaya devam edecek.”

Enflasyonun 2015 yılı içerisinde hedeflenen yüzde 5 seviyesine yaklaşacağına inanan Merkez Bankası’nın bu yönde güçlü gelişmeler görene kadar mevcut politikasını sürdüreceği anlaşılıyor. Bu dönemde düşen petrol fiyatları merkez bankasının politikasını güçlendirirken, küresel düzeyde ortaya çıkan gelişmelerin özellikle döviz kurları üzerinden Türkiye ekonomisine yansıması enflasyon hedefini tehdit edebilir.

CARİ AçIK AZALIYOR

Cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ocak-Ekim dönemine göre 19.308 milyon ABD doları azalarak 33.141 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Bu gerilemede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının 16.428 milyon ABD doları azalarak 50.051 milyon ABD dolarına düşmesi, net hizmet gelirlerinin 2.200 milyon ABD doları artarak 23.302 milyon ABD dolarına yükselmesi ve birincil gelir açığının 833 milyon ABD doları azalarak 7.323 milyon ABD dolarına gerilemesi etkili olmuştur.

Cari açık verilerinin düzelmesi bağlamında öne çıkan temel eğilimlerden biri ekonomik büyüme hızında görülen yavaşlama olmuştur. Nitekim hem Hanehalkı harcamalarının durgun seyretmesi hem de yatırım harcamalarında görülen azalma dış ticaret kanalıyla ödemeler bilançosuna olumlu yansımaktadır. Buna ilave olarak petrol fiyatlarında görülen düşüş önümüzdeki dönemde ithalat verilerine yansıyacak ve cari açığın azalması sürecine katkıda bulunacaktır

Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net varlıklar, bir önceki yılın Ocak-Ekim dönemine göre 2.517 milyon ABD doları artarak 4.718 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir. Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net yükümlülükler, bir önceki yılın Ocak-Ekim dönemine göre 605 milyon ABD doları artarak 10.047 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmiştir.

Portföy yatırımları kalemindeki net yükümlülük oluşumuyla ilgili olarak, yurtdışında yerleşik kişiler hisse senedi piyasasında Ocak-Ekim döneminde 2.015 milyon ABD doları tutarında net alım gerçekleştirmiştir. Ekim ayında kaydedilen 432 milyon ABD doları tutarındaki net alım işleminin 246 milyon ABD doları banka hisselerinde gerçekleşmiştir.

Devlet iç borçlanma senetleriyle ilgili olarak yurtdışı yerleşikler, Ekim ayındaki 382 milyon ABD doları tutarında net alıma rağmen yılın on aylık döneminde 861 milyon ABD doları tutarında net satım gerçekleştirmiştir. Genel Hükümetin yurtdışı piyasalar ve diğer uluslararası kuruluşlardan sağladığı uzun vadeli kredilerle ilgili olarak, Ekim ayındaki 317 milyon ABD doları tutarındaki net kullanıma rağmen on aylık dönemde 650 milyon ABD doları net geri ödeme yapılmıştır.

Yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihraçları yoluyla bankalar, Ekim ayındaki 2.506 milyon ABD doları net borçlanma ile birlikte on aylık dönemde 10.399 milyon ABD doları net borçlanma gerçekleştirmiştir. Bankacılık sektörü, uzun vadeli kredilerde 5.634 milyon ABD doları, kısa vadeli kredilerde de 3.521 milyon ABD doları tutarında net kullanım gerçekleştirmiştir. Diğer sektörlerin net kredi kullanımı 3.439 milyon ABD doları olmuştur. Bir önceki yılın aynı döneminde ise 547 milyon ABD doları net kullanım gerçekleşmişti.

Rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervler 4.365 milyon ABD doları tutarında artmıştır.

BüTçE FAZLA VERDİ

Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan verilere göre Merkezi yönetim bütçesi 2013 yılı Ocak-Kasım döneminde 1 milyar 241 milyon TL açık vermiş iken bu yılın aynı döneminde 11 milyar 339 milyon TL açık vermiştir. Söz konusu değişimin en önemli nedeni ilgili dönemde giderlerde görülen yüzde 11,2 düzeyindeki artışa karşılık bütçe gelirlerinin yüzde 8,4 artması olmuştur. 2014 yılı Ocak-Kasım döneminde faiz dışı fazla ise 37 milyar 121 milyon TL (Ocak-Ekim döneminde 30 milyar 332 milyon TL) olarak gerçekleşmiştir.

Giderlerin gelirlere nazaran daha hızlı artış sürecinde olması bütçede bozulmanın temel dinamiği olarak karşımıza çıkmaktadır. Yılsonu hedefleri bağlamında değerlendirildiğinde halihazırdaki açık düşük görülmekle birlikte genellikle Aralık ayı verilerinin belirleyici olduğu hatırda tutulmalıdır. Büyümenin yavaşlaması ve bütçe gelirlerinin dolaylı vergilere bağımlılığı birlikte değerlendirildiğinde mevcut eğilimlerin sürmesi beklenmelidir.

BüYüME YAVAŞLIYOR

2014 yılı üçüncü çeyreği itibarıyla büyüme hızı yüzde 1,7 olarak gerçekleşti. 9 aylık reel büyüme hızı ise yüzde 2,8 düzeyine indi. Bilindiği üzere 2013 yılı reel büyümesi yüzde 4,1 düzeyindeydi. Bu veriler çerçevesinde Türkiye ekonomisinin büyümesinde yavaşlama eğiliminin sürdüğü görülmektedir. Bu bağlamda yıl sonu itibarıyla büyüme hızının yüzde 2,5-3,0 aralığında gerçekleşmesi beklenebilecektir. Büyümenin bileşenlerine bakıldığında Kamu harcamaları ve Dış ticaret öne çıkmaktadır. Hanehalkı harcamaları yüzde 0,2 (9 aylık yüzde 1,3) artarken, yatırımlar yüzde 0,4 azalmıştır (9 aylık yüzde 1,4 azalış). Buna karşılık kamu harcamalarında yüzde 6,6 (9 aylık yüzde 6,0) artış görülmüştür. Dış ticaretin de büyümeye katkısının yüksek düzeyde olması dikkat çekmektedir. Nitekim ihracat yüzde 8,0 artarken, ithalat yüzde 1,8 azalmıştır. Net ihracatın büyümeyi mevcut seviyesine çıkartan en önemli eğilim olduğu söylenebilir.