İddia ediyorum, sağlık tartışmasız en vatansever sektördür

Prof. Dr. Melih Bulut

*Sağlık, kendini asırlar boyunca ispatlamış, bugün tüm unsurlarıyla dünya ile rekabet edebilen, teknoloji, cihaz, ilaç geliştirip her kıtada yüzlerce ülkeye satabilen sektördür. Artık sanayi, inşaat gibi 20. yüzyılın eskimiş sektörlerini desteklemek yerine tartışmasız en “Vatansever” sektör olan sağlığın önü açılmalıdır. 

*Sanayi sektörü, neredeyse iki yüzyıldır devletten aldığı teşvike rağmen bir küresel şampiyon marka çıkaramadı. Sağlık sektörü, yeni nesil yatırım, kalkınma bankaları ve devlet teşvikleri ile kolayca küresel şampiyon marka çıkarabilir. İstanbul’da daire satarak, fındık fıstık ihraç ederek dünyada ne kadar söz sahibi olabilirsiniz?

*Şu anda ülkemize yakın, ulaşımı olabilen iki milyarın üzerinde bir nüfusun ağır sağlık sorunlarını Türkiye’de çözüyor, birçok ülkeye cihaz, teknoloji, ilaç ihraç ediyor, bu ülkelerdeki sağlık yatırımlarımızı arttırarak vatanseverliğimizi gösteriyoruz. Bunları teşvik almak şöyle dursun, bir sürü engele rağmen başarıyoruz.

*Sağlık niçin en “Vatansever” sektör biliyor musunuz? Bir litre süt bugün her yerde 1 dolar. Buna karşılık kolayca üretebileceğimiz ve dünyaya satabileceğimiz materyallerden; bir litre TaqPolimeraz 15.000, DNA Ladder 22.000, dNTP 35.000 dolar! Yani sağlık, katma değeri olağanüstü yüksek yeni ürünlerin sektörü oldu artık.

Prof. Dr. Kerem Alkin’in 14 Haziran 2019 tarihli Sabah Gazetesindeki köşe yazısının “Vatansever Sektörler Önceliğimiz” başlığını taşıdığını görünce çok sevindim. Tamam dedim, sonunda TİM Başkanını ikna ettik, sağlık sektörünün vatanseverliğini ve Türkiye ekonomisi için önemini kavradı, artık Sağlık İhracatçılar Birliğini kuruyoruz.

Fakat yazıyı okuyunca inşaat, tarım ve sanayi sektörlerini kastettiğini, sağlıktan söz etmediğini anladım! Böylece, siz Turcomoney okurlarına ilk  yazımda niçin sağlığın en vatansever sektör olduğu iddiamı açıklama gereğini duydum.

Benim anlayışıma göre vatandaşının ihtiyacını karşılarken, aynı zamanda yurtdışında hem itibar hem de para kazandıran sektör en “Vatansever” sektördür ve bunların başında sağlık gelir.

SAĞLIĞA AYIRDIĞIMIZ PARA HARCAMA DEĞİL YATIRIMDIR

Öncelikle Türk maliyecilerinde, ekonomistlerde, devlet yöneticilerinde var olan bir temel yanlış anlayışı düzelterek başlayalım: Sıklıkla kullanılan söylemle, sağlık harcaması bir sorun değildir; sağlığa ayırdığımız para da, harcama değil yatırımdır.

Evet, doğrudan doğruya üretimin her zaman ve artık daha da fazla en önemli ögesi haline gelmiş insan kaynağımızın sağlıklı olması en kıymetli sermayemizdir, bu gerekçeyle sağlık tamamen bir yatırım aracıdır. Dünyanın en başat süper gücü ABD, verimli olamasa da, bunu iyi bildiği için federal bütçeden en önemli payı sağlığa ayırıyor.

Tabii sağlığa ayrılan paraya yatırım derken, AKP gibi aslan payını tedavi edici hekimliğe, şehir hastanelerine ayırırsanız sağlığa değil yatırım yapmak; düpedüz halkın sağlığını“harcarsınız”. Şehir hastaneleri başka bir sorun şimdilik bu saptamayla yetinelim.

