İslami finansta Malezya tecrübesi

Osman Akyüz

*Malezya’da faizsiz finansın gelişiminde devlet ve siyasi irade öncülük yaptı ve sürekli düzenlemeler ve stratejik kararlarla sektörün büyümesinde önemli rol üstlendi. Bütün kurum ve kuruluşlarıyla faizsiz bir finansal sistem oluşturmak temel hedef oldu. Merkez Bankası ve Sermaye Piyasası Kurumu,  tüm platformlarda aktif olarak sektörü destekledi.

*Malezya’da 2001’de geliştirilen Finansal Sektör Mastır Planı ile İslami Finansın büyümesini artırmak ve uluslararası boyuta taşıma çalışmalarına hız verildi. 2005 yılında, Malezya Merkez Bankası, İslami finans alanında eğitim verecek üniversiteyi; (INCEIF), 2008 yılında ise İslami finans alanında uluslararası şer’i araştırma kurumu ISRA’yı faaliyete geçirdi.

*2009 yılında ise, Merkez Bankası kanununda yapılan değişiklikle, faizsiz ve faizli ikili finansal sistem kabul edilmiş oldu. En son, 2013 yılında Malezya İslami Finansal Hizmetler Kanunu yeni versiyonu ile yenilendi ve bütün İslami finansal hizmetler bu düzenlemeler kapsamında yürütülmeye başlandı.

Malezya, Güneydoğu Asya’da yer alan çok uluslu, 330.8 bin kilometrekare yüzölçümlü, 32 milyon nüfuslu, yüzde 60’ı Malay Müslüman, yüzde 35’i Çinli ve yüzde 5’i Hintli bir ülke.

Demokratik sisteme sahip ve Müslüman çoğunluk Malaylar tarafından yönetiliyor. Ülkenin milli geliri 340 milyar dolar olup, kişi başı gelir 10.500 dolar civarında. Ekonomik faaliyetlerde Çinli nüfus daha etkin ve aktif…

Kasım ayı başında Türkiye Katılım Bankaları Birliği olarak üyemiz bankalar temsilcilerinin de katılımı ile ülkenin İslami finansta geldiği noktayı incelemek ve gelişmeleri yerinde görmek üzere, bir çalışma ziyareti gerçekleştirdik.

Bu çalışma ziyareti sırasında ülkedeki bütün İslami finans kurum ve kuruluşlarını ziyaret etme ve finans sistemi hakkında geniş bilgi sahibi olma imkanına kavuştuk. Malezya tecrübesi bizim için önemliydi. Biz de İslami finans ekosistemi oluşturma süreci yaşıyoruz. Bu nedenle, ülke tecrübesi ve deneyimi konusunda edindiğim izlenimi ve bilgileri özet olarak sizlerle paylaşacağım.

İSLAMİ FİNANS UYGULAMASINA 1983 YILINDA BAŞLADI

Malezya İslami finans uygulamasına, 1983 yılında Bank İslam Malezya’nın kuruluşu ile başladı. İslami Bankacılık Kanunu’nun ilk versiyonu 1983 yılında yayımlandı.1984 yılında Tekafül (İslami Sigorta) kanunu yürürlüğe girdi. İlk tekafül kurumu; Malezya Tekafül 1985 yılında faaliyete başladı.

1993’den itibaren sektörün gelişimini hızlandırmak ve yaygınlık kazandırmak için,1993’de İslami Banka Pencere Sistemi,1994’de İslami Bankalararası Para Piyasası ve 1997’de Şer’i Danışma Kurulu oluşturuldu.

2001’de geliştirilen Finansal Sektör Mastır Planı ile İslami Finansın büyümesini artırmak ve uluslararası boyuta taşıma çalışmalarına hız verildi. Bu çerçevede, ekosistemi oluşturacak kurumsal yapılar hayata geçirilmeye başlandı.

İSLAMİ FİNANS ALANINDA EĞİTİM VERECEK ÜNİVERSİTE; (INCEIF) 2005 YILINDA KURULDU

2002’de sektör için standartlar oluşturacak İslami Finansal Hizmetler Kurulu (IFSB) faaliyete geçirildi.2004’de ise yabancı İslami bankaların sektöre girişine izin verildi. 2005 yılında ise, Malezya Merkez Bankası, İslami finans alanında eğitim verecek üniversiteyi; (INCEIF), 2008 yılında ise İslami finans alanında uluslararası şer’i araştırma kurumu ISRA’yı faaliyete geçirdi.

