İhracatta KOBİ’lerin finansman sorunu

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

-İhracatı Geliştirme A.Ş.’nin 10 milyon TL sermaye ile 14 Ekim’de kuruluşu gerçekleştirildi. İhracata yönelik büyüme modeli hedefi doğrultusunda ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyetleri olan KOBİ’lere yönelik ihtisaslaşmış bir “İhracat Kredi Garanti Fonu” olan İGAŞ ile ihracatın tabana yayılmasını sağlayarak ihracat hacminin sürdürülebilir şekilde artırılmasına katkı yapması planlanıyor.

-Finansmana ve bilgiye erişimin kolaylaştırılarak KOBİ’lerin ihracat kapasitesinin ve uluslararası pazardaki rekabet gücünün artırılmasının kamusal kaynaklarla sağlanması da pandemi sonrası eriyen kaynak yapısı ile mümkün görünmüyor. Sağlanan devlet desteklerinde verimliliğin artırılması ve sonuç odaklı yaklaşımların benimsenmesi gerekiyor.

2018 Küresel Rekabetçilik Endeksi İş Dünyası Algı Anketinde işgücünün yetersiz eğitimi, finansmana erişim, verimsiz kamu bürokrasisi ve politika istikrarsızlığı en problemli konular olarak öne çıkıyor. Türkiye’deki 3,2 milyon işletmenin yüzde 99.8’i KOBİ’lerden oluşuyor ve toplam istihdamın yüzde 73.8’i sağlanıyor.

İhracat içindeki payına bakacak olursak; 26 Aralık 2020 tarihli TOBB’un raporuna göre, KOBİ’ler 101,8 milyar USD ihracat ile toplam ihracatın yüzde 56,3’ünü gerçekleştiriyor.

Dış Ticaretin 5 Yıllık Seyri (Milyon USD)

Kaynak: www.ticaret.gov.tr

İHRACATA DÖNÜK ÜRETİM ARTIŞI ÜZERİNDE ÖNEMLİ BİR BASKI

2021 Ağustos rakamlarına göre ithalat 169 milyar dolar ve ihracat 140 milyar dolar olarak gerçekleşip fark 29 milyar dolara kadar düşmüş olsa da bankacılık sisteminin yüksek enflasyon ve piyasa riskleri nedeni ile KOBİ’lerden daha fazla maddi teminat talebinde bulunması ise ihracata dönük üretim artışı üzerinde önemli bir baskı meydana getiriyor.

Ülkemizde işletmelerin sahipleri ile özdeşleşmeleri nedeni ile mal varlıkları işletmelerin bilançolarında değil, şahıslar üzerinde toplanmakta olup bununla birlikte, teknik bilgi ve süreçlere hakim olunmaması ve vadeli ticaretin alacak ve maliyetleri etkilemesi nedenleri ile ihracatın finansmanında güçlükler ile karşılaşılıyor.

Ekonomik büyümenin baz etkisi ile değil, istikrarlı biçimde artırılabilmesi için ihracat potansiyeli olan KOBİ’lerin desteklenerek finansmanın tabana yaygın bir yapıya kavuşturulması önem arz ediyor. Finansmana ve bilgiye erişimin kolaylaştırılarak KOBİ’lerin ihracat kapasitesinin ve uluslararası pazardaki rekabet gücünün artırılmasının kamusal kaynaklarla sağlanması da pandemi sonrası eriyen kaynak yapısı ile mümkün görünmüyor. Ayrıca, kamusal kaynakların verimli kullanılması adına da sağlanan devlet desteklerinde verimliliğin artırılması ve sonuç odaklı yaklaşımların benimsenmesi gerekiyor.

Kaynakların doğru işletmelere tahsis edilmesi için bu konuda deneyimli finans kuruluşlarınca (ağırlıklı olarak bankalar) bu tahsislerin gerçekleştirilmesi verimliliği olumlu etkileyecek.

