Hibrit motorlu taşıt almak istiyorsanız, bunları bilin…

– Sadece bir yıl önce otomobil endüstrisi içinde yer alan herkes, bataryadan elektrik enerjisi kullanan taşıtların global pazarları domine edeceğini dillendiriyordu. Ancak günümüzde otomotiv üreticileri, tamamen bataryadan elektrik kullanarak çalışan ve sıfır emisyonlu BEV modellerini piyasaya sürmeye devam etseler de tüketiciler bu modellere beklendiği kadar rağbet göstermediği için satışları azaldı.

-BEV türü taşıt, özellikle bu yıl vergi teşviklerinden yararlanamadığı için muadili olan benzinli veya dizel taşıtlardan artık daha pahalı hale geldi. Bu nedenle birçok tüketici, akaryakıt maliyetini azaltmak ve sera gazı emisyonlarını düşürmek amacıyla, çeyrek asırlık hibrit motor teknolojisine yöneldi. ABD otomotiv pazarında 2023 yılında hibrit motorlu taşıtlar, BEV türü taşıtlardan yaklaşık 1 milyon adet daha fazla sattı.   

-Hibrit taşıtlar, sadece fosil yakıt tüketen muadillerinden daha çabuk ivmelenir. Bataryadan elektrik alarak hareket ederken çok sessizdirler. Uzmanlar, bunların daha iyi sürüş güvenliği sağladıklarını ifade ediyorlar. Otomobil alışveriş siteleri, hibrit otomobillerin BEV türü olanlardan daha ucuz olmalarına rağmen, içten yanmalı motorlu modellerinden %20’ye kadar daha pahalıya mal olduklarını belirtiyor.

-Birçok hibrit taşıt kullanıcısı, düşük hızlarda ve özellikle çok fazla dur-kalk sürüşü yaptıklarında yakıt tasarrufu ortaya çıkıyor. ABD’deki tüketici raporlarına göre, benzin yakıtı galon başına 3,35 dolar bedele mal oluyor. Taşıtın yılda 12 bin mil kullanıldığı şartlarda ortalama geri ödeme süresi dört yıl oluyor. Ne kadar çok daha mesafe yapılır veya benzin ne kadar pahalı olursa, geri ödeme o kadar kısa sürede olur. 

-Otomotiv endüstrisinin PHEV olarak adlandırdığı Plug-in hibrit taşıtlar da bir benzinli motor bir veya birden fazla elektrik motoru bir arada tutan teknolojiye sahip. Ancak batarya kapasiteleri çok daha büyüktür ve bu nedenle daha fazla elektrik enerjisi depolar. Bir HEV taşıtın aksine, tıpkı bir BEV türü taşıtlarda olduğu gibi bataryayı yeniden şarj etmek için bir prize veya bir şarj cihazına ihtiyaç duyuyor. 

-Artan batarya kapasitesi, yalnızca elektrik motoru ile 15 ila 50 mil arasında değişen belirli bir mesafeyi kat edebiliyor. Bu nedenle, şehir içinde veya kısa yolculuklarda, sessiz şekilde ve sera gazı emisyonu olmadan BEV türü taşıt gibi sürüş yapılabilir.  Bataryadaki enerji tükenirken benzin motoru devreye girer ve normal bir HEV taşıt olarak sürüş devam eder. Bu nedenle yolda kalma gibi bir risk söz konusu değil. 

-Hibrit otomobiller, yalnızca fosil yakıtla hareket eden taşıtlardan daha az fosil yakıt kullanıp daha az emisyon yayarken, benzin motoru modunda çevreyi kirletirler. BEV türü taşıtlar ise, hareket ederken hiçbir kirlilik yaymazlar. Ancak bataryayı şarj etmek için kullanılan elektrik, küresel ısınmaya katkıda bulunan kömür veya fosil yakıtla çalışan santrallerden geliyorsa, kuyudan tekerleğe bakıldığında tamamen çevreyi kirletir.