2009 yılında ise, Merkez Bankası kanununda yapılan değişiklikle, faizsiz ve faizli ikili finansal sistem kabul edilmiş oldu. En son, 2013 yılında Malezya İslami Finansal Hizmetler Kanunu yeni versiyonu ile yenilendi ve bütün İslami finansal hizmetler bu düzenlemeler kapsamında yürütülmeye başlandı.

BİR TARAFTA İSLAM BANKALARI DİĞER TARAFTA FAİZLİ BANKALAR, FAİZLİ PARA PİYASASI…

Malezya’da bu gün ikili bir finansal sistem oluşturulmuş durumdadır. Bir tarafta İslam bankaları, İslami banka pencere uygulaması, İslami para piyasası, İslami sermaye piyasası, tekafül şirketleri; diğer tarafta faizli bankalar, faizli para piyasası, faizli sermaye piyasası ve sigorta şirketleri.

Malezya Merkez Bankası ve Sermaye Piyasası hem faizli finansal sisteme, hem de faizsiz finansal sisteme aynı mesafede durmakta, her bir sistemin finansal aracılık maliyetlerini eşitlemekte ve piyasaların işleyişine müdahale etmemektedir. Her bir finansal mekanizmanın rekabet kuralları içinde, piyasa kuralları çerçevesinde işletilmesini gözetmektedirler.

Bankacılık sektöründe,54 bankanın 26’sı faizsiz bankadır. Faizsiz bankaların sektördeki payı 2018 sonu itibariyle yüzde 34’e ulaşmış olup, 2020 sonunda bu payın yüzde 40’a ulaşması hedefleniyor. Toplam bankacılık sektörü aktifleri 665 milyar dolara ulaşmış durumda… 340 milyar dolar olan milli gelire oranı bire ikiye yakın bir seviyede olup, oldukça gelişmiştir.

ÜLKENİN GLOBAL İSLAMİ FİNANSTAKİ PAYI YÜZDE 21

İslami finans aktiflerine baktığımızda, ülkenin global İslami finanstaki payı yüzde 21, ülkedeki bankacılıkta aktif payı 226.5 milyar dolar, toplam Sukuk ihracı, 223.2 milyar dolar ve tekafül aktifleri 2.8 milyar dolardır.

İslami finans endüstrisindeki finansal kuruluşlar; 26 islam bankası,19 tekafül şirketi,50 İslami hizmet kuruluşu ve 53 İslami fon.

İslami bankacılık uygulamasında, faizli bankalara, İslami Pencere uygulaması getirilmiş, ancak pencere uygulamasının belli bir olgunluk sürecinden sonra ayrı bir iştirak şeklinde İslam bankasına dönüşmesi tavsiye ediliyor. Bu süreç, Merkez Bankası’nın gözetiminde yönetilmektedir. Şu anda sistemde 5 İslami Pencere faaliyet gösteriyor.

MALEZYA’NIN İSLAMİ FİNANSTAKİ YOLCULUĞUNA DAİR TESPİTLERİMİZ

Malezya’nın İslami finanstaki yolculuğunu değerlendirdiğimizde aşağıdaki tespitleri yapabiliriz;

1- Faizsiz finansın gelişiminde devlet ve siyasi irade öncülük yaptı ve sürekli düzenlemeler, yönlendirmeler ve stratejik kararlarla sektörün büyümesinde önemli rol üstlendi.

2- Bütün kurum ve kuruluşlarıyla faizsiz bir finansal sistem oluşturmak temel hedef oldu.

3- Faizli ve faizsiz sistemin gerektirdiği finansal mimarı eşit koşullarda dizayn edildi, tüm kurum ve kuralları ile netleştirildi.

4-Merkez Bankası ve Sermaye Piyasası Kurumu, İslami finansın gelişimi için ulusal ve uluslararası platformlarda aktif olarak sektörü destekledi. Standart oluşturmada ve İslami prensiplerin halk nezdinde kabul görmesi için bilgilendirme ve eğitim dahil her türlü farkındalık oluşturmada aktif olarak rol aldı.

5- Finansal ürünler konusunda bazı tereddütler olsa da, sistemin iyileştirme ve geliştirme faaliyetleri büyük bir titizlikle sürdürüldü.

Sonuç olarak Malezya’da geliştirilen İslami finans uygulamalarından ürün, standart, kurumsal çeşitlilik ve ekosistem oluşturmada yararlanabileceğimiz kanaatindeyim.

Osman Akyüz

Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB) Genel Sekreteri

akyuz@turcomoney.com