Halka arzların modası geçiyor mu?

İlhami Koç

Gerek dünyada gerekse ülkemizde, fiyatlar yükselmesine ve halka arz penceresi açılmış olmasına rağmen şirketler bu fırsatları kullanmayı tercih etmiyorlar.   Halka arzların neden modasını kaybetmiş bir yöntem olduğu son yılların en çok tartışılan konularının başında geliyor

Sermaye piyasaları, borsa, yatırım denildiğinde ilk akla gelen, bireylerin birbirleri arasında başta paylar olmak üzere yatırım araçlarını satmaları oluyor. Başka bir deyişle, sermaye piyasalarının ekonomik işlevi genellikle göz ardı edilir. Oysa sermaye piyasalarının ekonomide çok önemli bir işlevi vardır; Girişimcilerin orta ve uzun vadeli kaynak ihtiyacının sağlamak. Sermaye piyasası araçlarıyla tasarrufların yatırımlara dönüşmesi şirketlerin yatırımcılara pay ya da tahvil satışı yoluyla gerçekleşiyor. Serbest piyasa ekonomilerinde özellikle pay ihracı yoluyla özkaynak sağlanmasına özel önem verilir. Zira, şirketlere sağlanan her yeni özkaynak vadesi olmayan bir finansman olduğu gibi borçlanma olanaklarını da artırıyor. Makro ekonomi açısından bakıldığında ise hisse arzları tasarrufların uzun vadeli yatırımlara dönüştürdüğü gibi sermayenin tabana yayılmasını da sağlar.

Ancak, halka arzlar her zaman yapılamıyor. Şirketlerin halka arz yapabilmesi için pay piyasalarında talebin yüksek olması, fiyatların yeni şirketleri cezbedecek seviyeye çıkmış olması gerekiyor. Piyasalar bu seviyeye geldiğinde “halka arz penceresi” de açılmış oluyor. Başka bir açıdan bakıldığında halka arzlar arz-talep dengesini de sağlıyor.

ÖZEL SERMAYE FONLARI GÜÇLENDİ

Sorun şu ki, gerek dünyada gerekse ülkemizde, fiyatlar yükselmesine ve halka arz penceresi açılmış olmasına rağmen şirketler bu fırsatları kullanmayı tercih etmiyorlar.   Halka arzların neden modasını kaybetmiş bir yöntem olduğu son yılların en çok tartışılan konularının başında geliyor. Bana göre bunun arkasında temelde iki gelişme var.

İlki, özel sermaye fonlarının güçlenmesi. “Private Equity” ya da “Venture Capital” formatında özel sermaye fonları gittikçe büyüyor. Bu fonların fiyatlama ve yönetim konusunda esnek yaklaşımlara sahip olması, ortak oldukları şirketlere yönetsel ve ticari katkılarda bulunması özkaynak ihtiyacı içindeki şirketlere daha cazip geliyor. Bu fonların yatırımcılarına sağladığı yüksek getiriler nedeniyle, özel sermaye fonlarının toplam tasarruflardan aldığı pay da gittikçe artıyor. Yönettikleri tutarlar hızla büyüyen özel sermaye fonları, yeni yatırımlar konusunda daha fazla aktif hale geliyor.

Bir başka nedenin de halka açık şirketlerin gittikçe regüle hale gelmesi olduğunu düşünüyorum. Halka açık şirketlerin yönetiminde yaşanan bazı sıkıntılar, düzenleyici otoritelerin bu alana olan müdahalesini artırdı. Kurumsal yönetim ilkelerinin gittikçe zorunlu hale gelmesi, halka açık şirketlerin yöneticilerinin yaptıkları hatalar nedeniyle hapis cezalarına kadar varan cezalarla karşı karşıya kalması halka açıklığı daha maliyetli hale getirdi. Hatta tam tersine mevcut halka açık şirketler halka kapalı hale geliyor.

Başka bir deyişle, şirketler özkaynak ihtiyaçlarını gittikçe regüle hale bir piyasa yerine neredeyse hiç regüle olmayan bir piyasadan karşılamayı tercih ediyorlar.

HALKA ARZ İÇİN TEŞVİK GEREKİYOR

Halka arzları tekrar canlandırabilmek için düzenlemelerin azaltılması bu aşamada gerçekçi görünmüyor. Bunun yerine bir takım teşvik sistemlerinin yürürlüğe girmesi tartışılıyor. Aksi taktirde, borsaların özel sermaye yatırımlarıyla rekabet etmesi zor görünüyor.

Bu konuda geçtiğimiz yıl ülkemizde önemli bir teşvik yürürlüğe girdi. Şirketlerin borçlandıkları tutarların faizini vergiden düşebiliyorken özkaynak için böyle bir olanak yoktu. Geçtiğimiz yapılan bir düzenleme ile ilk kez sermaye artırımlarda artırılan sermayenin maliyetinin kurumlar vergisi matrahından mahsup edilmesi imkanı getirildi. Daha da önemlisi, halka açık şirketlerde bu oran %150’ye kadar yükseltilebilecektir.

Nisan ayının son haftası itibariyle Borsa Istanbul’da hisse fiyatları 2015 yıl sonuna göre %20 civarında artmış durumda. Artışın devam etmesi halinde halka arz penceresi tekrar açılabilecek gibi görünüyor. Özkaynak ihtiyacı içinde olan şirketlerin vergi teşviğini de dikkate alarak halka arz fırsatlarını değerlendirmelerini tavsiye ediyorum.