Halka açık şirketler için kurumsal yönetim zorunlu hale geldi

Gürdoğan Yurtsever

Eşitlik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk şeklinde dört temel ilkeye dayanan kurumsal yönetim kavramı ilkelerinin, bir kaç istisna dışında tüm dünyada “uygula/uygulamıyorsan açıkla” prensibi çerçevesinde uygulama alanı buluyor. Peki kurumsal yönetim, halka açık şirketler için ne ifade ediyor?

Kurumsal yönetim kavramı, OECD’nin Kurumsal Yönetim İlkeleri‘nin yayınlandığı 1999 yılından bu yana gerek dünyada, gerekse ülkemizde düzenleyici otoriteler ile şirketlerin ana gündem maddelerinden birisi haline geldi. ülkemizde de ilk defa 2003 yılında Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından, başta halka açık şirketler için geçerli olmak üzere kurumsal yönetim ilkeleri açıklandı. Daha sonra bankacılık alanında da bu konuda düzenlemeler yapıldı.

Kurumsal yönetim ilkelerinin, bir kaç istisna dışında tüm dünyada “uygula/uygulamıyorsan açıkla” prensibi çerçevesinde uygulama alanı bulduğunu ifade etmek yanlış olmayacak. Yani, kurumsal yönetim ilkeleri, uygulanması önerilen ve teşvik edilen, fakat herhangi bir uygulama zorunluluğu ve buna bağlı olarak yaptırım öngörülmeyen ilkelerdir. Genel olarak, bu ilkeleri uygulamayan şirketlerin hangi ilkeleri, neden uygulamadığını uyum raporları ile kamuoyuna açıklaması öngörülmekle birlikte, bunda da herhangi bir zorunluluk söz konusu değildir.

Fakat, 2011 yılının son döneminde SPK tarafından kurumsal yönetim ilkelerini zorunlu hale getiren çok önemli düzenlemeler yapıldı. 11 Ekim 2011 tarihinde yürürlüğe giren 654 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Sermaye Piyasası Kanunu’na eklenen bir madde gereğince SPK’nın görev ve yetkileri arasına “sermaye piyasasında kurumsal yönetim ilkelerini tespit ve ilan etmek, yatırım ortamının iyileştirilmesine katkıda bulunmak üzere, borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıklardan halka açıklık oranları, yatırımcı sayısı ve niteliği, dâhil oldukları endeks ve belirli bir zaman dilimindeki işlem yoğunluğunu dikkate alarak belirlemiş olduğu gruplarda yer alanların kurumsal yönetim ilkelerine kısmen veya tamamen uymalarını zorunlu tutmak” hususu eklendi.

SPK, kendisine verilen bu görev ve yetkiye dayanarak, “Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ”i hazırladı ve bu tebliğ 11 Ekim 2011 tarihinde yürürlüğe girdi. Söz konusu tebliğ ile kurumsal yönetim konusunda SPK’nın 2003 yılından bu yana benimsediği “uygula-uygulamıyorsan açıkla” yönündeki yaklaşımının bir adım ötesine geçilerek bankalar haricindeki İMKB-30 Endeksinde yer alan halka açık anonim ortaklıklar tarafından özellikle küçük yatırımcıların etkin bilgilendirilmelerini ve şirket yönetimlerinde etkin ve adil temsilini sağlamak amacıyla bazı kurumsal yönetim ilkelerinin zorunlu olarak uygulanması öngörüldü.

Fakat, kısa süre içinde bu tebliğ, yeni bir tebliğ ile yürürlükten kaldırıldı ve yeni “Kurumsal Yönetim İlkelerinin Belirlenmesine ve Uygulanmasına İlişkin Tebliğ” 30/12/2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bir önceki tebliğde bankalar haricindeki İMKB-30 Endeksinde yer alan halka açık anonim ortaklıklar için belirlenen kapsam, yayımlanan yeni tebliğ ile, Gelişen İşletmeler Piyasası ve Gözaltı Pazarında işlem görenler hariç olmak üzere bankalar dahil payları İMKB’de işlem gören halka açık tüm anonim ortaklıkları içine alacak şekilde genişletildi. Bu tebliğ, bankalar dışındaki borsa şirketleri için yayımı tarihinde yürürlüğe girdi. Bu şirketlerin 30 Haziran 2012‘ye kadar gerekli ana sözleşme değişiklikleri ve yönetim kurulu yapılarını tebliğdeki esaslara göre düzenlemeleri gerekiyor. Bankalar için ise 1 yıllık bir geçiş süresi sözkonusu olup, 30 Aralık 2012 tarihinde bu düzenleme bankalar için de yürürlüğe girecek.

Borsa Şirketleri tebliğ ekinde yer alan Kurumsal Yönetim İlkelerinden bir kısmını uygulamakla yükümlü tutuldular. Diğer ilkelere uyulmaması halinde, bu durumun gerekçesiyle birlikte Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Raporu ile kamuya açıklanması öngörülüyor. Tebliğ ile payları İMKB’de işlem gören halka açık anonim ortaklıklar sistemik önemlerine göre piyasa değerleri ve fiili dolaşımdaki payların piyasa değerleri dikkate alınarak üç gruba ayrıldı ve farklı gruptaki şirketler için farklı seviyede zorunluluklar öngörüldü. Piyasa değerinin ortalaması 3 milyar TL‘nin ve fiili dolaşımdaki payların piyasa değerinin ortalaması 750 milyon TL‘nin üzerinde olan ortaklıklar birinci grup olarak sayıldı.

SPK’nın bu tebliğinde pay sahipleri, genel kurullar, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri, yönetim kurulu gibi konularda çok çeşitli ve kapsamlı ilkeler yer alıyor. Borsa şirketlerinin yönetim kurulu üye sayısının asgari beş olması ve yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğunun icrada görevli olmayan üyelerden oluşması, bunun yanısıra en az iki üyenin bağımsız üye olması, bağımsız üye için öngülen şartlar, önemli nitelikteki işlemlerde bağımsız üyelerin çoğunluğunun onayının aranması gibi bağımsız üyelere tanınan önemli yetkiler, kurumsal yönetim, denetim, aday gösterme, riskin erken saptanması ve ücret komitesi oluşturulması gibi çok önemli düzenlemeleri bu kapsamda belirtmek yanlış olmayacak.

Bu düzenleme ile borsada işlem gören şirketler için en azından bazı kurumsal yönetim ilkeleri artık ihtiyari olmaktan çıkıp, zorunlu hale dönüştü. Tebliğin uygulanması konusunda çok çeşitli tereddütler bulunmakla birlikte, dünya uygulamalarına bakıldığında çok cesaretli olarak sayılabilecek bu düzenlemenin Türkiye’de sermaye piyasalarının orta ve uzun vadede daha fazla genişlemesine, büyümesine ve derinleşmesine imkan sağlayacağını belirtmek yanlış olmayacak.

Gürdoğan YURTSEVER