AB “BÜTÜN POLİTİKALARDA SAĞLIK” İLKESİNİ ŞİAR EDİNDİ

Sadece ABD değil; Avrupa Birliği de sağlığın önemini fark ettiği için “Bütün Politikalarda Sağlık” ilkesini şiar edindi ve tüm sistemini buna göre yeniden düzenliyor. Batıdan esen rüzgarlar bundan böyle insan sağlığını her şeyin önüne koyan biyo-hukuk, biyo-ekonomi kavramlarını, giderek artan boyutuyla, duyacağımızı gösteriyor.

ABD’deki Ulusal Sağlık Enstitüsü gibi pek çok devlet kurumu da doğrudan insan sağlığıyla ilgisi olmayan araştırma projelerine destek vermiyor. Yani artık sağlık tüm dünya için ekonominin en önemli itici güçlerinden birisi olarak kabul ediliyor ve gelecek için en değerli, en vatansever sektör olma hakkını kazanıyor.

Bilim Devrimi olarak adlandırılan baş döndürücü bir dönüşüm çağında yaşıyoruz. İnsanlık tarihinde Tarım Devrimi kadar önemli bir zaman dilimindeyiz bilimdeki gelişmelerle. Tıp ve sağlık bu değişimden çok fazla etkileniyor, çünkü bilimsel araştırmaların büyük bölümü burada yoğunlaşıyor.

BİYOTEKNOLOJİK İLAÇLAR HIZLA GELENEKSEL İLAÇLARIN YERİNİ ALIYOR

Örneğin biyo teknolojik ilaçlar hızla geleneksel ilaçların yerini alıyor. Bu yeni yöntemlerle, koca koca fabrikalar yerine bakteriler ilaç üretir hale geliyor, gen ve hücre tedavileri hızla yayılıyor, immünoterapi kanserde kemoterapinin önüne geçiyor.

Bu teknolojiler tabii ki pahalı; ama bunlar biraz destekle ülkemizde kolayca üretilebilir ve dünya yararına sunulabilir, satılabilir. İnsan gücümüz ve altyapımız buna uygun. Böylece sadece kendi vatandaşlarımız değil tüm insanlık bundan pay alır.

BİR LİTRE SÜT 1 DOLAR, BİR LİTRE DNTP 35.000 DOLAR

Sağlığın niçin en “Vatansever” sektör olduğunu tarımdan bir örnekle kıyaslayarak ortaya koymak istiyorum. Bir litre süt bugün her yerde aşağı yukarı 1 dolar. Buna karşılık kolayca üretebileceğimiz ve dünyaya satabileceğimiz, tanı ve tedavide kullanılan materyallerden; bir litre TaqPolimeraz 15.000, DNA Ladder 22.000, dNTP  35.000 dolar! Yani sağlık, yükte hafif pahada çok ama çok ağır, katma değeri olağanüstü yüksek yeni ürünlerin sektörü oldu artık.

Genç Türk bilim insanları, girişimcileri bugün sağlıktaki değişimi çok yakından izliyorlar ve her türlü yeni teknolojiyi kolayca yerli ve milli olarak geliştirebiliyorlar. Ben patlama yapmaya hazır bu değerli insanların çoğunu da yakından tanıyorum.

İKİ MİLYARIN ÜZERİNDE BİR NÜFUSUN SAĞLIK SORUNLARI TÜRKİYE’DE ÇÖZÜLÜYOR

Anadolu, Asklepion’dan beri bir sağlık beşiğidir; Hipokrat, İbni Sina buralıdır. Biz tarih boyunca her zaman sağlık alanında başarılı olmuş bir milletiz ve bilhassa Cumhuriyet boyunca yarattığımız birikim 1980 sonrası dışa açılma hamlesiyle bir araya geldiği için son yıllarda muazzam bir sağlık turizmi başarısına imza atıyoruz.

Şu anda ülkemize yakın, ulaşımı olabilen iki milyarın üzerinde bir nüfusun ağır sağlık sorunlarını Türkiye’de çözüyor, birçok ülkeye cihaz, teknoloji ve ilaç ihraç ediyor, hızla bu ülkelerdeki sağlık yatırımlarımızı arttırarak vatanseverliğimizi gösteriyoruz. Hem de bunları devletten teşvik almak şöyle dursun, bir sürü engele rağmen başarıyoruz.