-Dünya 2050 yılı itibariyle net karbon sıfır ortamını amaçladığına göre sera gazı emisyonları hızla azalmak zorunda. Bu da giderek içten yanmalı ve fosil yakıt kullanan motora sahip taşıtları devre dışı bırakıyor. Batarya fiyatlarının ucuzlaması, batarya geri dönüşüm tesislerinin çoğalması, katı hal bataryalarla 1000 km üzerinde ortalama menzile ulaşılması ve yaygın şarj alt yapısı ile BEV türü taşıtların 2030 yılına yaklaşırken daha avantajlı olacak.  

Çok değil, sadece bir yıl önce otomobil endüstrisi içinde yer alan herkes neredeyse aynı fikirdeydi. Bataryadan elektrik enerjisi kullanan taşıtların global pazarları tahmin edilenden çok daha önce domine edeceği dillendiriliyordu.

Ancak günümüzde bu düşünce oldukça iyimser olarak değerlendiriliyor. Otomotiv sektörünün üreticileri, tamamen bataryadan elektrik kullanarak çalışan ve sıfır emisyonlu BEV modellerini piyasaya sürmeye devam etseler de tüketiciler bu modellere beklendiği kadar rağbet göstermediği için satışlarındaki ivme yavaşladı. Satılmayan BEV türü taşıtların fiyatlarında indirimler yapılsa da stoklarda birikme devam ediyor.

Neden böyle oldu sorusunun yanıtına gelince; The Wall Street Journal (WSJ) tarafından yapılan güncel ve detaylı bir analiz bu konuda önemli ip uçları veriyor. Birçok tüketici, halka açık şarj istasyonlarının yetersizliğinden ve BEV türü taşıtların sınırlı menzil sorununun devam etmesinden endişeli. Müsait bir şarj cihazı bulduğunuzda, bataryanın yeniden doldurulması bir benzin deposunun dolmasından çok daha fazla zaman harcıyorsunuz. Ayrıca birçok BEV türü taşıt, özellikle bu yıl vergi teşviklerinden yararlanamadığı için muadili olan benzinli veya dizel taşıtlardan artık daha pahalı hale geldi

Bu gelişme karşısında birçok tüketicinin hem akaryakıt maliyetini azaltmak hem de sera gazı emisyonlarını düşürmek amacıyla, çeyrek asırlık bir teknolojiye yöneldiğini görüyoruz. Bu teknoloji hepimizin bildiği gibi hibrit motor teknolojisi. ABD otomotiv pazarında 2023 yılına ait satış rakamları, WSJ’ ye göre hibrit motorlu taşıtların BEV türü taşıtlardan yaklaşık 1 milyon adet daha fazla sattığına işaret ediyor.

Ancak verilmesi gereken cevaplar var. Hibrit modeller ne kadar pratik? Tüketicilere yeterince ekonomi sağlıyor mu? Hangi hibrit taşıt versiyonu tercih edilmeli? Bu yazımda cevapları irdeleyeceğiz.

HİBRİT MOTORLU TAŞITLAR NASIL ÇALIŞIYOR?

Çoğu hibrit taşıtta hem benzinli motor hem de bir veya birden fazla elektrik motoru taşıtın hareketi için gerekli gücü sağlıyor. Benzinli motor ayrıca elektrik üreten bir jeneratörü de besliyor. Jeneratörün ürettiği elektrik enerjisi bir bataryada depolanıyor.  Batarya da elektrik motoruna enerji veriyor.

Öte yandan artık birçok taşıtta gördüğümüz şekilde, hibrit taşıtların bataryası başka bir şekilde de şarj olabiliyor: Ayağınızı gaz pedalından çektiğinizde veya frene bastığınızda, taşıt elektrik motorunun yönünü tersine çeviriyor. Bu da taşıtı yavaşlatırken benzinli motoru elektrik üreten bir jeneratöre dönüştürüyor. Bu işleme rejeneratif frenleme diyoruz. Hibrit motorların en yaygın varyasyonu bu tür normal hibrit (HEV) taşıtta bulunan bataryanın şarj için prize takılamadığını belirtelim.

