İslam dininde dürüst ticaretin şartları…

– İyi ahlaka sahip olmak ve dürüst davranmak, ticaretin temel ilkeleridir. İslam dininde dürüst ticaret hakkında bazı doğru davranış ilkeleri tavsiye ediliyor. Örneğin ölçü ve tartıyı doğru tutmak, hile yapmamak ve aldatmamak, alışverişlerde karşılıklı ikram/jest yapmak, pazarlık adabını gözetmek, alıp satarken kolaylık ve iyiliği düstur edinmek, kul hakkına hassasiyet göstermek önemlidir. Dürüst esnaf bu ilkelere uyar, uymak için titizlik gösterir.

– Büyük şirketlerde ticaretteki iyi ahlak ilkelerin uygulanmasını sağlamak maksadıyla “Şirket Etik Kodu” adıyla iş ahlakı ilkeleri yazılı bir dokuman haline getirilir. Etik değerlere önem veren bir toplum oluşturmalıyız. Etik değerlere sahip çıkmamız gerekir. Bu değerlere sahip çıkmazsak toplum kirlenir, yolsuzluklar ve rüşvet artar, haksız rekabet çoğalır. Eğer ülkemizi seviyorsak etik değerlerimize sahip çıkan ve dürüst ticaret yapan bir gençlik yetiştirmeliyiz.

İslam dininde dürüst ticaret hakkında bazı doğru davranış ilkeleri tavsiye ediliyor.

Bu ilkleler on beş ana başlık altında toplanabilir.

1. Ölçü ve tartıyı doğru tut
2. Hile yapmamak ve aldatma
3. Malın ayıbını/kusurunu gizleme
4. Alışverişlerde karşılıklı ikram/jest yap
5. Tüketici ile üretici arasında kurulacak sömürü düzeyine fırsat verme
6. Pazarlığı devam eden mala müşteri olma
7. Pazarlık adabını gözet
8. Alıp satarken kolaylık ve iyiliği düstur edin
9. Kul hakkına hassasiyet göster
10. Alacaklının hakkını talep etmesi ve borçlunun borcunu ödemesi güzellikle olmalı
11. İnkara tevessül etme
12. Bir satışta iki satış yapma
13. Meşru olmayan ancak meşruiyet görüntülü kazançlardan uzak dur
14. Alışverişin arkasına gizlenmiş, kamufle edilmiş bir faiz hesabı ve uygulaması yapma
15. Hediye arkasına gizlenmiş, hediye veriyorum diyerek, rüşvet sayılacak hediyeler alma ve verme

Yukarıda sayılanlar iyi ahlak ve dürüst ticaretin temel ilkeleridir. Dürüst esnaf bu ilkelere uyar, uymak için titizlik gösterir.

ÖLÇÜ VE TARTIYI DOĞRU TUTMAK

Odun satıcısının odunları satış öncesi su ile ıslatıp, ıslak odunları tartarak sattığını gördünüz mü?

Üzerinde net 450 gram yazan bir paketin içinden 448 gram şeker çıktığını fark ettiniz mi?

Bakkal terazisiniz malı koyduğu tasın görünmeyen kısmının en altına 10 gramlık bir kurşunun yapıştırıldığını kabul eder misiniz?

HİLE YAPMAMAK VE ALDATMAMAK

Yeni diye kullanılmış ve tamir edilmiş bir cep telefonunu size yeni kutu içine koyup sıfırmış gibi satan bir satıcı hakkında ne düşünürsünüz?

Satın aldığınız yarım kilo tereyağının 50 gramının kaynatılıp ezilmiş patates olduğunu söyleseler ne yapardınız?

Organik süt diye aldığınız bir litrelik süt paketindeki süte 100 gram su katıldığını öğrendiğinizde kızar mısınız?

