Okurlarım bilirler. Bu satırlarda her hafta dünyamızın emisyonlardan arınmış temiz bir atmosfere sahip olması için otomotiv sektöründe yaşanan dönüşümü paylaşıyorum.

Elbette dünyamızı kuşatan atmosferi temiz tutmak için sorumluluk sadece otomotiv sektörüne ait değil. Sorumluluk hepimizde. Kişisel yaşam biçimimiz, istemeden de olsa israf ettiğimiz varlıklar, ihtiyacımızdan fazlasına sahip olma arzularımız, ürettiğimiz atıklar…Hepsi bireysel sorumluluğumuz altında.

İşte bu hafta sizlere dünyamızı atıklardan arındıracak 20 Start-Up girişiminden kısaca söz ederek geleceğe ümitle bakmanıza yardımcı olmak istedim.

İngiliz menşeli Positive.News internet dergisine birkaç yıl önce üye olmuştum. Periyodik olarak bu dergiden aldığım bilgiler, beni bir çevre tutkunu olarak gerçekten ümitlendiriyor. Derginin bu ayki sayısı; AB tarafından her yıl verilen Green Alley , ya da Türkçe adıyla Yeşil Sokak ödüllerine 2022 yılı için aday 20 Start-Up girişiminden söz ediyor.

Bildiğimiz gibi AB, 2050 yılına kadar 27 üye ülkede karbon nötr hedefini koydu. Hedefe ulaşmak hızlı bir faaliyet başlamış olsa da daha yapılacak çok şey var. Bu amaçla çeşitli Start-Up girişimleri teknolojiyi döngüsel ekonomiye, geri dönüşüme, okyanusları temizlemeye ve toprağı kirleten atıkları yok etmeye yöneltiyor.

Şimdi sırayla bu yılki Green Alley ödülüne aday girişimleri kısaca tanıyalım:

1. AGREE

Fransa ve İspanya gibi AB ülkelerinde taze meyve ve sebzelerin naylon ambalajlara konulması önümüzdeki yıla kadar tamamen yasaklanıyor. Meyve ve sebzeler ya olduğu gibi satışa sunulacak, ya da başka çevreye uyumlu bir ambalaj bulunacak. İşte İtalyan menşeli Agree isimli Start-Up girişimi; meyve ve sebzelerin raf ömrünü uzatan, yenilebilir organik kaplama malzemesi geliştirmeyi başarmış.

2. AND-LESS

Avusturya’lı tasarımcı Viktoria Berger, 2019 yılında Linz kentinin yenilikçilik ödülünü kazanırken sürdürülebilir bir paketleme geliştirmiş. Covid19 pandemisi boyunca ise yiyecek paketlerinin yeniden kullanımına yoğunlaşmış. Viyana, Linz ve Graz kentlerindeki pilot çalışmaların sonunda and-less projesini hayata geçirmiş. Projeye dahil tüketiciler dijital uygulama ile mobil telefonlarından yiyecek paketi üzerindeki QR kodu okutuyor. Daha sonra 14 gün içinde yiyecek paketini aldığı restorana geri iade ediyor ve buna karşılık ödül kazanıyor.

3. ATELIER RIFORMA

İtalyan Sara Secondo ve Elena Ferrero isimli iki kadın girişimci, hiç bir giysinin çöpe atılmaması amacıyla Atelier Riforma girişimini kurmuşlar. Kullanılmış giysileri topluyorlar, kataloglayıp dijital ortamda kaydederek yeniden kullanım, geri dönüşüm veya başka amaçla yeniden kullanım sağlıyorlar.

4.BIOFASHIONTECH

Giysiler eskiyip atıldıktan sonra %87 gibi büyük oranda toprağa karışıyor veya yakılarak atmosfer kirletiliyor. Hollanda menşeli Start-Up girişimi BioFashionTech ise düşük maliyetli, az enerji tüketen geri dönüşüm prosesi geliştirerek atık olan tekstil malzemesini yeni bir malzemeye dönüştürmeyi başarmış. Aynı şekilde plastik liflerini ve boyalarını çıkartarak yeniden satışa sunuyorlar.