HEV türü hibrit taşıtlar birim yakıt başına daha fazla yol kat eder. Çünkü düşük hızlarda seyahat ederken veya dur-kalk yaparken benzin motoru devreye girmez. Yalnızca elektrik motoru taşıtı hareket ettirir.

Bir hibrit taşıt, sadece fosil yakıt kullanan içten yanmalı motora sahip bir muadil taşıttan ne kadar daha fazla yol kat ediyor?

Yapılan araştırmalar, hibrit taşıtların aynı miktar yakıt ile sadece fosil yakıt tüketen muadil taşıtlara oranla %40 daha fazla yol gidebileceğini gösteriyor. Bazı marka ve modellerden örnekler vermek gerekirse;

ABD’nin Çevre Koruma Ajansı’na göre Toyota Camry hibrit sedan, karma şehir ve otoyol kullanımıyla birlikte galon başına 52 mil yol kat ediyor. Bu rakam, hibrit olmayan modelinden yaklaşık %63 daha fazla mesafe demek. Hibrit Hyundai Tucson Limited SUV ise, hibrit olmayan muadilinden %32 daha fazla yol kat ediyor.

HİBRİT TAŞITLARIN BAŞKA NE GİBİ AVANTAJLARI VAR?

Genelde hibrit taşıtlar, sadece fosil yakıt tüketen muadillerinden daha çabuk ivmelenir. Bataryadan elektrik alarak hareket ederken çok sessizdirler. Uzmanlar, daha iyi sürüş güvenliği sağladıklarını testlerin ortaya çıkardığını ifade ediyorlar. En önemlisi; BEV tür taşıtların sorunu olan bataryanın verdiği menzil endişe uyandırmıyor.

HİBRİT TAŞITLARIN OLUMSUZ YÖNLERİ NEDİR?

Otomobil alışveriş siteleri, hibrit otomobillerin BEV türü olanlardan daha ucuz olmalarına rağmen, içten yanmalı motorlu modellerinden %20’ye kadar daha pahalıya mal olduklarını ortaya koyuyor.

Örneğin ABD pazarında 34.050 $ fiyata satılan Honda CR-V Hybrid, yalnızca benzinle çalışan Honda CR-V‘nin fiyatından yaklaşık %15 daha pahalı. Benzer boyutta bir BEV türü SUV olan Volkswagen ID.4 ise 39.735 $ dan başlayan fiyatla satılıyor.

Ancak, taşıt bataryalarının ve diğer bileşenlerin maliyeti düştükçe taşıt fiyatları da ucuzluyor. Yukarıda verilen fiyatlarda herhangi bir devlet veya eyalet teşviği olmadığını belirtelim.

HİBRİT TAŞITLARIN DİĞER DEZAVANTAJLARI NELER?

Eğer hibrit taşıtı daha çok otoyollarda kullanıyorsanız genelde fosil yakıt tüketeceği için beklenen yakıt ekonomisi sağlanamıyor. Çünkü yüksek hızlarda gereken gücü sadece benzinli motordan aldığımız bir hibrit teknolojisi var. Onun için şehir içlerinde ve sık sık dur-kalk yapılan trafik şartlarında bataryadan enerji alan moda geçince ekonomi sağlanabiliyor.

BİR HİBRİT TAŞITIN YAKIT TASARRUFU ORTALAMA NE KADAR?

Birçok hibrit taşıt kullanıcısı, düşük hızlarda ve özellikle çok fazla dur-kalk sürüşü yaptıklarında yakıt tasarrufu ortaya çıkıyor. ABD’deki tüketici raporları, benzin yakıtının galon başına 3,35 dolar bedele mal olduğu ve taşıtın yılda 12 bin mil kullanıldığı şartlarda ortalama geri ödeme süresinin dört yıl olduğunu söylüyor. Ne kadar çok daha mesafe yapılır veya benzin ne kadar pahalı olursa, geri ödeme o kadar kısa sürede olacaktır. Yine de ağırlıklı otoyol kullanan hibrit taşıtlarda geri ödeme süresi bu kadar kısa olmayacaktır.