MALIN AYIBINI/KUSURUNU GİZLEMEMEK

Bir kahve fincanı takımı satın alırken satıcının size kusursuz diye sunduğu altı adet kahve fincanından iki tanesinin önceden kırılmış ve daha sonra satıcı tarafından fark edilmeyecek şekilde yapıştırılıp size ayıpsız bir mal olarak satılmak istendiğini fark ederseniz ne yaparsını

HEDİYE VERİYORUM DİYEREK, RÜŞVET SAYILACAK HEDİYELER ALMAK VE VERMEK

Rüşvet vermek ve almak hem yasal hem de etik değildir. Bu nedenle yapılmayacak bir işi rüşvet vererek yaptırmak veya uzun sürecek bir işi kısa sürede halletmek için rüşvet vermek sık sık rastlanan bir uygulamadır. Bu uygulama rüşvet vereni ve alanı zan altında bırakır. Bu durumu örtbas etmek ve saklamak için genellikle hediye adı altında işi yapacak kişiye menfaat sağlamak yaygın bir uygulamadır. Hediye veriyorum diyerek sağlanan menfaatler rüşvet sayılır. Alan ve veren hem yasaya hem de etiğe aykırı davranmış olur.

ŞİRKET ETİK KODU

Büyük şirketlerde ticaretteki iyi ahlak ilkelerin uygulanmasını sağlamak maksadıyla “Şirket Etik Kodu” adıyla iş ahlakı ilkeleri yazılı bir dokuman haline getirilir. Bu dokuman içinde yukarıda yazılı 15 maddenin her biri için detaylı açıklama yapılır. Yapılacak açıklamalar herkesin anlayabileceği cümleler ile ifade edilmelidir. Her bir madde için doğru ve yanlış davranışların örnekleri verilmelidir.

Personele “Şirket Etik Kodu” eğitimi verilmelidir. Düzenli olarak bu kurallara uyulup uyulmadığı konusunda şirket içinde takip, kontrol ve denetim yapılmalıdır. “Şirket Etik Koduna” aykırı davranan personel olursa cezalandırılmalıdır. Bu cazalar yazılı uyarıdan başlayarak iş akdi feshine kadar uzanabilir.

Bazı meslek gurupları meslek erbabının mesleklerini yaparken uymaları gereken etik ilke ve kuralları yazılı hale getirip “Meslek Etik İlkeleri” adıyla bir dokuman yayınlar. Bu kurallara uyulması istenir. Meslek odaları ve birlikleri meslek etik ilkelerine uyulması konusunda üyelerine duyurular yapar, eğitimler verir.

Şirketlerin ve çalışan personelin etik davranması için bazı temel etik unsurlara uyması gerekir. Bu unsurlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir.

TİCARETTE ETİK OLMANIN 6 TEMEL UNSURU

1. İyilik– Herhangi bir kişi zarar gördü mü, eğer gördüyse bu durumun makul bir izahı var mıdır?

2. Görev– Bu durumda benim görevim ve yükümlülüğüm nedir?

3. Haklar– Herhangi birinin hakları ihlal edildi mi, edildiyse bu durumun makul bir izahı var mıdır?

4. Adillik– Herkes adilce ve doğru olarak muamele gördü mü?

5. Dürüstlük– Tüm davranışlarımda adil oldum mu?

6. İtibar ve Haysiyet– İlgili tüm kişilere saygılı davrandım mı?

ETİK DEĞERLERİMİZE SAHİP ÇIKMAZSAK NE OLUR?

Etik değerlerimize sahip çıkmazsak ne olur? Pek çok şey olur.

Etik değerlerimize sahip çıkmazsak:

 Toplum kirlenir, yozlaşır

• Yolsuzluklar ve rüşvet artar
• Haksız rekabet çoğalır
• Ülkenin kaynakları verimsiz kullanılır
• Yatırımlar daha pahalı olur
• Giderler gereksiz yere artar
• Maliyetler yükselir
• Yabancı sermaye ülkeden kaçar
• Ülkenin büyümesi yavaşlar
• Ülkede işsizlik artar
• Ülkenin gelir dağılımı bozulur
• Genel ulusal ekonomik performans zayıflar

 Bütün bunların ülkemizde olmasını hiç kimse istemez. Bunların olmaması için etik değerlere önem veren bir toplum oluşturmalıyız.

Eğer ülkemizi seviyorsak etik değerlerimize sahip çıkan ve dürüst ticaret yapan bir gençlik yetiştirmeliyiz.

Bülent Şenver

senver@turcomoney.com