İşte Türkiye’de yatırım yapan ülkeler

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

Başta Hollanda olmak üzere birçok ülke, Türkiye’de yatırım yapan ülkelere aracılık ediyor. Nitekim Lüksemburg, İrlanda ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin de benzer bir biçimde doğrudan yatırımcılara aracılık ettikleri görülüyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan Ödemeler Dengesi ve Uluslararası Yatırım Pozisyonu Raporu 2017-III başlıklı raporda Türkiye ekonomisine yönelik olarak yapılan doğrudan yatırımlara dair ilginç bir analiz karşımıza çıkıyor. TCMB bu çalışmada söz konusu yatırımları ilk ve nihai yatırımcıya göre değerlendirme yoluna gitti. Bu kapsamda ülkemize yönelik doğrudan yatırımların hangi ülke yatırımcıları tarafından gerçekleştirildiğine dair bilinen bir sıralandırma ele alınıyor. Ancak buradaki yeni bakış açısı nihai yatırımcı ile ilk yatırımcı arasındaki farkların analize katılmasıdır. Örnek vermek gerekirse Hollanda 2016 yılında 23 milyar 629 milyon ABD doları düzeyinde ilk yatırımcıların gerçekleştirdiği yatırım tutarı iken, nihai yatırımcılar tarafından gerçekleştirilen yatırım 15 milyar 989 milyon ABD doları düzeyindedir. Başka bir ifadeyle, söz konusu farklı yaklaşımla Hollandalı yatırımcılar tarafından 7 milyar 640 milyon ABD doları daha az yatırım gerçekleştirildi.

                              HOLLANDA, NİÇİN EN BÜYÜK YATIRIMCI ÜLKE OLARAK GÖZÜKÜYOR?

Yine benzer bir örnek Almanya yatırımcılarının gerçekleştirdikleridir. İlk yatırımcı olarak 13 milyar 396 milyon ABD doları düzeyi karşımıza çıkarken, nihai yatırımcılar tarafından gerçekleştirilen yatırım 17 milyar 99 milyon ABD dolarıdır. Buradaki somut olgu bazı ülkelerin doğrudan yatırımlara aracılık eden konumda olduklarıdır. Nitekim TCMB raporunda karşımıza çıkan “Hollanda’nın en büyük yatırımcı ülke olarak ortaya çıkmasında, bu ülkede “Özel Amaçlı Şirketler-Special Purpose Entities” olarak da adlandırılan ve kurulu bulunduğu ülkede sadece yabancı sermayenin ülkeye gelişine ve başka bir ülkeye gidişine aracılık eden şirketlerin kurulmasına kolaylık sağlanması rol oynuyor. Hollanda bu niteliği nedeniyle genel olarak nihai yatırımcı bir ülke değil, uluslararası doğrudan yatırımlara aracılık eden bir ülke konumunda. Benzer şekilde, İrlanda, Lüksemburg ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi diğer ülkelerde de sermayenin bir ülkeden diğerine aktarılmasına aracılık eden benzer nitelikte şirketler bulunuyor.” ifadeleri söz konusu olguya işaret ediyor.

Tablo 1: Doğrudan Yatırım Stoku / Sermaye Yatırımları Seçilmiş Ülkeler için İlk Yatırımcı ve Nihai Yatırımcı Sınıflaması (Milyon ABD doları)

Kaynak: TCMB.

Hollanda’nın yanı sıra Lüksemburg, İrlanda ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin de benzer bir biçimde doğrudan yatırımcılara aracılık ettikleri görülüyor.

Tablo 2: 2016 Yılında Seçilmiş Ülkelerin Aracılık Yaptıkları Nihai Yatırımcı Ülkeler

Kaynak: TCMB.

 HOLLANDA ARACILIK ETTİ, BİRLEŞİK KRALLIK YATIRIM YAPTI

Tablo 2’de görüldüğü üzere Hollanda’nın aracılık gerçekleştirdiği yatırımların (7 milyar 640 milyon ABD doları) yüzde 49’u Birleşik Krallık tarafından gerçekleştirildi. Benzer bir durum, (1 milyar 523 milyon ABD doları) yüzde 83 oranıyla İrlanda’da görülüyor. Lüksemburg’un aracı olduğu yatırımların (3 milyar 65 milyon ABD doları) yüzde 81’inin kaynağı Almanya iken; Birleşik Arap Emirlikleri’nin aracı olduğu yatırımların (2 milyar 892 milyon ABD doları) yüzde 96’sının kaynağı S. Arabistan oldu.

Dolayısıyla, TCMB tarafından yapılan “iktisadi olarak bakıldığında yatırım istatistiklerinin ülke dağılımını analiz ederken nihai yatırımcının ülkesini baz alan sınıflandırmaların da dikkate alınması gerekiyor. Bu kapsamdaki veriler, doğrudan yatırımlarla ilgili ülkeler arası değerlendirme ve politika önerilerinin daha sağlıklı yapılabilmesi açısından önem taşımaktadır.” yorumu üzerinde önemle durulmalıdır.

Doç. Dr. Ertuğrul Kızılkaya

kizilkaya@turcomoney.com