PLUG-IN HİBRİT (PHEV) İLE HİBRİT (HEV) TAŞITLARIN FARKI NEDİR?

Otomotiv endüstrisinin PHEV olarak adlandırdığı Plug-in hibrit taşıtlar da bir benzinli motor bir veya birden fazla elektrik motoru bir arada tutan teknolojiye sahiptir. Ancak batarya kapasiteleri çok daha büyüktür ve bu nedenle daha fazla elektrik enerjisi depolar. Bir HEV taşıtın aksine, tıpkı bir BEV türü taşıtlarda olduğu gibi bataryayı yeniden şarj etmek için bir prize veya bir şarj cihazına ihtiyaç duyuyor.

PLUG-IN HİBRİTLERİN AVANTAJI NEDİR?

Artan batarya kapasitesi, modele bağlı olarak yalnızca elektrik motoru ile 15 ila 50 mil arasında değişen belirli bir mesafeyi kat edebilmeyi sağlıyor. Bu nedenle, şehir içinde veya kısa yolculuklarda, sessiz şekilde ve sera gazı emisyonu olmadan BEV türü taşıt gibi sürüş yapılabilir.  Bataryadaki enerji tükenirken benzin motoru devreye girer ve normal bir HEV taşıt olarak sürüş devam eder. Bu nedenle yolda kalma gibi bir risk söz konusu değildir.

Elektrik enerjisiyle yapılan sürüşün menzili, bir yolculuk sırasında normal bir hibrit taşıttan daha fazla yakıt tasarrufu anlamına gelir. Ancak bu durum yolculuğun uzunluğuna bağlıdır. Daha kısa bir sürüş yapıldığında ise benzin harcamadan daha fazla yol kat edilecektir. İster şehir içi ister otoyol sürüşü olsun karma kullanımda normal HEV taşıttan daha fazla yakıt tasarrufu olacaktır.

PLUG-IN HİBRİTLERİN DESAVANTAJLARI VAR MI?

Öncelikle fiyat dezavantajından söz etmek gerekiyor. Vergi indirimi olmadığında, PHEV taşıtlar çoğu HEV taşıtlardan daha pahalıya mal olur. Örneğin ABD pazarında Toyota‘nın RAV4 Prime plug-in SUV modeli 43.690 $ fiyatla satılırken normal RAV4 Hibrit modeli için 31.725 $ fiyatla satılabiliyor. Çok soğuk havalarda, plug-in özelliğinin bataryayı daha hızlı tüketmesi söz konusu olabilir.

Ayrıca, batarya boşaldığında özellikle otoyol sürüşünde normal bir hibritten daha düşük menzil elde edilebilir. Bunun nedeni, taşınan bataryaların yüzlerce kilo daha ağır olması ve yalnızca benzin motoru modundayken normal bir HEV taşıttan daha fazla yakıt tüketmesidir.

PLUG-IN HİBRİTLER HAKKINDA BAŞKA BİR ÖNEMLİ NOT

PHEV taşıtlar da BEV türü taşıtlar gibi şarj sorunları getirir. Park edilen yerin yakınında en az standart bir elektrik prizine ihtiyaç vardır. Evde 220-240 voltluk bir monofaze priz ayrılmalıdır. Buraya takılacak bir duvar tipi şarj cihazı 1.000 $ civarı bir maliyet demektir. Bataryanın şarjı 12 saat kadar sürebilir.

Daha yüksek fiyatları göz önüne alındığında, Plug-in hibrit taşıtlar neden tercih edilmeli?

Aslında bu konu birkaç faktöre bağlı. Evimizde veya iş yerimizde taşıtı şarj edebileceğimiz bir şarj cihazı var mı? Günlük taşıt kullanımımız için genellikle batarya kapasitesi yeterli mi? Yaşadığımız yerde elektrik fiyatları akaryakıt fiyatlarına göre daha avantajlı mı?  Yanıtlarımız evet ise taşıt yatırımının geri dönüşü daha kısa sürede olacaktır. Bu durumda PHEV taşıtlar tercih edilebilir.