KGF VE ALACAK SİGORTASI SÜRECİ

Bu kapsamda doğrudan ihracat odaklı olmasa da üretim faaliyetlerinin sürekliliği açısından (pandemi sürecinde de etkin olarak kullanıldı) teminat açığı taşıyan KOBİ’lere kefalet desteği sağlayan Kredi Garanti Fonu (KGF) ile yeni önerilmekte olan İGAŞ sistemi benzerlik gösteriyor.

Pandemi döneminde talep, üretim ve maliyet problemleri piyasadaki nakit sıkışıklığı ile birleşince artan vadeler işletmeleri daha fazla kredi kullanmaya yönlendirmiştir. KGF ile açılan kefalet kaynakları ile olan şey ise ağırlıkla mevcut kredilerin yapılandırılması amacı ile piyasada geçici rahatlama sağlanması olmuştur.

Ancak her seferinde kurlardaki anormal yükseliş, artan maliyetler, vadelerdeki uzama ve fiyatlamalara risklerin yansıtılamamış olması riskin artarak devam etmesine neden olmuş, bu süreçte KGF süreci KOBİ’lerin finansman sorunlarına yara bandı olmuş, ancak gerçek anlamda kalıcı bir çözüm olamamıştı.

Alacak sigortası sistemi de uzunca bir süre büyük kuruluşlarca portföyün tamamına uygulanıyor olması, küçük ve riskli bulunmaları, yurtiçinde uygulanmaması ve yüksek prim oranları gibi nedenlerle KOBİ segmentinde yer alan firmalar tarafından kullanılamamaktaydı. Devlet destekli alacak sigortası süreci de KGF’ye işlerlik kazandırılış olması gibi eski Bakan Mehmet Şimşek zamanında ortaya konulmuş, ancak yine KOBİ’lerin mevcut sorunlarına çözüm olmamıştı.

TİCARET BAKANLIĞI’NDAN YENİ ÇÖZÜM ÖNERİSİ

KGF’nin 8 Ekim 2021 tarihli veri bültenine göre KGF kefaleti ile tahsis edilen toplam 214 milyar TL’lik kredinin 57 milyar TL’lik kısmı (yüzde 26,6) ihracat kredisidir. Kasım ayı yazısını yazdığım bu günlerde Ticaret Bakanlığı’nın KOBİ’lerin ihracat kredilerine teminat oluşturmak üzere ortaya koyduğu -Meclis’ten henüz onay almamış ve detayları verilmemiş olmakla birlikte- ihracata yönelik yatırım ve üretimin teşvik edilmesine yönelik kanun teklifi, 15 Ekim’de TBMM Başkanlığına sunuldu.

İhracatı Geliştirme A.Ş. ’nin (İGAŞ) 10 milyon TL sermaye ile (Türkiye İhracatçılar Meclisinin yüzde 95 ve Eximbank’ın yüzde 5 ortaklığı) 14 Ekim’de kuruluşu gerçekleştirildi. İlerleyen zamanda 61 ihracatçı birliğinin de gerekli sermaye katkısı ile İGAŞ’a ortak olması öngörülüyor.

İhracata yönelik büyüme modeli hedefi doğrultusunda ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyetleri olan KOBİ’lere yönelik ihtisaslaşmış bir “İhracat Kredi Garanti Fonu” olan İGAŞ ile ihracatın tabana yayılmasını sağlayarak ihracat hacminin sürdürülebilir şekilde artırılmasına katkı yapması planlanıyor.

KGF ve devlet destekli alacak sigortası örneklerinin istenilen sonuçları vermemesine rağmen bu süreçlerde yapılan hatalardan ders alınarak, İGAŞ sisteminin aksak çalışmasına veya sürecin ölü doğmasına neden olacak uygulamalardan kaçınılarak başlangıç aşamasında para ve zaman kaybetmemek adına doğru modelleme ve sistem kurulmalıdır.

Prof. Dr. Mehmet Yazıcı

Maltepe Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi Dekanı

yazici@turcomoney.com