İGE ve Kredi Garanti Fonu ihracatçıların yükünü hafifletebilir mi?

Adnan Yıldırım

-Sadece ihracatçılara kredi garantisi verilmesi için kurulan İhracatı Geliştirme Merkezi (İGE) 30 yıllık KGF deneyiminde yaşananlardan ve uluslararası iyi örneklerden yararlanacak. Finansal enstrümanlara dayalı hızlı işleyen bir garanti sistemi, özellikle KOBİ’lerimizin ihracat kredilerine erişiminde kolaylık sağlayabilir ve ihracatçılarımızı bankalardan almak durumunda kaldığı teminat mektubu yüklerinden süratle kurtarabilir.

-İGE’nin 10 milyon TL başlangıç sermayesinin yüzde 95’i TİM, yüzde 5’i ise Türk Eximbank tarafından nakden taahhüt edildi. TİM bünyesindeki Türkiye Tanıtım Grubu tasfiye edilerek, varlıkları kısmen ya da tamamen İGE’ye aktarılabilecek. Türkiye Tanıtım Grubu’nda birikmiş fon tutarı ile İhracatçı Birlikleri’nin birikmiş yedeklerinden, ilk aşamada İGE’ye aktarılabilecek tutar 1 milyar Türk Lirası’nın üzerinde olabilir.

İhracatın finansmanı ile ihracatçılarımızın finansmana erişiminin kolaylaştırılması amacıyla Kasım ayında önemli bulduğumuz bazı yasal düzenlemeler yapıldı. TBMM’de kabul edilen 4 Kasım 2021 tarih ve 7341 sayılı “Türkiye İhracatçılar Meclisi ile İhracatçı Birlikleri’nin Kuruluş ve Görevleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun” 6 Kasım’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Kanunun yürürlüğe girmesinden önce 13 Ekim 2021 tarihinde kurulup tescil edilen İhracatı Geliştirme Anonim Şirketi’nin (İGE) kuruluş ana sözleşmesi de aynı tarihli Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayınlandı. Bu yazımızda, önce 7341 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeleri; ardından da İGE’nin amacı, yönetimi ve işleyişi ile ilgili olarak ana sözleşme ile belirlenen önemli hususları belirtip, değerlendirmeye çalışacağız.

İHRACATIN FİNANSMANIYLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER

7341 sayılı Kanunla, İGE’nin kuruluş sermayesinin tedariki ile, izleyen yıllarda sermayesine eklenebilecek sürekli gelir kaynağı oluşturulmasına yönelik aşağıdaki şu düzenlemeler yapıldı:

• İhracatçılarımız tarafından, mal ihracatında FOB ihracatın on binde üçüne kadar; hizmet ihracatında ise asgari ücretin on katına kadar olmak üzere Ticaret Bakanlığı’nca belirlenecek oran ve tutarda ödenecek ek nisbi ve maktu aidatlar İGE A.Ş.’nin sermayesine eklenecek.
• TİM bünyesindeki Türkiye Tanıtım Grubu tasfiye edilerek, varlıkları kısmen ya da tamamen İGE’ye aktarılabilecek.
• Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte ihracatçı birliklerinin yedek akçelerinden Ticaret Bakanlığı’nca uygun bulunan tutarlar, birliklerin sermaye taahhüt ödemesi olarak İGE’ye aktarılacak.

Türkiye Tanıtım Grubu’nda birikmiş fon tutarı ile İhracatçı Birlikleri’nin birikmiş yedeklerinden, ilk aşamada İGE’ye aktarılabilecek tutarın 1 milyar Türk Lirasının üzerinde olabileceği; mal ve hizmet ihracatından yapılacak yıllık kesinti tutarının, Ticaret Bakanlığı’nın belirleyeceği orana bağlı olarak (mevcut ihracat hacmi ve döviz kurları dikkate alınarak) 300 ile 900 milyon Türk Lirası arasında bir meblağ olabileceği hesaplanıyor.

Kanunla ayrıca İGE’ye; Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi, Damga Vergisi ve harçlardan muafiyet ve istisna sağlayan düzenlemeler de yapıldı.