Peki hangi tip taşıtın güç ünitesi en düşük yakıt maliyetini sağlar?

Genellikle bu konunun yanıtı bataryadan elektrikli BEV taşıt olmakla birlikte, akaryakıt ve elektrik fiyatlarına bağlıdır.

Örnek olarak Toyota‘nın RAV4 SUV modelinin çeşitli versiyonları için karşılaştırma yapılacak olursa; 15.000 mil sürüş için yıllık ortalama yakıt maliyeti benzin motorlu versiyonu için ABD’de 1.700 ila 1.750 $, normal hibrit versiyonu için 1.300 $ ve plug-in hibrit versiyonu için 950 $ çıkıyor. Tamamen bataryadan elektrikli RAV4 versiyonu mevcut olmamakla birlikte muadili Volkswagen ID.4 modelinin elektrik maliyeti yılda 750 $ çıkıyor.

Bazı otomobil üreticilerinin mild hibrit diye lanse ettiği teknoloji nedir?

Bu taşıtlarda, benzin motorunu desteklemek amacıyla normal hibrit taşıtlardakinden daha küçük bir elektrik motoru ve batarya bulunur. Bazı modellerde taşıt yavaşlatılırken veya kısa bir süre batarya çalışırken benzin motoru durabilir. Bir hibrit taşıt gibi bataryayı şarj etmek için rejeneratif frenleme yapılabilir. Taşıt dururken motoru susturan start-stop özelliğine sahip taşıtlarda ise taşıt, motor yeniden çalışmadan önce kısa bir süre batarya gücüyle gitmeye devam eder. Bu özellikler, otomobil üreticilerinin emisyon oranını azaltma gayretlerinin bir başka yolu olarak ortaya çıkıyor.

Mild hibrit taşıtların dezavantajları nelerdir?

Esasen bu taşıtlar bilinen HEV taşıtlar gibi değildir. Esas güç benzin motorundan alınır. Dolayısıyla HEV türü normal hibrit taşıtların yakıt tasarrufunu sağlayamazlar.

Çevre için daha iyi performansı hangi tür taşıt sunar?

Aslında bu konu biraz karmaşık. Hibritler genel olarak yalnızca fosil yakıtla hareket eden taşıtlardan daha az fosil yakıt kullanıp daha az emisyon yayarken, benzin motoru modunda çevreyi kirletirler. Bu durum, çevre aktivistlerinin hibrit taşıtlara karşı olmasına neden oluyor.

Bataryadan elektrik alan BEV türü taşıtlar ise hareket ederken hiçbir kirlilik yaymazlar. Ancak bataryayı şarj etmek için kullanılan elektrik, küresel ısınmaya katkıda bulunan kömür veya fosil yakıtla çalışan santrallerden geliyorsa, kuyudan tekerleğe bakıldığında tamamen çevreyi kirletmiyor diyemeyiz. Ancak, devletlerin enerji temin politikaları tamamen yenilenebilir enerjiye döndükçe BEV türü taşıtlar tam çevreci taşıt özelliğiyle yollarda olacaklar.

Sonuç olarak tercih tamamen tüketicilere ait. Dünya 2050 yılı itibariyle net karbon sıfır ortamını amaçladığına göre sera gazı emisyonları hızla azalmak zorunda. Bu da giderek içten yanmalı ve fosil yakıt kullanan motora sahip taşıtları devre dışı bırakıyor. Hibritler de benzin motoru taşıdıkları için bu kategoride kalıyor. Batarya fiyatlarının ucuzlaması, batarya geri dönüşüm tesislerinin çoğalması, katı hal bataryalarla 1000 km üzerinde ortalama menzile ulaşılması ve yaygın şarj alt yapısı ile BEV türü taşıtların 2030 yılına yaklaşırken daha avantajlı olacağını söylemek yanlış olmaz.

İbrahim Aybar

Vesiile Yönetim Kurulu Başkanı

aybar@turcomoney.com