SAĞLIK SEKTÖRÜ KOLAYCA KÜRESEL ŞAMPİYON MARKA VE UNİCORN ÇIKARABİLİR

Sanayi sektörü, Cumhuriyet öncesi dönemden başlayarak neredeyse iki yüzyıldır devletten aldığı teşvike, gördüğü desteğe rağmen özgün bir küresel şampiyon marka çıkaramadı. Sağlık sektörü olarak biz, Prof. Dr. Alkin’in yazısında söz ettiği yeni nesil yatırım, kalkınma bankaları ve devlet teşvikleri ile kolayca küresel şampiyon marka ve unicorn çıkarma iddiasını taşıyoruz.

İnşaat, sanayi ve bilhassa tarım önemli sektörler ama küresel diplomasi açısından baktığımızda ne kadar “Vatansever” olarak tanımlanabilirler? İstanbul’da daire satarak, Avrupa’ya otomotiv parçası üreterek, fındık fıstık ihraç ederek Bilim Devrimi çağını yaşayan ve bunun farkında olan dünyada ne kadar söz sahibi olabilirsiniz?

SAĞLIKTA YAPACAĞIMIZ HAMLELERLE DİPLOMASİDE BİRÇOK ADIM ÖNE ÇIKABİLİRİZ

Bu kolay işleri hali hazırda pek çok ülke yapabilirken, biz bunlardan ne kadar itibar sağlayabiliriz? Halbuki bilimin insanlara en yakın yüzü olan sağlık alanında yapacağımız hamlelerle küresel diplomaside bir değil birçok adım öne çıkabiliriz.

Hele ki burada veya yurt dışında oluşturduğumuz kurumlarda eğitim gören, araştırmalara katılan on binlerce sağlıkçıyı düşündüğünüzde sektörümüzün ne kadar “Vatansever” olduğu daha da iyi anlaşılır.

ENERJİDE DIŞA BAĞIMLI SEKTÖRLER, YETERİNCE “VATANSEVER” OLAMAZLAR

İçinden geçtiğimiz ağır ekonomik buhrandan ancak mümkün olduğunca ithalat yapmadan ihracatımızı hızla arttırarak çıkabileceğimizi hepimiz biliyoruz. Sanayi, tarım ve hatta inşaat özellikle enerjide dışa bağımlılığı yüksek sektörler, bu nedenle de ne yapılırsa yapılsın yeterince “Vatansever” olamazlar.

Halbuki bakteriyi ilaç fabrikası, virüsü gen tedavisi aracı, insanın kendi bağışıklık sistemini kanseri yok edici olarak kullanan sağlık sektörü dışa bağımlılık olmaksızın ihracatı çok kısa sürede katlayarak arttırma potansiyeline sahip. Ayrıca sağlıktaki yeni teknolojiler ülkenin doğal kaynaklarını hemen hiç kullanmadıkları için desektörün vatanseverliğine büyük katkı sunuyorlar.

ESKİMİŞ SEKTÖRLER YERİNE SAĞLIK SEKTÖRÜNÜN ÖNÜ AÇILMALIDIR

Yılda kişi başı 400-500 dolar civarında bir sağlık harcaması, pardon yatırımı ile dünyada vatandaşlarına en az endişe duyduran sağlık hizmetini veriyoruz. ABD’de bu rakam 11.000 dolar ve güvenceye sahip olsun olmasın orada herkesin hizmet alma konusunda derin kaygıları var.

Bu, en başta, idealist ve vatansever sağlıkçıların sayesinde elde ettiğimiz bir başarıdır. Kendini asırlar boyunca ispatlamış, bugün tüm unsurlarıyla dünya ile rekabet edebilen, teknoloji, cihaz, ilaç geliştirip her kıtada yüzlerce ülkeye satabilen sağlık sektörü tüm engellere, destek yoksunluğuna rağmen bunları başarmaktadır.

Artık sanayi, inşaat gibi 20. yüzyılın eskimiş sektörlerini desteklemek yerine tartışmasız en “Vatansever” sektör olan sağlığın önü açılmalıdır.

Prof. Dr. Melih Bulut

bulut@turcomoney.com