İHRACATI GELİŞTİRME ANONİM ŞİRKETİ’NİN (İGE) AMACI, YÖNETİMİ VE İŞLEYİŞİ

Kanundaki ifadesiyle, “Mal ve hizmet ihracatçılarının finansman ihtiyacının giderilmesine katkı sağlamak ve teminat yetersizliği içinde olan ihracatçılar lehine münhasıran teminat vermek amacıyla…” kuruluşu gerçekleştirilip, tescil ve ilan edilen İGE’nin amacı ve faaliyetleri, 13 Ekim 2021 tarihli Ticaret Sicil Gazetesi’nde yayınlanan ana sözleşmesinin “ 3. AMAÇ VE KONU” maddesinde belirtildi.

50 milyon Türk Lirası kayıtlı sermaye tavanı ile kurulan şirketin başlangıç sermayesi 10 milyon Türk Lirası olarak belirlendi. 10 milyon TL başlangıç sermayesinin yüzde 95’i TİM, yüzde 5’i ise Türk Eximbank tarafından nakden taahhüt edildi.

7341 sayılı Kanunun yayımı sonrasında, kanunda sermaye taahhüt ödemesi için belirlenen kaynaklardan yapılacak aktarımlar sonrasında İGE’ye İhracatçı Birlikleri’nin de ortak edilmesi ve kuruluş sermayesinin artırılması bekleniyor. İhracatçı Birlikleri’nin ortaklık sürecinin tamamlanması sonrasında, kuruluşta TİM Başkanı dışındaki üyelerinin tamamının kamudan belirlenen (Ticaret Bakanlığı’ndan 3 üye, Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan 1 üye) yönetim kurulunun yapısı da değişebilir.

İGE’nin işleyişi için mevcut KGF’ye benzer çalışma usul ve esasların düşünüldüğü anlaşılıyor. Teminat verilecek krediler bakımından ise Kanun metnine benzer şekilde, ana sözleşmenin 3’üncü maddesinde İGE’nin faaliyetleri “… kredi değerliliği ve finansmana erişim bakımından teminat, mali veriler, moral değerler ve/veya sermaye yetersizliği içinde olan ihracatçı ya da ihracat potansiyeli olan gerçek kişi veya tüzel kişiler lehine münhasıran ihracat kredileri için kefalet vermek…” şeklinde net ifadelerle sınırlandırıldı.

DEĞERLENDİRME: İHRACATÇILARIMIZ TEMİNAT MEKTUBU YÜKÜNDEN SÜRATLE KURTULABİLİR

Finans sektöründe gelişmiş ülkelerde ve bazı uluslararası kuruluşlar bünyesinde yer alan kredi garanti kuruluşlarının finansmana erişimdeki yeri önemlidir. Türkiye’de 30 yıl önce kurulan KGF A.Ş., uzun yıllar kendi sınırlı özkaynağı ile kefalet verme çabası içinde oldu; ne yazık ki 2016 sonuna kadar sadece sorunları iyice ağırlaşmış firmalar arasında seçim yapmak durumunda kaldığı için arzu edilen faaliyet hacmine ulaşamadı.

2017 başından itibaren ise bir yandan Hazine’nin garanti desteğinin aşamalı olarak ciddi tutarlarda artırılması yanında portföy garanti sistemi (PGS) ile karar sürecinin ağırlıkla bankalar tarafına geçmiş olması, sistemi hızlandırdı, KGF işler hale getirildi. Özellikle KOBİ’lerin finansmana erişiminde etkili oldu.

2018 sonrasında ise tazmin sürecindeki aksamalar, ödeme güçlüğü çeken firmaların giderek artan yapılandırma talepleri, limit sorunları, kredilerin kullanım yerleri, operasyonel problemler vd gibi sebeplerle; finansmana erişimde KGF kefaletinin yeri ve önemi azaldı.

Sadece ihracatçılara kredi garantisi verilmesi için kurulan İGE de 30 yıllık KGF deneyiminde yaşananlardan ve uluslararası iyi örneklerden yararlanacak. Finansal enstrümanlara dayalı hızlı işleyen bir garanti sisteminin, özellikle KOBİ’lerimizin ihracat kredilerine erişimine kolaylık sağlayacağını, ayrıca ihracatçılarımızın diğer bankalardan almak durumunda kaldığı teminat mektubu yüklerinden süratle kurtarılabileceğini değerlendiriyoruz.

Adnan Yıldırım

Ekonomi Bakan Yardımcısı (2014-2015)

Türk Eximbank Genel Müdürü (2016-2019)

yildirim@turcomoney.com