İstanbul, finans merkezi olabilecek mi?

Gürdoğan Yurtsever

-İstanbul’u finans merkezi yapma amacıyla yürütülen çalışmaların son ve önemli adımı İstanbul Finans Merkezi (İFM) Kanunu oldu. Söz konusu kanun 28 Haziran’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Kanun, ülkemizin finansal rekabet gücünü uluslararası alanda artırmak, finansal piyasalar ile ürün ve hizmetlerin gelişmesine ve derinleşmesine katkıda bulunmak, uluslararası finans ve sermaye piyasalarına entegrasyonu güçlendirmek ve bu sayede İFM’nin önde gelen küresel finans merkezlerinden biri olmasını sağlamak amacını taşıyor.

-Kanun, İstanbul Finans Merkezi alanını, İstanbul Finans Merkezi’nin yönetilmesine ve işletilmesine dair hükümleri, İstanbul Finans Merkezi’nde gerçekleştirilen faaliyetleri ve bu faaliyetlere dair teşvik, indirim, istisna ve muafiyetleri düzenliyor. İFM’de gerçekleştirilecek iş ve işlemlerin tek elden takibini yapmak ve tek durak büroda yer alan kamu kurum ve kuruluşları arasındaki koordinasyonu sağlamak amacıyla tek durak büro Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından sevk ve idare edilecek.

İstanbul’u dünyanın ve bölgemizin önemli finans merkezlerinden birisi haline getirebilmek için uzun süredir çalışmalar yürütülüyor. Bu çalışmaların önemli bir adımı olarak İstanbul’un Anadolu yakasında yer alan İstanbul Finans Merkezi inşaatı da sürüyor.

Bir dönem kesintiye uğrayan inşaat çalışmalarının son dönemde hızlandığı görülüyor. Bu merkezde TCMB, BDDK, SPK, Borsa İstanbul başta olmak üzere finans alanında faaliyet gösteren birçok kuruluşun yer alacağı anlaşılıyor.

İSTANBUL FİNANS MERKEZİ KANUNU YAYIMLANDI

İstanbul’u finans merkezi yapma amacıyla yürütülen çalışmaların son ve önemli adımı İstanbul Finans Merkezi (İFM) Kanunu oldu. Bu kapsamda hazırlanan kanun 28 Haziran’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Kanun, ülkemizin finansal rekabet gücünü uluslararası alanda artırmak, finansal piyasalar ile ürün ve hizmetlerin gelişmesine ve derinleşmesine katkıda bulunmak, uluslararası finans ve sermaye piyasalarına entegrasyonu güçlendirmek ve bu sayede İFM’nin önde gelen küresel finans merkezlerinden biri olmasını sağlamak amacını taşıyor.

KATILIMCI BELGESİ VERİLECEK

Kanun, İstanbul Finans Merkezi alanını, İstanbul Finans Merkezi’nin yönetilmesine ve işletilmesine dair hükümleri, İstanbul Finans Merkezi’nde gerçekleştirilen faaliyetleri ve bu faaliyetlere dair teşvik, indirim, istisna ve muafiyetleri düzenliyor. Kanunda İstanbul Finans Merkezi’nin yer alacağı fiziksel alanın sınırları belirleniyor. Ofis alanında faaliyet göstermek üzere katılımcılara Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından katılımcı belgesi verilecek. Katılımcı belgesi ile ilgili usul ve esaslar uygulama yönetmeliğinde düzenlenecek ve ayrıca yayınlanacak.

TEK DURAK BÜRO OLUŞTURULACAK

Katılımcıların faaliyetlerine ilişkin izin, ruhsat, lisans ve benzeri onay başvuruları ile bunların çalışanlarına ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere ilişkin izin ve onay gibi süreçlerin işletilebilmesi amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili birimlerinin görev alacağı tek durak büro oluşturulacak. İFM’de gerçekleştirilecek iş ve işlemlerin tek elden takibini yapmak ve tek durak büroda yer alan kamu kurum ve kuruluşları arasındaki koordinasyonu sağlamak amacıyla tek durak büro Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından sevk ve idare edilecek. Tek durak büronun işleyişine dair usul ve esaslar uygulama yönetmeliği ile düzenlenecek.

YURT DIŞINA SUNULAN HİZMETLER, FİNANSAL HİZMET İHRACATI OLARAK DEĞERLENDİRİLECEK

Katılımcı belgesi alarak finansal faaliyet gösteren kuruluşların yurt dışında yerleşik kişilere sundukları finansal hizmetler, hizmetten nihai olarak yurt dışında faydalanılması koşuluyla, finansal hizmet ihracatı olarak değerlendirilecek. Katılımcı belgesi almış finansal kuruluşlar tarafından İFM’de gerçekleştirilen finansal hizmet ihracatı niteliğindeki faaliyetler kapsamında elde edilen kazançların %75’i kurumlar vergisi matrahının tespitinde kurum kazancından indirilebilecek. 2022-2031 yılları arasında bu oran %100 olarak uygulanacak.