5. CIRCUNOMICS

Elektrik motorlu taşıtların batarya ihtiyacının 2030 yılına kadar yaklaşık 10 kat artacağı öngörülüyor. Bu konuya yazılarımda sık sık değiniyorum. Eğer bataryaların geri dönüşümü başarılamaz ise ekonomik kayıp ve çevreye olumsuz etkisi tahmin bile edilemeyecek kadar büyük olabilir. Almanya menşeli Circunomics girişimi dünyada ilk kez lityum-İyon bataryaların kullanım ömrünü yöneten analitik platform oluşturdu. Böylece bataryaların kullanım ömrünün uzatılmasından ikinci el ticaretine, geri dönüşümüne kadar her aşama takip ediliyor.

6. EDAC

Kuruluş ve örgütler çevresel uyum politikalarını öncelikli hale getirme yarışı içindeler. Ancak birçoğu nereden başlayacaklarını bilmiyorlar. İrlanda menşeli Edac ise kullanıma hazır, bulut teknolojisine haiz platform olarak bu konuya rehberlik ediyor.

7. ENZYMITY

Yeni üretilen plastik malzemenin büyük bir kısmı hala fosil yakıtlardan elde ediliyor. Letonya’lı Enzymity, biyoteknolojiyi kullanarak pet şişe atıklarını yüksek kalitede yenilenen plastiğe dönüştürüyor ve bunu yaparken fosil yakıt kullanmıyor.

8.FLEXI-HEX LTD

Flexi-Hex Ltd. tarafından geliştirilen özel hava kabarcıklı naylon ambalaj malzemeleri ve %85 oranında giysi kolları geri dönüşümlü malzemeden üretiliyor. Bu malzemeler ev ortamında dahi 6 günde gübre haline gelebiliyor.

9.GLENNTEX

İsveç’in Gothenburg şehrinde Chalmers Teknoloji Üniversitesi tarafından kurulan Glenntex bünyesinde, grafen kullanılarak üretilen nano malzemeler ile geri dönüştürülmüş plastik malzemenin kalitesi iyileştiriliyor. Aynı zamanda yeni plastik malzeme kullanımı ihtiyacı azaltılıyor.

10.GRAVITY WAVE

İspanya menşeli sosyal girişim örgütü Gravity Wave, Akdeniz’deki balıkçılarla birlikte deniz yatağından plastikleri topluyor. Toplanan plastikler daha sonra telefon muhafaza kapları, 3 boyutlu yazıcı lifleri gibi malzeme üretiminde kullanılıyor. Bu sosyal örgüt aynı zamanda şirketlerin ürettikleri plastik miktarına eşdeğer miktarda plastik toplayarak plastik-nötr şirket haline gelmeleri için destek sağlıyor.

11.MAKEGROWLAB

Polonya menşeli MakeGrowLab ise çok önemli bir buluş gerçekleştirmiş. Sadece 2 gün içinde tamamen yiyecek atıklarından yetişebilen bu organik malzeme yiyecek paketlemesinde kullanılabiliyor. Yiyecek ile temasının sağlığa uygun olduğuna dair onayı da almışlar. Malzeme Oksijen ve Suya karşı dayanıklı. Aynı zamanda %100 oranında gübre olarak ta kullanılabiliyor.12.MOORE

İngiltere’deki süpermarketler yılda 14 milyar adet tek kullanımlı plastik ünite kullanıyor. Bu rakam, hane başına 4,000 adet plastik ünite anlamına geliyor. İngiliz Moree girişimi ise sıfır atık sevkiyat hizmeti ile bu devasa plastik tüketimine savaş açmış durumda. Halen Londra’da pilot uygulama devam ediyor.

13.NAZENA

İtalyan Start-Up girişimi olan Nazena, endüstriyel atıklar içinde ve giysilerde bulunan tekstil fiber malzemelerini %100 geri kazanan bir işlemin patentine sahip oldu. Geri dönüştürülen fiber malzeme ise paketlemede ve ses geçirmez duvar panellerinde kullanılıyor.

