İşletmelerde “yeniden değerleme” kalıcı hale getirildi

Adnan Yıldırım

 26 Ekim 2021 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 14.10.2021 tarih ve 7338 sayılı “Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”un bazı maddeleri ile, yeniden değerleme konusunda, 01.01.2022’den itibaren yürürlüğe girmek üzere yeni düzenlemeler yapıldı. Kanunun, yeniden değerleme ile ilgili olarak.

• Vergi Usul Kanununun Geçici 31’inci maddesiyle 2018 yılı sonuna kadar geçerli olan yeniden değerleme uygulaması Mükerrer 298’inci maddesine eklenen Ç) fıkrası ile kalıcı hale getirildi.
• Yapılan düzenlemeye, ağırlıklı olarak “kamu alacaklarının yeniden yapılandırılması ve vergi barışı” ile ilgili düzenlemelerin yer aldığı 03.06.2021 tarih ve 7326 sayılı Kanunun 11’inci maddesiyle 2021 yılı sonuna kadar yapılabilmesine imkan verilen yeniden değerleme hükümleri, VUK’na eklenen Geçici Madde: 32 olarak yeniden düzenlendi.
• Yeniden değerleme ile ilgili söz konusu yeni düzenlemeler 2022 başından itibaren yürürlüğe girecek.

UYGULAMANIN ESASLARI…

Yukarıda belirttiğimiz üzere VUK Mükerrer 298’inci maddede düzenlenen kalıcı yeniden değerleme uygulamasının, madde başlığı “ “Enflasyon düzeltmesi, yeniden değerleme oranı ve yeniden değerleme” şeklinde değiştirilerek maddeye eklenen Ç) fıkrasındaki uygulamanın genel esaslarını şöyle özetlememiz mümkün:

• Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin tamamı yeniden değerlenebilecek.
• İktisadi kıymetin aktife alındığı yıldaki faiz ve kur farkları maliyet bedeline eklenerek yeniden değerleme kapsamında olup sonraki dönem faiz ve kur farkları kapsam dışı tutuluyor.
• Amortisman ayrılmayan yıllarda amortismanın tam olarak ayrıldığı kabul edilerek hesaplama yapılacak.
• Her yılın değerlemesinde o yıla ait yeniden değerleme oranı kullanılacak.
• Geçici vergi dönemlerinde de yeniden değerleme yapılabilecek.
• Her bir iktisadi kıymetin, bilançonun aktifinde yer alan değer artışı ile pasifinde yer alan değer artış fonu ayrı ayrı gösterilecek.
• Yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden amortisman ayrılacak.
• Pasifte özel bir fonda tutulan değer üzerinden %2 oranında hesaplanan vergi, değerlemenin yapıldığı ayı izleyen ayda beyan edilecek; ilk taksit beyan edilen ayda, diğer iki taksit beyan edilen ayı izleyen ikinci ve dördüncü aylarda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecek.
• Yeniden değerlenen iktisadi kıymetlerin satışı halinde, pasifte yer alan fondaki tutarlar tıpkı amortisman gibi işlem görür.
• Pasifte yer alan fonların sermayeye ilavesi kar dağıtımı sayılmaz ve vergilendirilmez ancak diğer hesaplara aktarılması yada işletmeden çekilmesi halinde vergilendirilir.
• Yıl içinde alınan iktisadi kıymetler için izleyen dönemden itibaren yeniden değerleme yapılabilir.
• Eksik ya da hiç değerleme yapılmayan yıllar için izleyen dönemlerde yeniden değerleme yapılamaz ancak sonraki yıllarla ilgili değerleme yapılabilir.
• Aynı maddede düzenlenen “enflasyon düzeltmesi” koşullarının oluşması durumunda, enflasyon düzeltmesi yapılır ayrıca yeniden değerleme yapılmaz. Enflasyon düzeltmesi şartları ortadan kalkarsa yeniden değerlemeye devam edilir.

İŞLETMELER NE YAPACACAK?

Yüksek enflasyonun gündeme getirdiği enflasyon düzeltmesi ya da daha sınırlı versiyonu olan yeniden değerleme uygulamaları, son yıllarda çift haneye yükselen enflasyon oranları nedeniyle yeniden gündeme geldi. VUK Mükerrer 298’inci maddesi gereği, bu yılın Kasım ve Aralık ayları enflasyon oranlarına bağlı olarak enflasyon düzeltmesi yapılması da söz konusu olabilecek. Enflasyon düzeltmesi koşulları oluşmazsa, 7326 sayılı Kanuna göre dileyen gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 2021 yılı sonuna kadar yeniden değerleme yapabilecekler; 2022 yılı başından itibaren ise yukarıda anlatılan esaslar çerçevesinde VUK Mükerrer Madde 298’e eklenen Ç) fıkrasına göre iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesi yapılabilecek. Tabii ki işletmeler, değer artışı üzerinden %2 oranında 3 taksitte ödenecek vergi yükünü, iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde ödenecek gelir ve kurumlar vergisi ile mukayese edecekler; ayrıca yapılacak değerlemenin bilançoya etkisi de dikkate alınarak yeniden değerleme yapılıp yapılmamasına karar verecekler.

Adnan Yıldırım

Ekonomi Bakan Yardımcısı (2014-2015)

Türk Eximbank Genel Müdürü (2016-2019)

yildirim@turcomoney.com