ÖNEMLİ VERGİ İSTİSNALARI OLACAK

Yine bu kapsamdaki işlemler ile bu işlemler nedeniyle lehe alınan paralardan banka ve sigorta muameleleri vergisi alınmayacak. Faaliyetlere ilişkin işlemler her türlü harçtan, bu işlemlere ilişkin düzenlenen kâğıtlar ise damga vergisinden istisna kapsamında olacak. Katılımcı belgesi almış finansal kuruluşların İFM’de istihdam ettikleri personele ödenen aylık ücretin gerçek safi değerinin; yurt dışında en az 5 yıllık mesleki tecrübeye sahip kişilerde %60’ı, yurt dışında en az 10 yıllık mesleki tecrübeye sahip kişilerde ise %80’i gelir vergisinden istisna olacak. Bu istisna, İFM’de çalışmaya başlamadan önceki son 3 yılda Türkiye’de çalışmamış olan personelin ücret gelirlerine uygulanacak.

DEFTER VE BELGELER, YABANCI PARA BİRİMİ VE YABANCI DİLDE TUTULABİLECEK

İFM’de yer alan taşınmazların kiralanmasına dair işlemler her türlü harçtan ve bu işlemlere ilişkin düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden istisna olacak. En az üç ülkede aktif olarak faaliyet gösteren katılımcıların bölgesel hazine ve finansal yönetim merkezleri hakkında da bu madde hükümleri uygulanacak. Defter ve belgelerin yabancı para birimiyle tutulabilmesi ve düzenlenebilmesi için Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkili olacak. Ayrıca katılımcılar kendi aralarında veya İFM’de yürüttükleri faaliyetler kapsamında düzenlenen belgelerin Türkçe olması zorunlu olmayacak.

YABANCI UYRUKLU PERSONEL ÇALIŞTIRILABİLECEK

Katılımcıların kendi aralarında İFM’de yürüttükleri faaliyetler kapsamında, özel hukuka tabi olarak yaptıkları her türlü işlem ve sözleşmelerde serbestçe hukuk seçimi yapılabilecek. En az 3 ülkede aktif olarak faaliyet gösteren katılımcıların bölgesel hazine ve finansal yönetim merkezleri hakkında da bu madde hükümleri uygulanacak. İFM’de faaliyet gösterecek katılımcılar ile en az 3 ülkede aktif olarak faaliyet gösteren katılımcıların bölgesel hazine ve finansal yönetim merkezleri çalışma izni almak koşuluyla yabancı uyruklu personel çalıştırabilecek. Kanunun uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ile diğer hususlar uygulama yönetmeliği ile düzenlenecek.

TEKNİK VE MEVZUAT ALTYAPI HAZIRLIKLARI SÜRÜYOR

Görüldüğü gibi İFM’de yer alacak şirketler için önemli teşvik mekanizmaları getiriliyor. Bunlara ilişkin daha detaylı açıklamalara ise uygulama yönetmeliklerinde yer verilmesi bekleniyor. İstanbul Finans Merkezi’nin teknik ve mevzuat altyapısının hazırlanmasına yönelik yoğun bir çalışma olduğu görülüyor. Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi’nin koordine ettiği ve yürüttüğü bu çalışmalar ile İstanbul’un finansal alanda çekim merkezi haline gelmesi hedefleniyor.

MERKEZİYETSİZ FİNANS İLE FİNANS MERKEZLERİNİN ÖNEMİ AZALIYOR

Bununla birlikte son yıllarda finans alanında giderek yaygınlaşan başta blok zinciri teknolojisi ve kripto paralar ile diğer finansal teknolojiler (FinTek), merkeziyetsiz veya açık finans denilen yaklaşımın hızla büyümesine ve geleneksel finansın değişimine neden oluyor. Geleneksel finansal sisteme olan güvensizlik ve yaşanan büyük sorunlar ile finansal alandaki teknolojik gelişimin hızlandırdığı merkeziyetsiz finans uygulamalarının finans merkezlerine olan ihtiyacı giderek azalttığını ifade etmek yanlış olmayacak.

MERKEZİYETSİZ FİNANS UYGULAMALARININ DİKKATE ALINMASI ÖNEM TAŞIYOR

İstanbul’u finans merkezi haline getirme çabaları bu gelişmelerin ve zorlukların ortasında devam ediyor. Bu gelişmelerin yönü ve devam eden çalışmaların başarısı İstanbul’un finans merkezi olma yolculuğunda belirleyici olacak. Gelişen merkeziyetsiz finans uygulamalarının dikkate alınması ve doğru analiz edilerek İFM’nin bu gelişmeleri dışlamayan ve hatta bu gelişmelere entegre olabilecek uygulamalar ile zenginleştirilmesi önem taşıyor. İFM’nin stratejileri içerisinde finansal teknolojilerin (FinTek) yer alması bu açıdan umut veriyor. Bu alandaki başarılı strateji ve uygulamalar sayesinde büyük bir değişimden geçen dünya finansal sisteminde çok daha önemli bir rol almak mümkün olabilir.

Gürdoğan Yurtsever

yurtsever@turcomoney.com