14.PANDOBAC

Bilindiği gibi yiyecek işinde hijyen ve kirlilik endişeleri yüzünden atık oldukça fazla. Fransız Pandobac şirketi de yiyecek toptancılarının yeniden kullanılabilir paketleme işine çözüm getiriyor. Nakliye sandıklarını şirketlerin kiralaması, geri toplanarak temizlenmesi, QR kodu ile kaydedilmesi sağlanıyor.

15.PEGGADA

Portekizce dilinde Peggada ayakizi anlamına geliyor. Portekiz’li Start-up ekibi Peggada ismi altında bir on-line platform geliştirmiş. Bu platform; Lizbon’da yerleşik insanların karbon ayak izlerini azaltmaya teşvik ediyor. Daha sürdürülebilir yaşamın yanı sıra çevre dostu işlerin veri tabanını oluşturuyor. Lizbon dışındaki diğer kentlere de yaygınlaşmayı amaçlıyor.

16.PROSERVATION

Strofor gibi paketleme malzemeleri geri dönüştürülemiyor ama çok yoğun kullanılıyor. Almanya menşeli Proservation girişimi ise tahıl tanelerinin kabuklarından alternatif bir tabii malzeme geliştirmiş. İzolasyon ve süspansiyon sağlayan, hafif olması ile öne çıkan bu malzeme doğal ortamda tamamen parçalanabiliyor.

17.SCRAPAD

Dijital çağda hurda sektörü tasarlanırken, İspanya menşeli ve ScrapAd isimli önde gelen bir depolama kuruluşu 2021 yılının en yenilikçi Start-Up girişimlerinden birisi olarak ortaya çıktı. Bu kuruluş metalden plastiğe, kağıttan elektronik atığa kadar tüm geri dönüşebilen malzemelerin pazarı olarak 60 tan fazla ülkede faaliyet gösteriyor.18.SCRAPP LTD.

İngiltere’de geri dönüşüm kavramının tam anlaşılamaması nedeniyle 6,6 milyon ton atık hane halkı tarafından 2019 yılında çöpe atılmış. Scrapp isimli ücretsiz dijital uygulama sayesinde kullanıcılar ürünün barkodunu tarıyor ve paketin hangi kısmının İngiltere’de geri dönüşebilir olduğunu görüyor. Bu işlemi yaparak aynı zamanda puan da kazanıyor. Kazanılan puanlar Scrapp üzerinden harcanabiliyor veya Plastik Bankası gibi hayır kurumlarına bağışlanabiliyor.

19.SOURCE ONE

Hastaneler çok büyük miktarda atık üreten merkezler. Öyle ki tek bir hastane zinciri yılda 133 milyon ton plastik atık üretebiliyor. Bunun nedeni çoğunlukla geri dönüşümün karmaşıklığı ve yönetiminin yüksek maliyet içermesi. Almanya menşeli Source One girişimi ise geri dönüşebilir plastik atıkların %95 ini ayıklayarak geri alabiliyor.

20.VOLTFANG

Elektrik motorlu taşıtların giderek daha popüler hale gelmesi emisyon azaltımı açısından güzel bir gelişme olmakla birlikte batarya atığı açısından potansiyel tehlike arz ediyor. Almanya menşeli Start-Up girişimi olan Voltfang, kullanılan taşıt bataryalarını evler için elektrik depolama merkezlerine dönüştürüyor.

Sonuç olarak yukarıda özetlediğim Start-Up girişimleri AB yönetimi tarafından 2022 yılı için Green Alley, ya da Türkçe ismiyle Yeşil Sokak ödülüne aday gösterilmiş durumda. Birinci olan girişim 28 Nisan 2022 tarihinde Jüri tarafından belirlenecek ve 25,000 € ödül kazanacak. Ülkemizde de bu ve benzeri ödüllere layık bir çok Start-Up girişimleri olabileceğinden eminim. Teknoparklarda bulunan Kuluçka merkezlerinde böyle çok anlamlı projeler gördüm. Umarım 2023 yılından itibaren kazananlar arasında bizden de yeni isimler duyarız.

İbrahim Aybar

Renault Mais Eski Genel Müdürü

aybar@turcomoney.com